انسولین نوورپید (NovoRapid): مکانیسم تاثیر، زمان اثر و عوارض
انسولین نوورپید یک انسولین سریع‌الاثر است که حاوی ماده موثره «انسولین آسپارت» است و برای کنترل قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت استفاده می‌شود. (انسولین آسپارت یک «انسولین سریع الاثر» (Rapid-acting Insulin Analogue) است که با تکنیک‌های مهندسی ژنتیک تولید می‌شود.). انسولین نوورپید به عنوان جایگزین انسولین طبیعی بدن عمل می‌کند و به دلیل سرعت بالای جذب، سریع‌تر از انسولین انسانی آغاز به‌کار می‌کند. ویژگی‌های این نوع انسولین عبارت است از:
- ماده مؤثره انسولین آسپارت؛
- نام رایج انسولین آسپارت؛
- کد ATC A10AB05؛
- دارنده مجوز بازاریابی Novo Nordisk A/S؛
- وضعیت مجاز؛
- تاریخ مجوز 1999-09-07 ؛
- حوزه درمانی دیابت ملیتوس (Diabetes Mellitus)؛
- گروه فارماکوتراپی داروهای مورد استفاده در دیابت.
نوورپید چگونه عمل می‌کند؟
دیابت نوع 1 (یا دیابت شیرین) بیماری‌ای است که در آن سلول‌های بتا جزایر لانگراهانس پانکراس قادر به تولید انسولین کافی برای کنترل قند خون نیستند. بنابراین بدن برای کنترل قند خون در محدوده نرمال نیازمند مداخله بیرونی است. نوورپید یک انسولین جایگزین است که بسیار شبیه به انسولین تولید شده توسط بدن است، اما سریع‌تر توسط بدن جذب می‌شود. این ویژگی به آن اجازه می‌دهد تا سریع‌تر از انسولین انسانی شروع به عمل کند. انسولین جایگزین به همان روش انسولین تولید شده طبیعی عمل می‌کند و به ورود گلوکز از خون به سلول‌ها کمک می‌کند. با کنترل سطح گلوکز خون، علائم و عوارض دیابت کاهش می‌یابد.
کاربرد درمانی
نوورپید برای درمان دیابت ملیتوس در بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 1 سال تجویز می‌شود.
ویژگی‌ها و نحوه استفاده
- استفاده از نوورپید برای بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای یکسال مجاز است؛
- این دارو به صورت محلول تزریق زیرجلدی (در نواحی مانند شکم، ران، بازو، شانه یا باسن) تهیه شده و معمولا بلافاصله قبل از وعده‌های غذایی تزریق می‌شود؛
- معمولا با انسولین‌های دارای اثر متوسط یا طولانی‌مدت ترکیب می‌شود تا کنترل بهتری بر قند خون اعمال کند؛
- نحوه استفاده از نوورپید باید توسط پزشک تعیین شود و تغییر محل تزریق در هر بار تزریق توصیه می‌شود.
نوورپید چیست و برای چه استفاده می‌شود؟
نوورپید برای درمان بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای یکسالی که دارای تشخیص دیابت هستند، استفاده می‌شود. این دارو حاوی ماده مؤثره انسولین آسپارت (یک نوع انسولین با اثر سریع) است.
نوورپید چگونه استفاده می‌شود؟
نوورپید محلولی برای تزریق است که به‌صورت ویال، کارتریج (PenFill و PumpCart) و قلم‌های آماده مصرف (FlexPen، FlexTouch و InnoLet) موجود است و تنها با نسخه پزشک قابل تهیه است. این دارو با تزریق زیر جلدی در دیواره شکم، ران، بازو، شانه یا باسن تجویز می‌شود. محل تزریق باید برای هربار تزریق تغییر داده شود. در صورتی‌که فرد به‌صورت مناسب آموزش دیده باشد می‌تواند نوورپید را خود به زیر پوست تزریق کند.
نوورپید معمولا بلافاصله پیش از صرف غذا تزریق می‌شود، اگرچه در صورت لزوم می‌توان آن را بعد از غذا نیز تزریق کرد. همچنین، نوورپید معمولا در ترکیب با یک انسولین با اثر متوسط یا طولانی اثر (که حداقل یک بار در روز تزریق می‌شود) استفاده می‌گردد. سطح گلوکز (قند) خون بیمار باید به طور منظم آزمایش شود تا کمترین دوز مؤثر مشخص شود. دوز معمول بین 0.5 تا 1.0 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است. هنگامی که همراه با وعده‌های غذایی استفاده می‌شود، 50 تا 70 درصد نیاز به انسولین ممکن است توسط نوورپید تامین شود و مابقی توسط انسولین با اثر متوسط یا طولانی اثر تامین شود. یکی از ویژگی‌های مهم نوورپید این است که استفاده از آن در زنان باردار مجاز است.
نوورپید همچنین می‌تواند در سیستم پمپ برای تزریق پیوسته انسولین زیر جلدی یا به طور متناوب (به صورت وریدی) استفاده شود اما استفاده از آن به اینصورت مستلزم تجویز و مجوز پزشک است.
مهم‌ترین مزایای نوورپید بر اساس پژوهش‌های بین‌المللی
نوورپید در دو مطالعه شامل 1954 بیمار دارای تشخیص دیابت نوع 1 (زمانی که پانکراس نمی‌تواند انسولین تولید کند) و در یک مطالعه شامل 182 بیمار دارای تشخیص دیابت نوع 2 (زمانی که بدن قادر به استفاده مؤثر از انسولین نیست یا اینکه مقاومت به انسولین ایجاد شده است)، نتایجی تقریبا مشابه با انسولین انسانی ارائه داده است. این مطالعات با اندازه‌گیری سطح ماده‌ای در خون به نام هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) که نشان‌دهنده میزان کنترل قند خون است، نوورپید را با انسولین انسانی مقایسه کردند. نوورپید سطح HbA1c را پس از شش ماه 0.12% و 0.15% بیشتر از انسولین انسانی کاهش داد. نوورپید همچنین در مطالعاتی که بر روی کودکان از سن یک سالگی انجام شده است نتایج قابل مقایسه‌ای نشان داده است. در دو مطالعه شامل 349 زن باردار دارای تشخیص دیابت نوع 1 یا دیابت بارداری (دیابت ناشی از بارداری)، ایمنی آن با انسولین انسانی مشابه ارزیابی شده است.
عوارض انسولین نوورپید
شایع‌ترین عارضه جانبی با نوورپید (که در بین 1 تا 10 بیمار از هر 100 نفر مشاهده می‌شود) هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) است. دیگر عوارض رایج این انسولین عبارتند از:
- عوارض شایع
- هیپوگلایسمی (افت قند خون):
- علائم تعریق، لرزش، سرگیجه، گرسنگی شدید، تپش قلب؛
- پیشگیری/مدیریت مصرف منظم غذا، پایش مکرر قند خون، همراه داشتن منبع گلوکز سریع‌الجذب.
- واکنش‌های محل تزریق:
- درد، قرمزی، تورم یا خارش در محل تزریق.
- عوارض با شیوع کمتر
- افزایش وزن (در پی بهبود قند خون و حفظ انرژی اضافه)؛
- لیپودیستروفی (تغییرات بافت چربی زیر پوست):
- لیپوآتروفی (کاهش بافت چربی) یا لیپوهیپرتروفی (افزایش بافت چربی) در محل تزریق.
- واکنش‌های پوستی (خارش یا راش‌های پوستی محدود).
- عوارض نادر ولی جدی
- واکنش‌های حساسیتی سیستمیک:
- کهیر، تورم صورت/لب‌ها/گلو، تنگی نفس (آنافیلاکسی).
- ادم (احتباس مایعات و تورم اندام‌ها)؛
- تغییرات بینایی گذرا (اغلب مرتبط با تغییرات سریع قند خون).
مدت زمان اثر انسولین نوورپید
انسولین نوورپید (NovoRapid)، که نام ژنریک آن انسولین آسپارت (Insulin Aspart) است، یک آنالوگ انسولین انسانی سریع‌الاثر محسوب می‌شود. این نوع انسولین به طور ویژه برای کنترل سطح قند خون در افراد دیابتی، به‌ویژه پس از مصرف وعده‌های غذایی، طراحی شده است. ویژگی اصلی نوورپید سرعت عمل بالای آن است که آن را از انسولین‌های رگولار (انسولین انسانی) متمایز می‌کند. درک کامل مدت زمان اثرگذاری این انسولین برای مدیریت موثر دیابت و جلوگیری از نوسانات شدید قند خون، امری حیاتی است.
مکانیزم اثر انسولین نوورپید
انسولین نوورپید با تغییر یک اسید آمینه در ساختار انسولین انسانی تولید می‌شود و این ویژگی موجب افزایش سرعت جذب آن در خون می‌شود. این تغییر ساختاری باعث می‌شود که انسولین به سرعت از محل تزریق وارد عروق خونی شده و شروع به عمل کند. پس از ورود به جریان خون، انسولین به گیرنده‌های خود در سطح سلول‌های بدن، به‌ویژه سلول‌های کبد، عضلات و بافت چربی، متصل می‌شود. این اتصال منجر به فعال شدن مسیرهای پیام‌رسانی درون سلولی می‌شود که در نهایت به افزایش برداشت گلوکز از جریان خون توسط سلول‌ها و ذخیره‌سازی آن در قالب گلیکوژن یا چربی می‌انجامد. علاوه‌بر این، انسولین با کاهش تولید گلوکز توسط کبد نیز به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند.
مدت زمان اثرگذاری نوورپید
مدت زمان اثرگذاری انسولین نوورپید معمولا کوتاه است و آن را در دسته انسولین‌های سریع‌الاثر (Rapid-Acting Insulin) قرار می‌دهد. این مشخصه زمانی به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- شروع اثر (Onset of Action) این مرحله نشان دهنده زمانی است که انسولین پس از تزریق شروع به کاهش قند خون می‌کند. برای انسولین نوورپید، شروع اثر بسیار سریع است و معمولا حدود 10 تا 20 دقیقه پس از تزریق زیرجلدی آغاز می‌شود. این سرعت عمل نوورپید را برای تزریق درست قبل از وعده‌های غذایی یا حتی همزمان با شروع غذا خوردن مناسب می‌سازد؛
- اوج اثر (Peak Effect) این مرحله زمانی است که انسولین بیشترین فعالیت خود را در کاهش قند خون دارد. اوج اثر نوورپید معمولا حدود 1 تا 3 ساعت پس از تزریق رخ می‌دهد. در این زمان بیشترین مقدار گلوکز از جریان خون توسط سلول‌ها جذب می‌شود. درک زمان اوج اثر مهم است، زیرا در این زمان احتمال افت قند خون (هیپوگلیسمی) بیشتر است و نیاز به پایش دقیق‌تر سطح قند خون وجود دارد.
- مدت اثر (Duration of Action) این مرحله نشان دهنده کل زمانی است که انسولین در بدن فعال باقی می‌ماند و به کاهش قند خون کمک می‌کند. مدت اثر انسولین نوورپید معمولا حدود 3 تا 5 ساعت است. این مدت زمان نسبتا کوتاه، باعث می‌شود که نوورپید برای پوشش قند خون در طول یک وعده غذایی و چند ساعت پس از آن مناسب باشد، اما برای کنترل قند خون پایه (Basal) در طول شب یا بین وعده‌های غذایی به تنهایی کافی نیست و نیاز به استفاده از انسولین‌های طولانی‌اثر یا متوسط‌اثر در کنار آن وجود دارد.
جدول خلاصه مدت زمان اثر انسولین نوورپید
- زمان تقریبی شروع اثر10 تا 20 دقیقه؛
- اوج اثر1 تا 3 ساعت پس از تزریق؛
کل زمان اثر 3 تا 5 ساعت پس از تزریق.
عوامل موثر بر مدت زمان اثرگذاری نوورپید
مقادیر فوق میانگین‌های تخمینی هستند و عوامل متعددی می‌تواند بر مدت زمان واقعی اثرگذاری انسولین نوورپید در هر فرد تاثیر بگذارند. مهم‌ترین عوامل عبارتند از
- محل تزریق تزریق در نواحی مختلف بدن مانند شکم، ران، بازو یا باسن می‌تواند بر سرعت جذب انسولین تأثیر بگذارد. معمولا تزریق در ناحیه شکم منجر به جذب سریع‌تر می‌شود؛
- عمق تزریق تزریق زیرجلدی (Subcutaneous) روش استاندارد است. توجه داشته باشید که تزریق عضلانی(Intramuscular) جذب سریع‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تری دارد و توصیه نمی‌شود.
- دمای بدن تب یا دمای بالای محیط می‌تواند سرعت جذب را افزایش دهد؛
- فعالیت بدنی ورزش یا فعالیت فیزیکی پس از تزریق می‌تواند جذب انسولین را تسریع کند؛
- دوز انسولین دوزهای بالاتر ممکن است مدت زمان اثر بیشتری داشته باشند، هرچند شروع اثر ممکن است تغییر نکند؛
- جریان خون در محل تزریق عواملی مانند مالش محل تزریق، استفاده از کمپرس گرم یا سرما می‌تواند بر جریان خون و در نتیجه بر جذب انسولین تاثیر بگذارد؛
- ویژگی‌های فردی تفاوت‌های متابولیکی و فیزیولوژیکی بین افراد نیز می‌تواند بر نحوه پاسخ بدن به انسولین تاثیر بگذارد.
کاربردهای بالینی انسولین نوورپید
با توجه به مشخصات فارماکوکینتیک (مدت زمان اثرگذاری) و فارماکودینامیک (نحوه اثر بر بدن)، انسولین نوورپید به طور گسترده در موارد زیر استفاده می‌شود:
- کنترل قند خون پس از وعده‌های غذایی (پست‌پراندیال) سریع بودن شروع اثر و اوج اثر، نوورپید را به گزینه‌ای ایده‌آل برای تزریق قبل یا همراه با وعده‌های غذایی تبدیل کرده است تا افزایش قند خون پس از صرف غذا را به سرعت کنترل کند؛
- طرح درمانی بازال-بولوس (Basal-Bolus Regimen) در این طرح درمانی که رایج است انسولین‌های سریع‌الاثر (مانند نوورپید) به عنوان «بولوس (دوز مشخصی از دارو مستقیما به داخل رگ تزریق می‌شود)» قبل از هر وعده غذایی برای پوشش قند خون ناشی از کربوهیدرات مصرفی استفاده می‌شود و یک انسولین طولانی‌اثر یا متوسط‌اثر به عنوان «بازال» برای پوشش قند خون پایه در طول شب و بین وعده‌ها مصرف می‌شود؛
- استفاده در پمپ‌های انسولین انسولین نوورپید به دلیل جذب سریع و مدت اثر کوتاه، انتخاب مناسبی برای استفاده در پمپ‌های انسولین است که به‌طور مداوم مقادیر کمی انسولین سریع‌الاثر را برای کنترل قند خون پایه و دوزهای بولوس را قبل از غذا یا برای اصلاح قند خون بالا تزریق می‌کند؛
- اصلاح قند خون بالا (Correction Bolus) نوورپید می‌تواند برای کاهش سریع قند خون در مواقعی که سطح قند خون بالاتر از حد هدف قرار می‌گیرد، به عنوان یک دوز اصلاحی استفاده شود.
نکات مهم در استفاده از انسولین نوورپید
- زمان‌بندی تزریق با توجه به شروع اثر سریع، نوورپید معمولا 5 تا 10 دقیقه قبل از شروع غذا تزریق می‌شود. در برخی موارد و بر اساس توصیه پزشک ممکن است تزریق همزمان با شروع غذا یا حتی بلافاصله پس از آن انجام شود (به‌ویژه در کودکان یا در شرایطی که مصرف کامل غذا نامشخص است). مهم این است که فاصله بین تزریق و شروع غذا خوردن به اندازه‌ای باشد که انسولین قبل از ورود گلوکز ناشی از غذا به جریان خون، شروع به عمل کرده باشد؛
- پایش قند خون باتوجه به اوج اثر نوورپید در 1 تا 3 ساعت پس از تزریق، پایش منظم قند خون، به‌ویژه حدود 2 ساعت پس از شروع غذا، برای ارزیابی پاسخ بدن به انسولین و جلوگیری از هیپوگلیسمی اهمیت دارد؛
- هماهنگی با مصرف غذا میزان دوز نوورپید معمولا بر اساس میزان کربوهیدرات مصرفی در وعده غذایی محاسبه می‌شود (نسبت انسولین به کربوهیدرات). همچنین عوامل دیگری مانند سطح فعالیت بدنی و قند خون فعلی نیز در تعیین دوز مؤثر هستند. برای آشنایی بیشتر با کربوهیدرات شماری و تاثیر آن بر سرعت افزایش قند خون می‌توانید به مقاله «هرآنچه باید در مورد شاخص گلیسمی و کربوهیدرات شماری بدانید» مراجعه کنید؛
- خطر هیپوگلیسمی باتوجه به سرعت عمل و اوج اثر مشخص نوورپید، خطر افت قند خون، به‌ویژه در صورت تاخیر در مصرف غذا، مصرف ناکافی کربوهیدرات یا فعالیت بدنی شدید پس از تزریق، وجود دارد. آگاهی از علائم هیپوگلیسمی و نحوه درمان آن ضروری است. برای آگاهی بیشتر در مورد علائم افت شدید قند خون می‌توانید به مقاله «هیپوگلیسمی (افت قند خون): علل و درمان‌ها» مراجعه کنید؛
- عدم پوشش قند خون پایه مدت زمان اثر کوتاه نوورپید به این معنی است که نمی‌تواند به تنهایی قند خون را در طول شب یا بین وعده‌های غذایی کنترل کند. بنابراین، در بیشتر موارد نیاز به استفاده از انسولین بازال در کنار آن وجود دارد؛
- مشاوره با پزشک تمام جنبه‌های استفاده از انسولین نوورپید، از جمله تعیین دوز، زمان‌بندی تزریق و نحوه تنظیم دوز بر اساس قند خون و کربوهیدرات، باید تحت نظر پزشک متخصص دیابت و با آموزش‌های لازم انجام شود.
انسولین نوورپید (انسولین آسپارت) یک انسولین سریع‌الاثر با شروع اثر حدود 10 تا 20 دقیقه، اوج اثر 1 تا 3 ساعت و مدت اثر 3 تا 5 ساعت است. این ویژگی‌ها آن را به ابزاری موثر برای کنترل سریع افزایش قند خون پس از وعده‌های غذایی تبدیل کرده است. درک دقیق این مشخصات زمانی و عوامل موثر بر آن، همراه با پایش منظم قند خون و رعایت نکات مهم استفاده، برای مدیریت موفقیت‌آمیز دیابت با نوورپید ضروری است. همواره توصیه می‌شود که استفاده از این انسولین تحت نظر پزشک متخصص و بر اساس برنامه درمانی فردی انجام شود.
نام دیگر انسولین نوورپید
نام دیگر انسولین نوورپید (NovoRapid) انسولین آسپارت (Insulin Aspart) است. در واقع، نوورپید نام تجاری (برند) برای نوعی انسولین سریع‌الاثر است که ماده فعال آن انسولین آسپارت می‌باشد.
جایگزین انسولین نوورپید
برخی از جایگزین‌های انسولین سریع‌الاثر (مانند NovoRapid® [انسولین آسپارت]) عبارتند از:
- انسولین لیسپرو (Insulin Lispro)
نام تجاری رایج: Humalog®
- شروع اثر حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه؛
- زمان اوج اثر ۱ تا ۲ ساعت؛
- مدت اثر ۳ تا ۵ ساعت.
- انسولین گلولیزین (Insulin Glulisine)
- نام تجاری: Apidra®؛
- شروع اثر حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه؛
- زمان اوج اثر ۱ تا ۱.۵ ساعت؛
- مدت اثر ۳ تا ۴ ساعت.
- انسولین آسپارت سریع‌تر (Faster-Aspart)
- نام تجاری Fiasp®؛
- فرمول تغییر یافته برای شروع و اوج سریع‌تر؛
- شروع اثر حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه؛
- زمان اوج اثر ۱ ساعت؛
- مدت اثر ۳ تا ۵ ساعت.
- انسولین لیسپرو فوق‌سریع (Ultra-Rapid Lispro)
- نام تجاری: Lyumjev®؛
- شروع اثر حدود ۵ دقیقه؛
- زمان اوج اثر ۳۰ تا ۹۰ دقیقه؛
- مدت اثر ۳ تا ۵ ساعت.
- انسولین انسانی معمولی (Regular Human Insulin)
- شروع اثر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه (کندتر از آنالوگ‌های سریع)؛
- زمان اوج اثر ۲ تا ۴ ساعت؛
- مدت اثر ۵ تا ۸ ساعت.
نکات ویژه
- انتخاب و تغییر نوع انسولین باید تحت نظر پزشک یا متخصص غدد انجام شود؛
- دوز، زمان تزریق و تناوب مصرف هر نوع انسولین ممکن است متفاوت باشد و نیاز به تنظیم دقیق (تایتراسیون) دارد؛
- در صورت هرگونه سؤال یا بروز عوارض، با پزشک خود مشورت کنید.
یک نظر
[…] به قلم انسولین رگولار نسبت به انواع آنالوگ (مانند نوورپید، لانتوس و غیره) کمتر است و گاهی فقط به شکل ویال موجود […]