والدین و کودکان دارای تشخیص دیابت
والدین و کودکان دارای تشخیص دیابت
برای والدین داشتن کودک همواره به معنای مسئولیت و توجه دقیق به وضعیت رشد و سلامت او می‌باشد. اگر کودک به هر دلیلی دارای مشکل سلامت باشد (چه موقت و چه دائم) این مسئولیت بار دوچندان به خود می‌گیرد. به هنگام کسالت کودک همواره پرسش‌های مختلفی در ذهن والدین شکل می‌گیرد، به مانند اینکه چرا کودک‌شان مبتلا به این مشکل سلامت شده است و اینکه بهترین راه درمان آن چیست. حال اگر مشکل سلامت حالت مزمن داشته باشد، مانند دیابت، کودک می‌بایست رفتارهای خود را به نحوی تعدیل نماید که بتواند زندگی طولانی و سالمی همچون سایر کودکان داشته باشد و اینجاست که بارمسئولیت والدین مضاعف و کار آنها دشوارتر می‌شود. هرچند که اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، اما اطلاعات منتشرشده حاکی از این هستند که کودکان بین 5 تا 10% افراد دارای تشخیص دیابت در ایران را تشکیل می‌دهند (بین 250 تا 000 500 نفر). علی‌رغم تعداد زیاد کودکانی که دارای تشخیص دیابت هستند، فعالیت‌های آموزشی اندکی در زمینه آگاه‌سازی هرچه بیشتر والدین در مورد نحوه تعامل با فرزندشان و مدیریت هرچه بهتری دیابت در کشور وجود دارند. در پاسخ به این شرایط در این مجموعه از نوشتارها که عنوان کودکانه‌های دیابتی به آن داده شده است، کارشناسان شکربان بر اساس آخرین دستاوردهای علمی مطالب و توصیه‌هایی برای والدین کودکان دارای تشخیص دیابت ارائه می‌کنند تا با مجهز ساختن آنها به دانش لازم بتوانند کیفیت زندگی کودکان خود را بیش از پیش ارتقا بخشند.
از آنجا که بخش اعظم کودکان دارای تشخیص دیابت دارای دیابت نوع یک هستند، در این نوشتار به علت ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان و مهم‌ترین نیازهای کودکان دارای این تشخیص پرداخته شده است. پیش از هرچیز والدین می‌بایست به خاطر داشته باشند که آنها در این راه تنها نیستند، شکربان به‌عنوان راهکار هوشمند دیابت همواره در کنار آنهاست.
دغدغه‌های رایج والدینی که کودک آنها تشخیص دیابت دارد
بسیاری از والدین زمانی‌که از تشخیص دیابت کودک خود آگاه می‌شوند پرسش‌های فراوانی را در ذهن خود مرور می‌کنند: آیا کوتاهی من سبب ابتلای او به دیابت شده است؟ چگونه به او توضیح دهم که دیابت دارد؟ از امروز چه مسئولیت‌های بیشتری در قبال سلامت او دارم؟ آیا زمانی‌که در مهدکودک یا مدرسه است مراقبت کافی از او به عمل می‌آید؟ چگونه با دیابت خود کنار خواهد آمد؟
در ادامه به تمام این پرسش‌ها پاسخ داده شده است و اگر پرسش‌های دیگری در ذهن شما باشد می‌توانید از طریق وب‌سایت شکربان به آدرس ” https://shekarban.net/blog/” با ما در ارتباط باشید.
آیا کوتاهی من سبب ابتلای او به دیابت شده است؟
پاسخ به این پرسش قطعا خیر است. حقیقت این است که آگاهی از تشخیص دیابت کودک بیش از اینکه خود او را متاثر نماید شوکی شدید به والدین می‌باشد. والدین نیز در واکنش به این موضوع معمولا خود را مقصر می‌دانند. در ادامه کمی در مورد علل بروز دیابت نوع یک توضیح داده شده است، پس از مطالعه این موضوع شما متوجه خواهید شد که چرا والدین هیچ نقشی در ابتلای کودک‌شان به دیابت نوع یک نداشته‌اند. دیابت نوع یک زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله و تمام یا بخشی از آنها را نابود می‌کند. در نتیجه بدن دیگر قادر به تولید انسولین کافی نمی‌باشد. انسولین هورمونی است که نقش بسیار مهمی در ورود قند یا همان گلوکز به درون سلول دارد و در شرایطی که میزان کافی از آن در جریان خون وجود نداشته باشد، به این علت که مولکول‌های قند قادر به ورود به درون سلول‌ها نمی‌باشند، قندخون به میزان غیرنرمالی افزایش می‌یابد. تاکنون دلیل تخریب سلول‌های ترشح کننده انسولین توسط سیستم ایمنی بدن شناسایی نشده است، اما این موضوع اثبات شده است که تخریب سلول‌ها به‌علت یک واکنش خودایمنی ناشناخته می‌باشد (برخی یافته‌ها حاکی از این هستند که نوعی ویروس سرما خوردگی آغازگر این واکنش خودایمنی می‌باشد). بنابراین دیابت نوع یک هیچ ارتباطی با تغذیه یا سبک‌زندگی ندارد و بر اساس فرایندهای خودایمنی ناشناخته رخ می‌دهد. از منظر ارثی بودن و سابقه ابتلا نیز، این نوع از دیابت ارثی محسوب نمی‌شود و در بستگان درجه یک فرد تقریبا هیچ سابقه‌ای از آن مشاهده نمی‌شود. بر اساس آنچه که پیش از این بیان شد والدین هیچ نقشی در ابتلای کودک خود به دیابت نوع یک که بیشتر در افراد کمتر از 30 سال رخ می‌دهد (به همین دلیل دیابت کودکان یا دیابت نوجوانان نیز نامیده می‌شود) ندارند. اما آنها در قبال تشخیص به‌هنگام دیابت کودک خود مسئول هستند. مهم‌ترین علائمی که با استناد به آنها والدین می‌توانند از تشخیص دیابت کودک خود اطلاع حاصل کنند عبارتند از:
- مصرف زیاد آب؛
- تکرر ادرار؛
- رخوت دائمی؛
- کاهش وزن نامعمول.
حال که از تشخیص دیابت کودک خود آگاه شده‌ام چه اقداماتی باید برای تضمین سلامت او انجام دهم؟
با گستره فراوان و در دسترس بودن موادخوراکی‌ای که به سرعت قندخون را افزایش می‌دهند و صدالبته ناآگاهی‌های کودک، کنترل و مدیریت دیابت کودکان می‌تواند بارسنگینی بر دوش والدین باشد و سبب‌ساز استرس فراوانی در آنها شود. اولین موردی که والدین باید به دقت آن را کنترل کنند قندخون است. هرچند که کودکان در هفته‌های اولیه نسبت به سوزن موجود در دستگاه گلوکومتر واکنش‌های منفی زیادی نشان می‌دهند، اما باید دقت داشت که آگاهی منظم از میزان قندخون برای کنترل و پیشگیری از افزایش شدید یا افت شدید قندخون بسیار مهم است. والدین می‌بایست توجه داشته باشند که تنها سنجش قندخون کافی نیست، بلکه ثبت اطلاعات آن به همراه تاریخ و ساعت انجام آزمایش نیز بسیار ضروری است. در صورت امکان موادخوراکی مصرفی کودک و آن دسته از فعالیت‌های فیزیکی که برقندخون تاثیر دارند را نیز ثبت نمایید. قراردادن این سه دسته از اطلاعات تصویر روشنی از وضعیت قندخون کودک در طول زمان و علل افزایش یا افت آن ارائه می‌کند. توجه داشته باشید که هرچه این اطلاعات بیشتر باشد، اثربخشی درمان کودک نیز بیشتر خواهد بود. نمونه‌ای از جدول ثبت اطلاعات قندخون (و همچنین ثبت اطلاعات انسولین) در ادامه آورده شده است.
تاریخ | صبح/صبحانه | ظهر/ناهار | عصر/شام | یادداشت | ||||||||||
| قند پیش از صبحانه | دز انسولین | دارو | قند 2 ساعت پس از صحبانه | قند پیش از ناهار | دز انسولین | دارو | قند 2 ساعت پس از ناهار | قند پیش از شام | دز انسولین | دارو | قند 2 ساعت پس از شام | قندخون پیش از خواب |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
در ادامه چند نکته در مورد جدول ثبت قندخون ارائه شده است که علی‌رغم رایج بودن و به احتمال زیاد آگاهی شما از آنها برای کنترل دیابت بسیار موثر هستند:
- بر اساس جدول بالا آن دسته از موادخوراکی که موجب افزایش زیاد در قندخون می‌شوند را مشخص کنید. توجه داشته باشید که مصرف مقدار یکسانی از یک ماده غذایی در دو فرد مختلف سبب افزایش‌های متفاوتی در میزان قندخون آنها می‌شود؛
- به دنبال آن وعده‌هایی باشید که در آنها قندخون به‌صورت غیرعادی بالا بوده است؛
- با استفاده از اطلاعات ثبت شده تاثیر فعالیت فیزیکی، کسالت یا استرس را بر وضعیت قندخون بررسی کنید. در اینجا به دنبال میزان افزایش/کاهش قندخون در پی وقوع آنها و تنظیم داروهای مصرفی متناسب با آنها باشید.
“به‌عنوان یک قاعده کلی توجه داشته باشید که مصرف موادخوراکی و استرس موجب افزایش قندخون و تحرک فیزیکی و مصرف داروهای کاهنده قندخون موجب کاهش آن می‌شود“
حداکثر افزایش قندخون پس از مصرف وعده‌های غذایی اصلی معمولا بین یک تا دو ساعت پس از مصرف آنها ایجاد می‌شود، بنابراین بهتر است سنجش قندخون پس از صرف غذا بین یک تا دو ساعت پس از مصرف آن انجام شود. اینکار اطلاعات مفیدی در زمینه اثربخشی داروهای مصرفی در زمینه کنترل افزایش قندخون و همچنین میزان افزایش ایجادشده در قندخون به علت مصرف موادخوراکی مختلف ارائه می‌کند. به‌هنگام بررسی وضعیت قندخون کودک توجه به افت شدید قندخون (هیپرگلیسمی) و افزایش شدید قندخون (هیپوگلیسمی) و آشنایی با علائم آنها نقش بسیار مهمی در تضمین سلامت کودک دارند. در ادامه مهم‌ترین علائم هیپرگلیسمی و هیپوگلیسمی توصیف شده‌اند.
علائم کوتاه‌مدت قندخون بالا عبارتند از:
- تشنگی شدید؛
- تکرر ادرار؛
- افزایش دفعات ادرار در طول شب؛
- تاری دید؛
- درمان دیرهنگام زخم‌ها؛
- رخوت.
علائم شدیدتر و جدی‌تر هیپرگلیسمی عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ؛
- خشکی دهان؛
- تنگی نفس؛
- درد در ناحیه شکم.
این علائم ممکن است ظرف چند روز یا چند هفته بروز یابند.
والدین می‌بایست توجه داشته باشند که هیپرگلیسمی درمان نشده می‌تواند منجر به بروز عوارض چشمی (رتینوپاتی)، کلیوی (نفروپاتی)، بیماری‌های قلبی و آسیب به اعصاب بدن (نوروپاتی) شود.
رایج‌ترین علائم افت شدید قندخون یا هیپوگلیسمی عبارتند از:
- احساس سستی یا عصبی بودن؛
- نگرانی؛
- رخوت؛
- ضعف؛
- تعریق؛
- گرسنگی؛
- تهوع؛
- سرگیجه؛
- مشکلات گفتاری؛
- گیجی.
دومین مسئولیت مهم والدین تنظیم دز انسولین متناسب و تزریق آن می‌باشد. در مورد سن تزریق انسولین توسط خود کودک هیچ عدد مشخصی وجود ندارد. برخی کودکان ترجیح می‌دهند که تزریق توسط خودشان انجام شود و برخی دیگر می‌خواهند که توسط والدین‌شان انجام شود. بنابراین بهتر است که تصمیم بر عهده خود کودک باشد. هر زمان که آماده بود مسئولیت تزریق انسولین را به خودش بسپارید. در ادامه مراحل تزریق انسولین توصیف شده‌اند.
- انتخاب محل تزریق: این گام شامل دو مورد مهم می‌شود: (1) انتخاب بخش مناسبی از بدن؛ و (2) فاصله فیزیکی میان محل‌های تزریق. در رابطه با محل تزریق باید به این نکته اشاره داشت که بهتر است انسولین به بافت‌های چرب تزریق شود، بنابراین بهترین نقطه ناحیه شکم است که سریع‌ترین جذب انسولین را دارد (در صورت تزریق در این ناحیه، محل تزریق باید پنج سانتی‌متر (یا حدودا دو انگشت) از ناف فاصله داشته باشد). پس از آن تزریق به بازوها سریع‌ترین جذب را خواهد داشت و در نهایت تزریق به ران کندترین جذب را دارد. نکته مهم این است که در هربار تزریق محل جدیدی انتخاب شود، بهتر است که فاصله میان محل‌های تزریق حداقل یک سانتی‌متر باشد. در صورتی‌که این قاعده رعایت نشود چربی‌های زیرپوست از بین می‌رود که مانع جذب صحیح انسولین می‌شود. بنابراین، می‌بایست توجه داشت که تزریق مکرر به یک ناحیه موجب از بین رفتن بافت چربی آن و ایجاد حساسیت پوستی می‌شود؛
- شستشوی محل تزریق: شستشو از طریق تسهیل ورود مایع انسولین به بدن اثربخشی آن را افزایش می‌دهد؛
- متصل کردن سرسوزن به قلم تزریق: پس از اتصال سرسوزن را به سمت بالا گرفته و اندکی فشار دهید تا مایع انسولین در نوک سرسوزن مشاهده شود. اینکار یک مزیت عمده دارد: تنظیم دقیق تزریق مقدار انسولین تزریق شده از طریق حذف هوا از سرسوزن. برای تزریق قسمتی از پوست (بین دو تا پنج سانتی‌متر) را با دست گرفته و بکشید. سپس انسولین را به آن قسمت از پوست که چربی بیشتری دارد تزریق کنید؛
- انجام تزریق: در این گام می‌بایست اطمینان حاصل کرد که محل تزریق پاک و خشک است. بهترین حالت انجام تزریق با زاویه 90 درجه است؛
- شمارش تا 10 باهدف اطمینان از خروج کامل مایع انسولین از سرسوزن؛
- جداکردن سرسوزن از وسیله تزریق.
“اشاره به این نکته با ارزش خواهد بود که در صورت دریافت انسولین به‌صورت خوراکی بخش زیادی از آن در معده تجزیه شده و به هیچ‌وجه جذب بدن نمی‌شود. بنابراین، در حال حاضر اثربخش‌ترین روش تزریق می‌باشد“
آیا زمانی‌که در مهدکودک یا مدرسه است مراقبت کافی از او به عمل می‌آید؟
وقتی بحث از مدرسه و سلامت کودک می‌شود اولین اولویت این است که تشخیص دیابت کودک کوچک‌ترین تاثیری بر اعتمادبه نفس و توانایی یادگیری او در محیط‌های آموزشی نداشته باشد. بنابراین احتمالا اولین پرسشی که در ذهن والدین ایجاد می‌شود این است که دیابت چه تاثیر یا تاثیراتی بر یادگیری کودک خواهد داشت. در وحله اول باید تاکید کرد که دیابت هیچ تاثیری بر ظرفیت ذهنی ندارد، اما ممکن است موجب حواس‌پرتی و دشواری تمرکز ذهنی او شود. همچنین به علت دیابت ممکن است کودکان بیش از سایر همکلاسی‌های‌شان از مدرسه غیبت داشته باشند، بنابراین مهم است که معلم از این بابت برای آنها اقدامات انظباتی ترتیب ندهد. یکی از پیش‌نیازهای ضروری برای تضمین سلامت کودکان در دارای تشخیص دیابت در ساعات حضور در مدرسه آشنایی آنها با نحوه مدیریت قندخون (به‌ویژه تزریق انسولین) می‌باشد. پس از آن، گام مهم بعدی برای اطمینان از سلامت کودک در ساعاتی که در مدرسه حضور دارد آگاهی مسئولین مدرسه یا مهدکودک از وضعیت سلامت او می‌باشد -به یاد داشته باشید که دیابت به هیچ‌وجه مشکل نیست و سبب تمایز کودک شما با سایر همتایان‌اش نمی‌شود. برای اینکار در گام اول نوشتن یک برنامه مدیریت دیابت برای کودک با کمک پزشک معالج او و به اشتراک گذاشتن این برنامه با معلم و مدیر مدرسه یا مهدکودک ضروری است. مدیر و معلم باید از دامنه مجاز قندخون کودک شما و نحوه سنجش آن و همچنین علائم افت شدید یا افزایش شدید قندخون و نحوه مدیریت آنها آشنا باشند. در این برنامه نحوه استفاده از انسولین و سایر داروهای کنترل قندخون، وعده‌های خوراکی کودک و نحوه مدیریت فعالیت‌های فیزیکی او می‌بایست توصیف شده باشند.
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های والدین مربوط به ساعات ورزش می‌باشد و گاها به علت نگرانی‌های مرتبط با افت قندخون آنها را از فعالیت گروهی با سایر افراد هم‌گروه و لذت اجتماعی ناشی از آن منع می‌کنند. در اینجا می‌بایست تاکید کرد که اگر کودک قندخون نرمال دارد دلیلی وجود ندارد که از ورزش جمعی با دوستان‌اش منع شود، اما بهتر است به معلم ورزش در مورد وضعیت سلامت کودک اطلاع‌رسانی شود و به او گفته شود که بهتر است در میانه فعالیت فیزیکی قندخون کودک آزمایش شود.
بدون دیدگاه