تاثیر مصرف الکل بر (قندخون) دیابت

الکل به‌علت تاثیراتی که بر سیستم عصبی مرکزی بدن دارد به‌عنوان ماده‌ای دسته‌بندی شده است که از طریق فشار بر سیستم عصبی سبب کاهش حس‌های مختلف فرد نسبت به محیط اطراف می‌شود. همین ویژگی الکل سبب شده است که این ماده تقریبا بر تمام اعضای بدن تاثیر داشته باشد. مسیر حرکت الکل در بدن به اینصورت است که پس از مصرف وارده معده شده و بلافاصله از طریق روده جذب بدن می‌شود. در صورتی‌که فرد از لحاظ سلامتی در وضعیت نرمال باشد، بدن او می‌تواند در هر ساعت یک لیوان استاندارد از الکل را تجزیه نماید و مابقی آن شروع به گردش در سیستم بدن می‌کند. الکل مازاد نیز به شکل تعریق و ادرار از طریق ریه‌ها، کلیه‌ها و پوست دفع می‌شود.. اینکه بدن چه تاثیراتی از الکل بپذیرد به میزان زیادی تابع مقدار مصرف آن و وضعیت سلامت فرد می‌باشد. اما بر اساس یک قاعده کلی هرچه مصرف آن بیشتر باشد، آسیب وارده به بدن نیز بیشتر خواهد بود.

در این نوشتار به 8 مورد از مهم‌ترین تاثیرات الکل بر بدن که افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست توجه زیادی به آنها داشته باشند پرداخته شده است. در ادامه هرکدام به‌صورت جزئی بررسی شده است.

1. تاثیر بر میزان قندخون الکل از دو طریق بر قندخون تاثیر می‌گذارد: (الف) مستقیم (که بیشتر بر سلامت کوتاه‌مدت فرد تاثیر می‌گذارد)؛ و (ب) غیرمستقیم (که بیشتر بر سلامت بلندمدت افراد دارای تشخیص دیابت تاثیر می‌گذارد). تاثیر مستقیم آن به اینصورت است که الکل بسته به وضعیت فیزیولوژیک بدن، می‌تواند سبب افزایش یا افت یکباره قندخون فرد شود. نکته قابل توجه این است که حتی افرادی که قندخون آنها پس از مصرف الکل افزایش می‌یابد نیز پس از چند ساعت با افت غیرمعمول قندخون مواجه شوند. دلیل اصلی نوسانات میزان قندخون بر اثر مصرف الکل این است که کبد به‌عنوان مرکز اصلی تنظیم قندخون پس از مصرف مقادیر زیادی الکل مشغول پاکسازی بدن از مواد سمی دریافتی می‌شود. در نتیجه، انرژی کمتری صرف مدیریت قندخون می‌گردد. بنابراین در صورتی‌که بدن کربوهیدرات اضافی دریافت نکند، فرد دچار افت غیرمعمول قندخون می‌شود. تاثیر غیرمستقیم یا بلندمدت الکل بر وضعیت سلامت فرد به اینصورت است که الکل از طریق تاثیر بر ترشح برخی از هورمون‌ها که در تنظیم قندخون نقش دارند تاثیر منفی مضاعفی بر مکانیسم تنظیم قندخون بدن دارد. در حقیقت مصرف الکل در بلندمدت موجب کاهش قابل توجه اثربخشی انسولین ترشح‌شده یا تزریق‌شده می‌شود، به‌نحوی‌که بسیاری از افرادی که دچار بیماری کبد چرب الکلی (Alcoholic liver disease) هستند یا با مشکل عدم تحمل گلوکز مواجه یا تشخیص دیابت مواجه می‌شود؛
2. الکل ممکن است سبب کاهش تاثیرگذاری داروهای خوراکی کنترل دیابت یا انسولین تزریقی شود. در نتیجه در صورت عدم آگاهی فرد از نیاز به مصرف دز بالاتری از دارو یا انسولین برای کنترل قندخون در دامنه نرمال همیشگی، احتمال افزایش نامعمول قندخون افزایش می‌یابد که خود در مقابل می‌تواند سبب تشدید احتمال بروز عوارض مرتبط با دیابت شود؛
3. مصرف زیاد الکل ممکن است موجب کاهش شدید قندخون شود. بدن الکل را به‌عنوان یک ماده سمی می‌شناسد، بنابراین به محض ورود آن به بدن تمام تلاش خود را جهت دفع آن به خرج می‌دهد. چنین واکنشی از سوی بدن به این معناست که در بسیاری از فرایندهای طبیعی بدن تداخل ایجاد می‌شود (از جمله تولید گلوکز و هورمون‌های مورد نیاز برای تنظیم آن)، زیرا کبد می‌بایست بخش زیادی از انرژی خود را معطوف به حذف موادی سمی دریافت شده از طریق الکل نماید. هرچه مقدار الکل مصرفی بیشتر باشد، میزان تداخل در این فرایندها نیز بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، الکل ممکن است موجب شود که فرد از میزان پایین قندخون خود آگاه نشود. افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست توجه داشته باشند که علائم قندخون پایین مشابه با علائم مصرف بسیار زیاد الکل هستند که مهم‌ترین موارد عبارتند از:

• گیجی؛
• خواب‌آلودگی؛
• تاری دید؛
• سر درد؛
• احساس سبکی سر؛
• از دست دادن کنترل عضلات؛
• بیهوشی.

4. الکل موجب تحریک اشتها می‌شود. بنابراین احتمال پرخوری و در نتیجه افزایش بیشتر قندخون افزایش می‌یابد. در صورتی‌که فعالیت مغزی فرد بر اثر مصرف زیاد الکل کاهش یافته باشد، احتمال پرخوری و/یا انتخاب مواد غذایی ناسالم و در نتیجه افزایش شدید قندخون بیش از پیش افزایش می‌یابد؛

5. الکل حاوی مقادیر زیادی کالری پوچ است (کالری‌ای که فاقد هر نوع ارزش تغذیه‌ای است، معروف به Empty calories) که می‌تواند موجب اضافه وزن فرد شود. از سوی دیگر، به این علت که بدن قادر به ذخیره الکل نمی‌باشد (همانند پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها نیست که قابلیت ذخیره داشته باشد) در حین تلاش برای خارج کردن آن از بدن بخشی از الکل به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌شود که موجب کاهش مصرف چربی به‌عنوان یک منبع تامین انرژی بدن می‌گردد. این ویژگی الکل سبب اختلال در فرایند درمان آن دسته از افراد دارای تشخیص دیابت می‌شود که می‌بایست وزن خود را کاهش دهند (به‌ویژه در دیابت نوع دو)؛

6. الکل سبب افزایش حساسیت بدن در برابر ابتلا به بیماری‌های دهان‌و‌دندان می‌شود. مهم‌ترین این بیماری‌ها سرطان دهان می‌باشد. از سوی دیگر الکل با افزایش میزان اسیدی بودن بزاغ سبب افزایش آسیب به مینای دندان می‌شود. در صورتی‌که فرد دخانیات هم مصرف نماید، احتمال بروز این بیماری‌ها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. این در حالی‌ است که افراد دارای تشخیص دیابت به علت بالا بودن قندخون‌شان به‌طور طبیعی در معرض ریسک افزایش یافته بیماری‌های دهان‌ودندان قرار دارند؛

7. الکل ممکن است سبب افزایش فشارخون شود. اهمیت این موضوع در افراد دارای تشخیص دیابت به این علت که دیابت یکی از این عوامل خطر ابتلا به پرفشاری خون می‌باشد بیش از سایرین می‌باشد. می‌بایست توجه نمود که فشارخون بالا در بیشتر موارد علائم آشکاری ندارد و تنها پس از سنجش آن فرد به بیماری خود پی می‌برد. فشارخون بالا عوارض مختلفی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت است از آسیب به دیواره رگ‌ها و کاهش روانی جریان خون در تمام بخش‌های بدن. اختلال در جریان خون نیز در مقابل سبب افزایش احتمال بروز عوارض دیابت، مانند پای دیابتی، آسیب به چشم و آسیب به کلیه‌ها می‌شود. بنابراین مصرف الکل در بلندمدت عوارض سلامت قابل توجهی در بر خواهد داشت؛

8. مصرف الکل ممکن است سبب افزایش تری‌گلسیرید شود. میزان تری‌گلیسرید موجود در جریان خون یکی از بهترین معیارها برای سنجش وضعیت سلامت سیستم قلبی‌عروقی است. تری‌گلیسرید نوعی چربی خون است که معمولا در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود. بالا بودن تری‌گلیسرید (همچون فشارخون) یک بیماری خاموش می‌باشد که سبب بروز تدریجی مشکلاتی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شود. از سوی دیگر، بالا بودن میزان تری‌گلیسرید یکی از علائم بروز مقاومت انسولینی می‌باشد -به وضعیتی گفته می‌شود که بدن قادر به استفاده موثر از انسولین تزریق شده یا دریافتی نیست. افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست دقت داشته باشند که دیابت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و افزایش تری‌گلیسرید ناشی از مصرف الکل سبب افزایش بیش از پیش این احتمال می‌شود.