انسولین نوومیکس: کاربردها، عوارض، نحوه نگهداری و تزریق
انسولین نوومیکس (NovoMix) یک انسولین دوپایه (Biphasic) آنالوگ سریع‌الاثر/میان‌اثر است که توسط شرکت دانمارکی نوو نوردیسک (Novo Nordisk) تولید می‌شود. نوومیکس نوعی انسولین مخلوط است که در درمان دیابت نقش حیاتی دارد. این انسولین ترکیبی از دو فرم انسولین آسپارت با اثرات متفاوت است که به کنترل بهتر و انعطاف‌پذیری بیشتر در مدیریت قند خون کمک می‌کند. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی انسولین نوومیکس، مکانیسم اثر، کاربردها، عوارض جانبی، جایگزین‌ها، شرایط نگهداری و نکات مهم مرتبط با آن پرداخته شده است.
معرفی انسولین نوومیکس
انسولین نوومیکس یک انسولین مخلوط آنالوگ است که حاوی انسولین آسپارت (Insulin aspart) است. انسولین آسپارت نوعی انسولین آنالوگ است که به دلیل ساختار تغییر یافته اثری سریع‌تری نسبت به انسولین معمولی دارد.
انسولین نوومیکس ترکیبی است از:
- 70 درصد انسولین آسپارت (سوسپانسیون آسپارت با اثر طولانی و تدریجی)؛
- 30 درصد انسولین آسپارت کریستال (اثر سریع).
با ترکیب این دو فرم، انسولین نوومیکس ترکیبی از خواص انسولین سریع و پایه را ارائه می‌دهد. این فرمولاسیون به گونه‌ای طراحی شده است که با شروع سریع اثر انسولین کریستال، افزایش قند خون پس از وعده غذایی مهار شود و در کنار آن، انسولین سوسپانسیون به عنوان انسولین پایه برای کنترل قند خون بعد از وعده‌ها و در طول شب حفظ شود.
مکانیسم اثر انسولین نوومیکس
انسولین نوومیکس پس از تزریق زیرجلدی وارد جریان خون می‌شود و عملکرد اصلی آن از طریق اتصال به گیرنده‌های انسولین در سطح سلول‌های هدف، به ویژه سلول‌های ماهیچه‌ای و بافت چربی است.
مراحل مکانیسم اثر
- ورود به سلول اتصال انسولین به گیرنده‌های سطح سلولی باعث فعال شدن مسیرهای سیگنال‌دهی می‌شود که کمپلکس GLUT4 را به سطح سلول می‌آورد؛
- افزایش جذب گلوکز GLUT4 نقش حامل گلوکز به داخل سلول را بر عهده دارد و با افزایش فعالیت آن، ورود گلوکز به سلول‌ها تسهیل می‌شود، به‌ویژه در سلول‌های عضلانی و چربی که منبع عمده مصرف گلوکز هستند؛
- کاهش تولید گلوکز کبدی انسولین موجب مهار فرآیند گلوکونئوژنز در کبد شده و از تولید گلوکز جدید در خون می‌کاهد؛
- تسریع ذخیره‌سازی انرژی انسولین باعث سنتز ذخایر گلیکوژن، افزایش تجمع چربی و سنتز پروتئین‌ها می‌شود. شاید جالب باشد که بدانید حدود دو-سوم گلوکز دریافتی از هر وعده غذایی به صورت گلیکوژن در کبد ذخیره شده و در فاصله میان وعده‌های غذایی به تدریج بر اثر تاثیر هورمون گلوکاگون (که تاثیر آن در نقطه مقابل انسولین است) به گلوکز تجزیه شده و به منظور تامین انرژی سلول‌ها وارد جریان خون می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این فرآیند می‌توانید به مقاله «گلوکاگون و نقش آن در کنترل قند خون» مراجعه کنید.
اثرات دوگانه انسولین نوومیکس
- اثر سریع (انسولین آسپارت کریستال) بخش آنالوگ با جذب سریع پس از تزریق همراه است و افزایش قند خون پس از وعده غذایی (Post-prandial) را کنترل می‌کند؛
- اثر طولانی (انسولین آسپارت تعلیق شده) این بخش به آرامی جذب می‌شود و سطح پایه انسولین را در طول روز تنظیم می‌کند تا کنترل قند خون در فواصل غذا حفظ شود.
کاربردهای انسولین نوومیکس
انسولین نوومیکس در درمان دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 به‌کار می‌رود:
- درمان دیابت نوع 1 در این نوع دیابت که پانکراس قادر به ترشح انسولین نیست، انسولین‌های ترکیبی به افراد امکان می‌دهد که با یک یا دو بار تزریق در روز، کنترل مناسبی روی قند خون داشته باشند؛
- درمان دیابت نوع 2 در آن دسته از افراد دارای تشخیص دیابت که کنترل قند خون با رژیم غذایی، ورزش و داروهای خوراکی کاهنده قند خون کافی نیست، تزریق انسولین نوومیکس می‌تواند هم قند پایه و هم افزایش قند خون بعد از وعده‌های غذایی را کنترل نماید.
مزایای کاربرد انسولین نوومیکس
- کنترل همزمان قند خون پایه (فستینگ) و افزایش قند بعد از غذا؛
- کاهش تعداد دفعات تزریق نسبت به انسولین‌های جداگانه؛
- مناسب برای آن دسته از افراد دارای تشخیص دیابت که نیاز به دوزهای متعادل از انسولین سریع و طولانی دارند؛
- تسهیل زندگی روزمره افراد دیابتی به دلیل کاهش پیچیدگی درمان.
عوارض انسولین نوومیکس
هر دارویی می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد و انسولین نوومیکس نیز از این قاعده مستثنی نیست. مهم‌ترین مشکلات مربوط به استفاده از این انسولین عبارتند از:
- هیپوگلیسمی (افت قند خون) یکی از شایع‌ترین عوارض تزریق انسولین هیپوگلیمسی است که می‌تواند خفیف تا شدید باشد. علائم شامل سرگیجه، تعریق، تپش قلب، ضعف و در موارد شدید کما می‌شود؛
- واکنش‌های موضعی در محل تزریق مانند قرمزی، تورم، خارش، احساس سوزش یا حساسیت در محل تزریق، که معمولا گذرا است؛
- واکنش‌های حساسیتی نادر شامل آلرژی عمومی، تورم لب، زبان و گلو که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد؛
- افزایش وزن استفاده طولانی مدت از انسولین می‌تواند منجر به افزایش وزن شود که باید تحت نظارت پزشک کنترل شود.
این عوارض اغلب تحت کنترل هستند و با پیروی از دستورعمل‌های پزشک و مراقبت‌های لازم قابل مدیریت‌اند.
جایگزین‌های انسولین نوومیکس
انسولین نوومیکس یکی از انواع انسولین مخلوط آنالوگ موجود است. در مواردی ممکن است جایگزین‌های دیگری نیز مد نظر قرار گیرند که شامل موارد زیر هستند:
- انسولین‌های مخلوط مشابه مانند NovoLog Mix 70/30 که مشابه نوومیکس است و ترکیبی از انسولین آسپارت دارد اما ممکن است تفاوت‌های جزئی در فرم تجویزی یا زمان آزادسازی داشته باشد؛
- انسولین‌های مخلوط دیگر انسولین‌های مخلوط با نسبت‌های متفاوت مانند 50/50 یا 75/25 که برای بیماران خاص مناسب‌تر است؛
- تجویز جداگانه انسولین پایه و پرانشیال بجای استفاده از مخلوط، تزریق جداگانه انسولین پایه (مانند لانتوس (Lantus) یا توجئو (Toujeo)) و انسولین‌های سریع‌الاثر (Apidra و Novorapid) که به کنترل دقیق‌تری نیاز دارد؛
- انتخاب بر اساس شرایط بیمار و نظر پزشک پزشک معالج با توجه به وضعیت بیمار، سن، وزن، نوع دیابت، نیازهای درمانی و سبک زندگی بیمار بهترین گزینه درمانی را تعیین می‌کند.
انسولین نوومیکس ساخت کدام کشور است؟
انسولین نوومیکس توسط شرکت دارویی نووارتیس (Novo Nordisk) که یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین شرکت‌های دارویی جهان در حوزه دیابت است تولید می‌شود.
- شرکت تولید کننده Novo Nordisk یک شرکت دانمارکی است که تمرکز ویژه‌ای روی محصولات انسولینی و درمان دیابت دارد؛
- کشورهای تولید کارخانه‌های تولید این شرکت در کشورهای مختلف از جمله دانمارک (محل اصلی)، چین و چند کشور دیگر واقع شده‌اند؛
- اطلاعات محصول محل دقیق تولید انسولین نوومیکس روی بسته‌بندی محصول درج می‌شود و مصرف‌کننده می‌تواند با توجه به این اطلاعات نسبت به اصالت و محل ساخت اطمینان حاصل نماید؛
- استانداردهای کیفی تمامی محصولات تحت نظارت دقیق و استانداردهای بین‌المللی قرار دارند تا امنیت و اثربخشی دارو تضمین شود.
شرایط نگهداری انسولین نوومیکس
نگهداری صحیح انسولین عامل مهمی در حفظ کیفیت و اثربخشی دارو است. نکات مهم در نگهداری انسولین نوومیکس عبارتند از:
دمای نگهداری
- قبل از باز شدن انسولین را باید در یخچال با دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری کرد؛
- پس از باز شدن می‌توان انسولین را به مدت 28 روز در دمای اتاق (حداکثر 25 درجه سانتی‌گراد) نگهداری کرد. پس از این مدت باید دارو را تعویض کرد حتی اگر حجم آن تمام نشده باشد.
موارد ممنوعه
- از یخ زدن انسولین باید جلوگیری شود چون می‌تواند ساختار پروتئینی انسولین را تغییر دهد و غیرقابل استفاده شود؛
- قرار دادن دارو در معرض نور مستقیم خورشید یا حرارت شدید مناسب نیست؛
- انسولین نباید در درب یخچال که دمای متغیر دارد نگهداری شود.
دستورعمل‌های کلی
- در هنگام استفاده، دارو را به آرامی بچرخانید تا سوسپانسیون به خوبی مخلوط شود (به‌ویژه برای بخش سوسپانسیون)؛
- قبل از استفاده از انسولین، فیزیک یا ظاهر دارو نیز بررسی شود. در صورت تغییر رنگ یا رسوب غیر عادی از استفاده خودداری شود.
نکات مهم درباره انسولین نوومیکس
تجویز و دوز
- دوز دقیق دوز و زمان تزریق انسولین نوومیکس توسط پزشک مشخص می‌شود که بسته به سطح قند خون، وزن، فعالیت بدنی و رژیم غذایی متفاوت است؛
- عدم خوددرمانی تغییر دوز یا قطع مصرف بدون مشورت با پزشک ممنوع است و می‌تواند منجر به عوارض جدی مثل هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) یا هایپرگلیسمی (افزایش شدید قند خون) شود.
کنترل و پایش قند خون
- کنترل مکرر قند خون افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست به‌صورت منظم قند خون خود را اندازه‌گیری کنند تا کنترل مناسبی روی درمان داشته باشند و در صورت لزوم به پزشک اطلاع دهند؛
- آموزش افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست در مورد علائم کاهش قند خون و نحوه مدیریت آن آموزش ببیند.
موارد اضطراری
- در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی نظیر گیجی، تشنج یا عدم پاسخگویی باید فورا به مراکز درمانی مراجعه شود؛
- توصیه می‌شود غذاهای ساده حاوی قند (مانند آبمیوه، قرص قند) همیشه همراه افراد دارای تشخیص دیابت باشد.
جایگزین انسولین نوومیکس
در این بخش فهرستی از جایگزین‌های رایج برای انسولین نوومیکس (بای‌فازیک 30/70 آسپارت) ارائه شده است. بسته به نیاز فرد دارای تشخیص دیابت، الگوی مصرف و دسترسی دارویی می‌توان یکی از این گزینه‌ها را در نظر گرفت:
- Premixed (پرمیکس) آنالوگ‌های انسولین
انسولین لیسپرو / انسولین لیسپرو پروتامین
- Humalog Mix 75/25 (نسبت 75٪ لیسپرو پروتامین / 25٪ لیسپرو)
- Humalog Mix 50/50 (نسبت 50٪ لیسپرو پروتامین / 50٪ لیسپرو)
انسولین آسپارت / انسولین آسپارت پروتامین
- NovoMix 30 (نسبت 70٪ آسپارت پروتامین / 30٪ آسپارت) ← (همین محصول)
- BiAsp 50/50 (نسبت 50٪ ویال آسپارت پروتامینی / 50٪ آسپارت)
Insulin human NPH / Insulin human regular
- Mixtard 30 (30٪ رگولار / 70٪ NPH)
- Humulin 30/70 (30٪ رگولار / 70٪ NPH)
- رژیم‌های درمانی Basal–Bolus (پایه – وعده‌ای)
- انسولین پایه (Basal):
انسولین‌های گلارژین (لانتوس و توجئو)؛
انسولین دتمیر؛
انسولین دگلودک.
- انسولین وعده‌ای (Bolus):
انسولین آسپارت (نوورپید)؛
انسولین لیسپرو؛
انسولین گلولیزین.
- انسولین‌های جدید ترکیبی (در دست توسعه یا محدود)
- ترکیب آنالوگ‌های خیلی سریع + پایه (مانند دگلودک + فیاسپ Fiasp در برخی مطالعات)؛
- فرمولاسیون‌های آزمایشی با نسبت‌های متفاوت پروتامین/آنالوگ.
- نکات انتخاب انسولین جایگزین
- نسبت سرعت/طولانی بودن اثر باید با الگوی غذایی و فعالیت بیمار تطابق داشته باشد؛
- در دسترس‌بودن و پوشش بیمهای؛
- نیاز روزانه فرد به انسولین (به‌عنوان مثال، برای شیفت شب یا ورزش)؛
- کنترل دقیق گلوکز و ریسک هیپوگلیسمی.
انسولین نوومیکس با ترکیب منحصربه‌فرد انسولین سریع و پایه، امکان کنترل بهتر و منعطف‌تر قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت را فراهم آورده است. این انسولین برای بسیاری از افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 روش درمانی مناسبی است و با رعایت دوز و شرایط نگهداری صحیح، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند. با این وجود، استفاده از انسولین نوومیکس نیازمند نظارت پزشکی دقیق، پایش منظم قند خون و رعایت نکات ایمنی است تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
