انسولین اپیدرا (Insulin Apidra): نحوه تزریق، کاربردها و عوارض
- Shekarban
- داروهای دیابتی
انسولین اپیدرا که نام تجاری آن Apidra است، یک نوع انسولین سریعالاثر است که برای کنترل سریع قند خون پس از غذا خوردن در افراد دارای تشخیص دیابت استفاده میشود. این انسولین به سرعت عمل میکند و به همین دلیل به کاهش افزایش ناگهانی قند خون پس از وعدههای غذایی کمک میکند. هدف اصلی انسولین اپیدرا کمک به افراد دارای تشخیص دیابت جهت تنظیم و کنترل موثر قند خون بوده تا از عوارض ناشی از قند خون بالا جلوگیری شود. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی انسولین اپیدرا و کاربردها و عوارض آن پرداخته شده است.

مکانیسم تاثیر انسولین اپیدرا
- ورود انسولین به بدن وقتی انسولین اپیدرا را زیر پوست تزریق میکنیم، مولکولهای انسولین بهسرعت وارد خون میشوند؛
- اتصال به گیرندهها انسولین مانند «کلیدی» عمل میکند که روی سلولهای بدن (بهویژه عضلات و سلولهای چربی) قفلهای مخصوصی دارد (گیرنده انسولین). انسولین پس از تزریق، انسولین به این گیرندهها میچسبد؛
- باز شدن دروازههای گلوکز
اتصال انسولین به گیرنده باعث میشود کانالهای کوچکی روی سطح سلول باز شود. این کانالها اجازه میدهند گلوکز (قند) از جریان خون وارد سلول شود. هر چه گلوکز بیشتری وارد سلولها شود، قند خون بیشتر کاهش مییابد؛
- ذخیره یا سوخت سلولی گلوکز وارد شده به سلول میتواند بلافاصله در سلولها سوزانده و به انرژی تبدیل شود (مانند سوخت خودرو). قسمت دیگری از گلوکز به صورت گلیکوژن در عضلات و کبد ذخیره میشود تا در صورت نیاز بعدی بدن استفاده شود. شاید جالب باشد که بدانید حدود دو-سوم گلوکز دریافتی از هر وعده غذایی به صورت گلیکوژن در کبد ذخیره میشود و در فاصله میان وعدههای غذایی به تدریج به گلوکز تجیزه شده و وارد قند خون میشود. این فرآیند به بدن امکان میدهد تا سطح پایداری از انرژی را همواره در دسترس داشته باشد؛
- کاهش تولید قند در کبد یکی از تاثیرات مهم انسولین ارسال پیام به کبد برای عدم تبدیل گلیکوژن به گلوکز است. در نتیجه، کبد قند جدید تولید نمیکند و مقدار قند ورودی به خون کمتر میشود.
- اثر سریع و کوتاهمدت اپیدرا
- شروع اثر: حدود 10 تا۲۰ دقیقه؛
- اوج اثر: ۱ تا ۱.۵ ساعت؛
- مدت اثر: ۳ تا ۵ ساعت.
این یعنی اپیدرا دقیقا وقتی که بعد از غذا قند خون بالا میرود، وارد عمل میشود و مانند کنترلکننده فوری عمل میکند.
ماهیت و نوع انسولین اپیدرا
انسولین اپیدرا از خانواده انسولینهای سریعالاثر (Rapid-acting insulin) است که به سرعت پس از تزریق شروع به فعالیت میکند و برای کنترل قند خون پس از غذا مصرف میشود. در ادامه به جزئیات دقیقتری درباره ویژگیهای این انسولین میپردازیم:
- نوع انسولین انسولین اپیدرا یک انسولین آنالوگ سریعالاثر است که ساختاری مشابه انسولین انسانی دارد اما با برخی از آمینواسیدهای آن تغییر کرده که موجب تسریع در جذب و اثر آن شده است؛
- زمان شروع اثر این انسولین حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پس از تزریق شروع به اثربخشی میکند که بسیار سریعتر از انسولین معمولی (Regular insulin) است؛
- حداکثر اثر (پیک اثر) پیک اثر انسولین اپیدرا معمولا بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه پس از تزریق رخ میدهد که دقیقا زمان اوج افزایش قند خون پس از غذا است؛
- مدت اثر انسولین اپیدرا معمولا ۳ تا ۵ ساعت در بدن باقی میماند و اثر کاهش قند خون پس از غذا را حفظ میکند؛
- زمان مناسب تزریق تزریق این انسولین بهتر است درست قبل از شروع وعده غذایی انجام شود (حدود ۱۵ دقیقه قبل) تا با افزایش سطح گلوکز ناشی از غذا تطابق داشته باشد. در مواردی که پیشبینی زمان غذا دشوار است، میتوان آن را بلافاصله پس از وعده غذایی تزریق کرد.

نحوه عملکرد انسولین اپیدرا
انسولین به عنوان هورمونی کلیدی در تنظیم متابولیسم نقش مهمی در استفاده از گلوکز (قند) بهعنوان منبع انرژی سلولها دارد. انسولین اپیدرا از طریق مکانیسمهای زیر عمل میکند:
- جذب سریع به جریان خون پس از تزریق زیرجلدی، انسولین اپیدرا سریعا وارد جریان خون میشود و سطح انسولین در خون به سرعت افزایش مییابد؛
- تسهیل ورود گلوکز به سلولها انسولین اپیدرا با اتصال به گیرندههای انسولینی موجود روی سلولهای عضلانی، چربی و کبد باعث میشود گلوکز به داخل سلولها وارد شود و از خون حذف گردد؛
- افزایش مصرف گلوکز گلوکز جذب شده توسط سلولها به انرژی تبدیل میشود یا بهصورت گلیکوژن (ذخیره قندی) در کبد و عضلات ذخیره میشود؛
- کاهش تولید گلوکز توسط کبد انسولین اپیدرا با مهار آنزیمهای کبدی، فرآیند گلوکونئوژنز و گلیکولیز را متوقف کرده و تولید گلوکز در کبد را کاهش میدهد.
عملکرد سریع انسولین اپیدرا کمک میکند تا قند خون پس از خوردن غذا سریعتر به سطح متعادل برگردد و از افزایش ناگهانی قند جلوگیری شود. این امر به کاهش عوارض کوتاهمدت و بلندمدت دیابت کمک شایانی میکند.
موارد کاربرد انسولین اپیدرا
انسولین اپیدرا به دلیل سرعت اثرگذاری بالا و کنترل دقیق پس از وعدههای غذایی کاربردهای متعددی در درمان دیابت دارد:
الف) کنترل قند خون در دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2
- در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 که نیاز به تزریق روزانه انسولین دارند، اپیدرا به عنوان انسولین سریعالاثر در کنار انسولینهای پایه (طولانی اثر) استفاده میشود؛
- در دیابت نوع 2، بهویژه زمانی که کنترل قند خون با داروهای خوراکی کاهنده قند خون نیست، اپیدرا برای کنترل قند پس از غذا توصیه میشود.
ب) درمانهای ترکیبی انسولین بازال (پایه)-بولوس (Basal-Bolus therapy)
- اپیدرا معمولا به عنوان انسولین بولوس (bolus insulin) همراه با انسولینهای پایه طولانیاثر مانند انسولین گلارژین (Lantus) یا انسولین دتمیر (Levemir) استفاده میشود؛
- این روش شبیه به عملکرد طبیعی انسولین در بدن انسان است و انعطافپذیری بیشتری در مدیریت قند فراهم میکند.
پ) استفاده در پمپهای انسولین
- انسولین اپیدرا به دلیل سرعت جذب بالا گزینه مناسبی برای استفاده در پمپهای انسولینی است که دوزهای کوچک و دقیق را مستقیما وارد بدن میکنند.
ت) کنترل شرایط حاد و جراحی
- در آن دسته از افراد دارای تشخیص دیابت که به دلایل مختلف دارای نوسانات غیرقابل پیشبینی قند خون هستند، تزریق سریع انسولین اپیدرا میتواند به تنظیم سریع قند کمک کند.

روش مصرف انسولین اپیدرا
مصرف صحیح انسولین اپیدرا یکی از کلیدهای موفقیت در کنترل دیابت و عوارض آن است. در این بخش به نحوه مصرف انسولین اپیدرا پرداخته شده است.
الف) نحوه تزریق
- انسولین اپیدرا به شکل محلول است و معمولا به صورت تزریق زیرجلدی (Subcutaneous injection) انجام میشود؛
- محلهای معمول تزریق شامل شکم (قسمت زیر ناف)، رانها و قسمت بالایی بازو میشود. بهترین روش این است که محل تزریق را چرخشی انتخاب کنید تا از ایجاد سفتی و تورم جلوگیری شود.
ب) زمان تزریق
- ترجیحا تا 15 دقیقه قبل از غذا تزریق شود تا اثر آن همزمان با افزایش قند خون پس از غذا باشد؛
- در مواقعی که زمان غذا قابل پیشبینی نیست یا تعویق دارد، میتوان انسولین را بلافاصله بعد از شروع وعده غذایی تزریق کرد.
پ) تعیین دوز
- دوز انسولین اپیدرا توسط پزشک بر اساس نیاز بیمار، نوع دیابت، میزان فعالیت بدنی، وزن و رژیم غذایی تعیین میشود؛
- نیاز است که افراد دارای تشخیص دیابت در مورد تنظیم دوز انسولین قبل از غذا و میزان کربوهیدرات مصرف شده آموزش ببینند.
ت) استفاده از قلم انسولین یا سرنگ
- انسولین اپیدرا معمولا در قلم انسولین پر شده فروخته میشود که استفاده سادهتر و دقیقتری دارد.
- در صورت لزوم میتوان از سرنگهای انسولین برای تزریق استفاده کرد، به شرط رعایت کامل بهداشت و دقت در اندازهگیری دوز.
ث) نکات مهم هنگام تزریق انسولین
- قبل از تزریق، دستها را بشویید؛
- محل تزریق باید تمیز و خشک باشد؛
- از سوزنهای تیز و نو استفاده کنید تا کمترین درد و آسیب به بافت پوستی وارد شود؛
- از تزریق انسولین اپیدرا به داخل رگ خودداری کنید؛
- سوزن را به طور کامل وارد پوست کنید و بعد از تزریق چند ثانیه مکث کنید تا انسولین جذب شود.

نگهداری انسولین اپیدرا در منزل
نگهداری صحیح انسولین موجب حفظ کیفیت و اثربخشی آن میشود. رعایت نکات زیر ضروری است:
الف) پیش از اولین استفاده
- انسولین اپیدرا باید در یخچال و در دمای بین ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد نگهداری شود؛
- از یخ زدگی انسولین خودداری کنید زیرا یخزدگی ساختار مولکولی انسولین را تغییر داده و آن را غیرقابل استفاده میکند.
ب) بعد از اولین استفاده
- انسولین باز شده را میتوان به مدت ۲۸ روز در دمای اتاق (کمتر از ۲۵ درجه سانتیگراد) نگهداری کرد؛
- در دمای بالا (بهعنوان مثال در تابستانهای گرم) نگهداری انسولین در دمای کنترل شده یا خنک توصیه میشود؛
- انسولین نباید در معرض نور مستقیم خورشید یا گرمای زیاد قرار داشته باشد.
پ) نکات مهم دیگر
- اگر انسولین کدر، رنگ آن تغییر کرده یا ذرات معلق در آن مشاهده شد، نباید استفاده شود؛
- سوزن و قلم انسولین باید به طور مرتب تعویض شوند؛
- انسولین هایی که مدت نگهداری آنها سپری شده باید دور ریخته شوند.
عوارض انسولین اپیدرا
مانند هر داروی دیگر، انسولین اپیدرا نیز میتواند عوارض جانبی داشته باشد که آگاهی درباره آنها به افراد دارای تشخیص دیابت کمک میکند تا بهتر با این موارد مقابله کنند:
هیپوگلیسمی (افت قند خون)
- شایعترین و مهمترین عارضه جانبی انسولین اپیدرا افت قند خون (هیپوگلیسمی) است؛
- علائم هیپوگلیسمی عبارتند از: تعریق زیاد، لرزش دستها، سرگیجه، اضطراب، احساس گرسنگی شدید، گیجی، سردرد و خواب آلودگی؛
- هیپوگلیسمی شدید اگر به سرعت درمان نشود میتواند به کمای دیابتی منجر شود؛
- بهترین راه پیشگیری از هیپوگلیسمی، پایش دقیق قند خون و تنظیم دوز انسولین است.
واکنشهای پوستی در محل تزریق
- ممکن است در محل تزریق قرمزی، تورم، خارش یا احساس سوزش ایجاد شود؛
- در صورتی که این علائم شدید شد یا افزایش یافت، باید با پزشک مشورت شود؛
- چرخش محل تزریق از تجمع انسولین و تحریکهای موضعی جلوگیری میکند.
واکنشهای آلرژیک
- واکنشهای حساسیتی به انسولین اپیدرا نادر است اما در موارد حساسیت ممکن است جوش، راش، خارش شدید یا حتی تورم و مشکلات تنفسی ایجاد شود؛
- در صورت مشاهده هرگونه نشانه حساسیت حاد میبایست فورا به مراکز درمانی مراجعه شود.
سایر عوارض
- تجمع چربی در محل تزریق (لوپودیستروفی) در صورت تزریق مکرر در یک نقطه؛
- تغییر وزن (معمولا در صورت کنترل مناسب قند خون افزایش وزن رخ میدهد)؛
- تغییرات در اشتها و خلق و خو.
انسولین اپیدرا ساخت کجاست؟
انسولین اپیدرا (Apidra) توسط شرکت داروسازی سانوفی (Sanofi) تولید میشود. سانوفی یک شرکت چندملیتی فرانسوی است که دفتر مرکزی آن در پاریس قرار دارد. تولید محصولات این شرکت، از جمله انسولین اپیدرا، ممکن است در تاسیسات تولیدی مختلفی در سراسر جهان انجام شود. برای اطلاع دقیق از محل ساخت دوز خاصی که در اختیار دارید، بهتر است برچسب یا بستهبندی قلم یا ویال انسولین خود را بررسی کنید. معمولا اطلاعات مربوط به محل تولید بر روی جعبه دارو درج میشود.

تفاوت انسولین اپیدرا و لانتوس
در یک نگاه کلی، انسولین اپیدرا (Apidra) و لانتوس (Lantus) هر دو آنالوگهای انسولین هستند اما در کاربرد، زمان اثر و نحوهی تجویز با هم متفاوتند:
۱. کلاس و آنالوگ
- Apidra = انسولین گلوگزین (Insulin Glulisine) | آنالوگ سریعالاثر؛
- Lantus = انسولین گلارژین (Insulin Glargine) | آنالوگ طولانیاثر.
۲. زمان شروع، اوج و مدت اثر
- Apidra
شروع اثر: حدود 10 تا 15 دقیقه پس از تزریق؛
اوج اثر: حدود 1 ساعت؛
مدت اثر: 2 تا 4 ساعت.
- Lantus
شروع اثر: 1 تا 2 ساعت پس از تزریق؛
بدون اوج مشخص (flat profile) ؛
مدت اثر: تا 24 ساعت (گاهی 20 تا 26 ساعت).
۳. نقش در درمان
- Apidra: «انسولین پرانشیال» (meal-time)
برای کنترل قند پس از غذا؛
تزریق بلافاصله قبل یا تا 20 دقیقه پس از وعده غذایی.
- Lantus: «انسولین پایه» (basal)
تامین سطح ثابت انسولین در طول شبانهروز؛
معمولا یکبار در روز (ثابت زمان تزریق).
- ریسک افت قند (هیپوگلیسمی)
- Apidra: به دلیل اوج سریع، احتمال هیپوگلیسمی پس از غذا بالاتر است اگر سهم کربوهیدرات کافی مصرف نشود؛
- Lantus: به خاطر نداشتن پیک مشخص، هیپوگلیسمی ثابتی دارد اما در ساعات اوج کوچک آن (معمولا 6 تا 12 ساعت بعد) باید مراقب بود.
- شرایط نگهداری
هر دو در یخچال (۲ تا ۸°C) نگهداری میشوند. پس از اولین استفاده، تا 28 روز در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰°C) قابل استفادهاند (بسته به دمای محیط کشور شما کمی متفاوت باشد).
- انتخاب ترکیب درمانی
برای بالانس قند خون:
- ترکیب Apidra (پرانشی) + Lantus (پایه) رایج است.
- همیشه تحت نظر پزشک و بر اساس نیاز فردی دوزها و زمان تزریق تنظیم میشوند.
خلاصه
Apidra = سریعالاثر، کنترل قند پس از غذا، تزریق با هر وعده؛
Lantus = طولانیاثر، پایهی انسولین روزانه، یکبار تزریق.
غالبا با هم استفاده میشوند تا قند خون هم در فاز پایه و هم بعد از غذا کنترل شود.
جایگزین انسولین اپیدرا
انسولین اپیدرا (Apidra) یک انسولین سریعالاثر (Rapid-acting insulin) است که برای کنترل قند خون پس از غذا استفاده میشود. جایگزینهای اصلی برای انسولین اپیدرا، سایر انسولینهای سریعالاثر یا فوق سریعالاثر هستند که مکانیسم اثر مشابهی برای کنترل قند خون در زمان وعدههای غذایی دارند. مهمترین جایگزینهای انسولین اپیدرا عبارتند از:
- انسولین لیزپرو (Insulin Lispro)
- نامهای تجاری: هومالوگ (Humalog)، Admelog؛
- یکی از رایجترین انسولینهای سریعالاثر، با شروع اثر حدود 15 دقیقه پس از تزریق، اوج اثر در حدود 1 ساعت، و مدت اثر 2 تا 4 ساعت.
- 2. انسولین آسپارت (Insulin Aspart)
- نامهای تجاری: نوورپید (Novorapid)، Novolog
- مشابه انسولین لیزپرو، شروع اثر سریع (حدود 10 تا 20 دقیقه)، اوج اثر سریع (حدود 1 ساعت) و مدت اثر 3 تا 5 ساعت.
- انسولین آسپارت سریعتر (Faster Insulin Aspart)
- نام تجاری: فیِاِسْپ (Fiasp)؛
- یک نوع جدیدتر از انسولین آسپارت که شروع اثر آن کمی سریعتر از نوورپید است، معمولا ظرف 5 تا 10 دقیقه. این ممکن است برای برخی افراد انعطافپذیری بیشتری در زمانبندی تزریق نسبت به وعده غذایی فراهم کند.
- انسولین لیزپرو-اِیاِیبیسی (Insulin Lispro-aabc)
- نام تجاری: لیومجِف (Lyumjev)؛
- نوعی انسولین لیزپرو با فرمولاسیون خاص که باعث جذب و شروع اثر سریعتر میشود.
تفاوت انسولین اپیدرا با نوورپید
انسولین نوورپید | انسولین اپیدرا | ویژگی |
آسپارت | گلوگلوزین | نوع آنالوگ |
100 واحد/میلی لیتر | 100 واحد / میلی لیتر | غلظت |
10 تا 20 دقیقه پس از تزریق | 10 تا 15 دقیقه پس از تزریق | شروع اثر |
1 تا 3 ساعت | حدود 1 ساعت | اوج اثر |
3 تا 5 ساعت | 3 تا 4 ساعت | مدت اثر |
تزریق پیش از غذا | بلافاصله تا 10 تا 20 دقیقه پس از وعده | بلافاصله تا 10 تا 20 دقیقه قبل |
فرمولاسیون | ویال و قلم solostar | ویال، قلم PumpCart، penfill و FlexPen |
کاربرد در پمپ انسولین | بله (پایداری در مسیرهای انفوزیون) | بله (با برخی محدودیتها) |
مخلوط شدن با انسولین | امکانپذیر | امکانپذیر |
پایداری پس از باز شدن | تا 28 روز در دمای 15 تا 30 درجه سانتی گراد | تا 28 روز در دمای اتاق |
محل تزریق | زیرجلدی (شکم، ران، بازو) | زیرجلدی (شکم، ران و بازو) |
انسولین اپیدرا یک انسولین سریعالاثر و آنالوگ است که بهطور موثر برای کنترل افزایش ناگهانی قند خون پس از وعدههای غذایی در افراد دارای تشخیص دیابت استفاده میشود. این انسولین با شروع اثر سریع، کنترل دقیقتر قند خون را امکانپذیر ساخته و در کنار انسولینهای پایه طولانیاثر به بیماران کمک میکند تا نوسانات قند خون را کاهش دهند. با رعایت نکات زیر میتوانید بهرهوری درمان با انسولین اپیدرا را افزایش داد:
- تزریق به موقع و در دوز مناسب؛
- پایش مستمر قند خون؛
- توجه به علائم هیپوگلایسمی و واکنشهای جانبی؛
- نگهداری صحیح دارو؛ و
- همکاری مستمر با تیم درمانی.
در نهایت، استفاده صحیح از انسولین اپیدرا به همراه یک رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی سالم میتواند کیفیت زندگی افراد دارای تشخیص دیابت را به طور چشمگیری بهبود بخشیده و از پیشرفت عوارض بلندمدت این بیماری جلوگیری نماید.