آزمایش قندخون و کنترل دیابت
آزمایش قندخون که با نام پایش قندخون نیز شناخته می‌شود یکی از ضروری‌ترین اقدامات برای کنترل دیابت می‌باشد. اهمیت زیاد آن نیز به این دلیل است که به‌علت مختل شدن مکانیسم فعالیت انسولین در افراد دارای تشخیص دیابت احتمال افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) و افت آن (هیپوگلیسمی) بسیار بالاست.
علم طب برای نشان دادن اهمیت کنترل قندخون همواره تاکید می‌کند که بالا بودن طولانی و متناوب قندخون می‌تواند منجر به آسیب به سیستم عصبی (نوروپاتی)، رگ‌ها و ارگان‌های بدن، به‌ویژه کلیه‌ها (نفروپاتی) و چشم (رتینوپاتی) شود. البته قندخون بالا بسته به نوع دیابت می‌تواند عوارض دیگری نیز داشته باشد. برای مثال، در افراد دارای تشخیص دیابت نوع یک احتمال بروز عارضه کتواسیدوز دیابتی به میزان قابل توجهی بالاست. در افراد دارای تشخیص دیابت نوع دو نیز قندخون بالا منجر به افزایش ریسک بروز عارضه سندرم غيرکتئوزی هيپراسمولار هيپرگليسمی می‌شود.
در پایان باید بیان کرد که هرچند نیازی نیست تمام افراد دارای تشخیص دیابت قندخون خود را به‌صورت مداوم پایش کنند، اما بر اساس آنچه که پیش از این بیان شد اینکار نقش مهمی در کنترل دیابت آنها دارد -به‌ویژه در رابطه با تصمیمات مرتبط با رژیم غذایی و درمان دارویی.
چه عواملی سبب افزایش غیرمعمول قندخون می‌شوند؟
مهم‌ترین و رایج‌ترین عواملی که می‌توانند قندخون افراد دیابتی را (هم دیابت نوع یک و هم دیابت نوع دو) به شکل قابل توجهی افزایش دهند عبارتند از:
- مصرف نکردن یا مصرف دیرهنگام داروهای کنترل قندخون، به‌ویژه انسولین؛
- مصرف بسیار زیاد کربوهیدرات و عدم‌تناسب انسولین تزریقی با مقدار کربوهیدرات مصرفی در هر وعده غذایی یا به‌طور کلی در طول روز؛
- وجود عفونت در بدن؛
- استرس و تنش؛
- تحرک فیزیکی ناکافی؛
- شرکت در فعالیت‌های فیزیکی طاقت‌فرسا، به‌ویژه زمانی‌که قندخون بالاست و میزان انسولین پایین است.
آیا امکان تشخیص هیپرگلیسمی (قندخون بالا) در منزل وجود دارد؟
مهم‌ترین علائمی که در صورت مشاهده آنها می‌توان پی برد که قندخون فرد از حد نرمال خود بیشتر شده است عبارتند از:
- افزایش تشنگی؛
- سردرد؛
- ناتوانی در متمرکز ساختن ذهن؛
- تاری دید؛
- تکرر دفع مدفوع؛
- حس رخوت و خستگی؛
- کاهش وزن؛
قندخون بالا چه عوارضی در افراد دیابتی دارد؟
در صورتی‌که قندخون فرد به خوبی کنترل نشود و برای مدتی طولانی یا به‌صورت مکرر از محدوده نرمال خود خارج شود احتمال بروز این عوارض به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد:
- عفونت در ناحیه واژن یا پوست؛
- درمان دیرهنگام زخم‌ها؛
- کاهش شدید بینایی؛
- مشکلات روده و معده، مانند یبوست مزمن یا اسهال؛
- آسیب به چشم، رگ‌های خونی یا کلیه‌ها.
کدام اقدامات غیر درمانی نقش بیشتری در کنترل پایدار قندخون دارند؟
به‌طور کلی پزشکان این اقدامات غیردرمانی را برای کنترل پایدار قندخون در دامنه نرمال تجویزشده برای فرد دارای تشخیص دیابت توصیه می‌کنند:
- نوشیدن آب بیشتر. آب به دفع قندخون اضافی از طریق ادرار کمک می‌کند و در عین‌حال مانع دهیدراته‌شدن (از دست رفتن آب بدن) فرد می‌شود؛
- افزایش فعالیت فیزیکی. افزایش فعالیت به مصرف گلوکز و کاهش آن در جریان خون کمک می‌کند، اما در برخی شرایط ویژه ممکن است سبب افزایش قندخون شود. بنابراین، افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست پیش از آغاز هر نوع ورزش جدید یا افزایش شدت ورزش‌های فعلیبا پزشک خود مشورت نمایند؛
نکته مهم: در صورتی‌که فردی دارای تشخیص دیابت نوع یک باشد و قندخون وی افزایش‌یافته باشد، می‌بایست ادرار خود را برای بررسی وجود کتون آزمایش کند. در صورت وجود کتون فرد باید از ورزش خودداری نماید. در صورتی‌که فرد دارای دیابت نوع دو باشد و قندخون وی افزایش یافته باشد، می‌بایست اطمینان حاصل کند که در ادرار وی کتون وجود ندارد و آب کافی نیز نوشیده است. |
- تغییر عادات غذایی. ممکن است نیاز باشد که فرد برای تغییر مقدار و نوع مواد غذایی مصرفی با یک متخصص تغذیه مشورت کند؛
آزمایش قندخون چیست؟
آزمایش قندخون فرایندی است که برای سنجش غلظت گلوکز (یا همان قندخون) فرد استفاده می‌شود. این آزمایش را می‌توان در منزل با استفاده از یک گلوکومتر (دستگاه سنجش قندخون) انجام داد. برای انجام آزمایش قندخون فرد در ابتدا با استفاده از سوزن باریکی که لانست نامیده می‌شود یک قطره خون از انگشت خود می‌گیرد و آن را روی کیت مخصوص دستگاه گلوکومتر قرار می‌دهد. سپس کیت را داخل دستگاه قرار داده و قندخون خود را مشاهده می‌کند.
افراد دارای تشخیص دیابت باید توجه داشته باشند که برای جلوگیری از بروز خطا در حین فرایند آزمایش قندخون، می‌بایست پیش از سوراخ کردن انگشت با لانست دست‌ها را با آب و صابون شست‌وشو داد. شست‌شو همچنین موجب تسهیل ورود خون از نوک انگشتان می‌شود. |
آزمایش منظم قندخون چه نقشی در کنترل دیابت دارد؟
آزمایش قندخون از سه طریق مهم به کنترل دیابت کمک می‌کند:
- فراهم کردن اطلاعات در مورد مواد خوراکی مصرفی و کمیت‌هایی که باید در هر وعده مصرف شود؛
- ارزیابی دز تصمیمات دارویی؛
- شناسایی دوره‌هایی که در آنها قندخون از دامنه طبیعی خود خارج شده است.
که در مقابل سه مورد بالا منجر به این موارد می‌شوند:
- کاهش HbA1c (بهبود کنترل گلیسمیک بلندمدت)؛
- کاهش قابل توجه ریسک ابتلا به عوارض دیابت؛
- کاهش علائمی که می‌توانند منجر به افسردگی شوند؛
- بهبود عزت‌نفس در زمینه مدیریت دیابت و عوارض آن.
آزمایش منظم قندخون در عین مزایایی که برای افراد دیابتی دارد یکسری ناخوشنودی‌ها نیز برای این افراد دارد که مهم‌ترین موارد عبارتند از:
- گرفتن خون موجب درد می‌شود؛
- هزینه مواد مصرفی دستگاه گلوکومتر؛
- در صورتی‌که فرد آموزشی در زمینه سنجش صحیح قندخون در منزل ندیده باشد احتمال ایجاد اضطراب و نگرانی در فرد وجود دارد.
آزمایش منظم قندخون برای چه کسانی ضروری است؟
تمام افرادی که برای کنترل قندخون انسولین تزریق می‌کنند یا دارو مصرف می‌کنند می‌بایست برای شناسایی دوره‌هایی که قندخون از بازه نرمال خود خارج شده است آزمایش قندخون انجام دهند. آن دسته از دیابتی‌هایی که داروهای آنها موجب افت قندخون (هیپوگلیسمی) نمی‌شود نیازی به سنجش منظم قندخون ندارند. باوجود این، ممکن است برای فراهم کردن اطلاعات کافی جهت اتخاذ تصمیمات بالینی و تغذیه‌ای به صورت منظم آزمایش قندخون داشته باشند.
بدون دیدگاه