قرص سینوریپا و انسولین لانتوس: تفاوتها و انتخاب بهتر
- Shekarban
- داروهای دیابتی
در دنیای پرشتاب پزشکی نوین، مدیریت و کنترل دیابت نوع ۲ به یک چالش پیچیده اما قابل کنترل تبدیل شده است. با پیشرفتهای چشمگیر در علم داروسازی، گزینههای درمانی متعددی برای افراد دارای تشخیض دیابت فراهم آمده که هر یک با مکانیسمهای عملکردی خاص خود، به بهبود کیفیت زندگی و کاهش عوارض بلندمدت دیابت کمک میکنند. از میان انبوه داروهای موجود برای کنترل قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت، «قرص سینوریپا» و «انسولین لانتوس» به عنوان دو داروی پرکاربرد و مؤثر، جایگاه ویژهای در پروتکلهای درمانی دیابت نوع ۲ پیدا کردهاند.
سینوریپا، بهعنوان یک داروی ترکیبی خوراکی، و لانتوس به عنوان یک انسولین طولانیاثر تزریقی، هر دو هدف مشترک کنترل قند خون را دنبال میکنند، اما مسیر رسیدن به این هدف برای هر یک متفاوت است. تفاوت در نحوه عملکرد، موارد مصرف، نحوه تجویز، عوارض جانبی و حتی انتظارات بیمار از درمان، انتخاب میان این دو دارو را به یک تصمیمگیری حساس و نیازمند دانش تخصصی تبدیل میکند. در این نوشتار از مجله شکربان به ارائه یک تحلیل جامع و مقایسهای میان سینوریپا و انسولین لانتوس است و به تفصیل به بررسی مکانیسمهای اثر، کاربردهای بالینی، نحوه مصرف، عوارض احتمالی و همچنین مزایا و معایب آنها پرداخته شده است.

معرفی اجمالی قرص سینوریپا
سینوریپا (Synoripa) نام تجاری رایجی است که معمولا به داروهای خوراکی ترکیبی اطلاق میشود که برای درمان دیابت نوع ۲ به کار میروند. اگرچه «سینوریپا» خود یک نام ژنریک نیست، اما اغلب به ترکیبی از دو ماده موثره اصلی اشاره دارد: متفورمین (Metformin) و سیتاگلیپتین (Sitagliptin). این ترکیب دارویی به منظور بهبود کنترل قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲، بهویژه زمانی که رژیم غذایی و ورزش به تنهایی یا حتی استفاده از یک داروی منفرد نتوانسته است قند خون را به طور مطلوب کنترل کند، مورد استفاده قرار میگیرد؛
متفورمین، که یکی از قدیمیترین و پرکاربردترین داروهای خط اول در درمان دیابت نوع ۲ است، به خانوادهای از داروها به نام بیگوانیدها (Biguanides) تعلق دارد. مکانیسم اصلی عملکرد متفورمین، کاهش تولید گلوکز (قند) توسط کبد و همچنین افزایش حساسیت سلولها به انسولین است. این دارو به طور مستقیم باعث افزایش ترشح انسولین نمیشود، بلکه با بهبود پاسخ بدن به انسولین موجود، به کاهش سطح قند خون کمک میکند. متفورمین همچنین میتواند جذب گلوکز از دستگاه گوارش را کاهش دهد؛
سیتاگلیپتین، که جزء دسته داروهای مهارکننده دیپپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP-4 Inhibitors) است، به روشی متفاوت عمل میکند. این دارو با مهار آنزیم DPP-4، باعث افزایش سطح هورمونهای اینکرتین (مانند GLP-1 و GIP) در بدن میشود. هورمونهای اینکرتین بهطور طبیعی پس از غذا در روده آزاد میشوند و نقش مهمی در تنظیم قند خون دارند؛ آنها ترشح انسولین را پس از صرف غذا افزایش میدهند و ترشح گلوکاگون (هورمونی که قند خون را بالا میبرد) را کاهش میدهند. سیتاگلیپتین با حفظ این هورمونها در سطح بالاتر، به بدن کمک میکند تا قند خون را به طور موثرتری کنترل کند، به ویژه پس از وعدههای غذایی.
مزایای ترکیب این دو دارو در سینوریپا
- اثر سینرژیک متفورمین و سیتاگلیپتین از طریق مکانیسمهای کاملا متفاوت و مکمل یکدیگر عمل میکنند. این ترکیب باعث میشود که کنترل قند خون به صورت جامعتری انجام شود و در بسیاری از موارد، اثربخشی بیشتری نسبت به استفاده از هر یک از داروها به تنهایی داشته باشد؛
- کاهش تعداد قرصها استفاده از یک قرص ترکیبی بجای دو قرص جداگانه، میتواند به بهبود پایبندی بیمار به درمان کمک کند و رژیم دارویی را سادهتر سازد؛
- مدیریت جامع قند خون متفورمین عمدتا بر تولید گلوکز کبدی و مقاومت به انسولین تاثیر میگذارد، در حالیکه سیتاگلیپتین بر پاسخ انسولین پس از غذا و سرکوب گلوکاگون متمرکز است. این ترکیب، هر دو جنبه قند خون ناشتا و قند خون پس از غذا را بهبود میبخشد.
اشکال دارویی و دوزاژ
سینوریپا معمولا در دوزهای مختلفی از ترکیب متفورمین و سیتاگلیپتین موجود است (مثلا 500 میلی گرم متفورمین/50 میلی گرم سیتاگلیپتین، 850 میلی گرم متفورمین/50 میلی گرم سیتاگلیپتین، یا 1000 میلی گرم متفورمین/50 میلی گرم سیتاگلیپتین). مصرف آن معمولا یک یا دو بار در روز، همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن برای کاهش عوارض گوارشی متفورمین توصیه میشود؛
نتیجهگیری در مورد سینوریپا سینوریپا یک گزینه درمانی مؤثر و محبوب برای بسیاری از بیماران دیابت نوع ۲ است که به دنبال بهبود کنترل قند خون از طریق رویکردی ترکیبی و مکمل هستند. با توجه به اثربخشی و مشخصات ایمنی نسبتا خوب، این دارو اغلب به عنوان یک خط دوم درمان پس از شکست متفورمین به تنهایی، یا به عنوان یک گزینه شروع درمان برای برخی بیماران، در نظر گرفته میشود.
معرفی انسولین لانتوس
لانتوس (Lantus) یکی از نامهای تجاری انسولین گلارژین (Insulin Glargine) است، که نوعی انسولین طولانیاثر (Basal Insulin) به شمار میرود. این دارو یکی از پرکاربردترین انسولینهای پایه در سراسر جهان است و نقش حیاتی در مدیریت قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۱ و همچنین بسیاری از افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ ایفا میکند. لانتوس به گونهای طراحی شده است که یک اثر کاهنده قند خون پایدار و بدون قله مشخص (peakless) را در طول ۲۴ ساعت یا بیشتر فراهم کند، که این ویژگی آن را از انسولینهای کوتاه اثر یا متوسط اثر متمایز میسازد.
ساختار و مکانیسم اثر منحصر به فرد
برای تولید انسولین گلارژین از طریق مهندسی ژنتیک تغییراتی در ساختار انسولین انسانی ایجاد شده است. پس از تزریق زیرجلدی، لانتوس در pH اسیدی محلول خود (که در قلمهای تزریق موجود است) محلول باقی میماند، اما به محض تزریق به بافت زیر پوست، که pH فیزیولوژیک (خنثی) دارد، شروع به تشکیل میکرو-رسوبات (micro-precipitates) میکند. این میکرو-رسوبات به آرامی انسولین را در طی یک دوره طولانی آزاد میکنند. این فرآیند آهسته رهش (slow-release) منجر به جذب بسیار کند و پایدار انسولین به جریان خون میشود که نتیجه آن، یک پروفایل غلظت ثابت انسولین در پلاسما و در نتیجه، کنترل پایدار قند خون در طول روز و شب است.
کاربردهای درمانی لانتوس
هدف اصلی از تجویز انسولین لانتوس تامین نیاز پایه بدن به انسولین است. بدن انسان حتی در حالت ناشتا و بدون مصرف غذا، برای حفظ عملکرد طبیعی سلولها و متابولیسم پایه، به مقدار ثابتی از انسولین نیاز دارد. در افراد سالم، پانکراس بهطور مداوم این میزان انسولین پایه را ترشح میکند. در افراد دارای تشخیص دیابت، بهویژه در دیابت نوع ۱ که پانکراس به کلی قادر به تولید انسولین نیست، یا در دیابت نوع ۲ پیشرفته که پانکراس دیگر نمیتواند نیاز بدن را تأمین کند، انسولین پایه خارجی (مانند لانتوس) ضروری است.
لانتوس برای کنترل قند خون ناشتا (Fasting Blood Glucose – FBG) و جلوگیری از افزایش شدید قند خون در طول شب یا بین وعدههای غذایی (Hyperglycemia) بسیار مؤثر است. با حفظ یک سطح ثابت انسولین در بدن، این دارو به کاهش نوسانات قند خون کمک کرده و هدف رسیدن به سطح HbA1c (هموگلوبین گلیکوزیله) مطلوب را تسهیل میکند.
کاربردهای اصلی انسولین لانتوس
- دیابت نوع ۱ در تمام افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۱، لانتوس به عنوان بخش جداییناپذیری از رژیم درمانی انسولین درمانی پایه-بلوس (basal-bolus) استفاده میشود؛
- دیابت نوع ۲ در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ که با داروهای خوراکی کاهنده قند خون به تنهایی یا حتی با سایر انسولینها به کنترل مطلوب قند خون دست نیافتهاند، لانتوس به عنوان یک گزینه مهم درمانی معرفی میشود. این موضوع شامل بیمارانی میشود که مقاومت به انسولین شدید دارند، یا ترشح انسولین در پانکراس آنها به میزان قابلتوجهی کاهش یافته است.
نحوه تزریق انسولین لانتوس
انسولین لانتوس بهصورت تزریق زیرجلدی (Subcutaneous Injection) یکبار در روز (معمولا در یک زمان ثابت) تجویز میشود. این تزریق میتواند در ناحیه شکم، ران یا بازو انجام شود. ثابت نگه داشتن زمان تزریق در هر روز به حفظ یک پروفایل ثابت انسولین در بدن کمک میکند. دوز دارو باید بهصورت فردی و با توجه به نیاز بیمار و سطح قند خون وی تنظیم شود.
ملاحظات مرتبط با انسولین لانتوس
عمدهترین عارضه جانبی لانتوس، مانند سایر انسولینها، خطر افت قند خون (هیپوگلیسمی) است. سایر عوارض ممکن است شامل واکنشهای در محل تزریق (قرمزی، تورم، خارش) و افزایش وزن باشد.
انسولین لانتوس ابزار قدرتمندی برای کنترل قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت است که با فراهم آوردن یک پوشش انسولینی پایدار در طول شبانه روز، به بیماران کمک میکند تا قند خون خود را بهطور مؤثری کنترل کنند و از عوارض ناشی از قند خون بالا جلوگیری نمایند. سهولت استفاده (یکبار در روز) و اثربخشی آن در کنترل قند خون پایه، آن را به گزینهای حیاتی برای بسیاری از افراد دارای تشخیص دیابت تبدیل کرده است.
مکانیسم اثر داروها
درک مکانیسم اثر داروها، کلید فهم تفاوتها و انتخاب صحیح آنها در مدیریت دیابت است. سینوریپا و لانتوس، هر یک از مسیرهای متفاوتی برای رسیدن به هدف مشترک یعنی کاهش قند خون استفاده میکنند.
الف) مکانیسم اثر سینوریپا (متفورمین + سیتاگلیپتین)
همانطورکه پیشتر اشاره شد، سینوریپا ترکیبی از دو داروی متفورمین و سیتاگلیپتین است که هر یک مکانیسمهای جداگانهای دارند اما به صورت مکمل عمل میکنند:
- متفورمین (Metformin)
متفورمین عمدتا از سه طریق اصلی بر قند خون تاثیر میگذارد:
- کاهش تولید گلوکز کبدی (Hepatic Glucose Production) این موضوع مهمترین اثر متفورمین است. متفورمین با فعال کردن آنزیم AMP-activated protein kinase (AMPK) در سلولهای کبد، مسیرهای گلوکونئوژنز (تولید گلوکز از منابع غیرقندی) و گلیکوژنولیز (شکست گلیکوژن برای آزادسازی گلوکز) را مهار میکند. به عبارت سادهتر، متفورمین تولید قند جدید توسط کبد را کاهش میدهد، که این امر بهویژه در کاهش قند خون ناشتا مؤثر است؛
- افزایش حساسیت به انسولین (Insulin Sensitivity) متفورمین باعث افزایش جذب و مصرف گلوکز توسط عضلات اسکلتی و بافت چربی میشود. این کار با بهبود پاسخ سلولها به انسولین انجام میشود. در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲، مقاومت به انسولین یک مشکل اساسی است که در آن سلولها به اندازه کافی به انسولین پاسخ نمیدهند؛ متفورمین این مقاومت را کاهش میدهد؛
- کاهش جذب گلوکز از دستگاه گوارش (Gastrointestinal Glucose Absorption) متفورمین ممکن است جذب گلوکز از روده را تا حدودی کاهش دهد، که به کنترل قند خون پس از غذا کمک میکند. نکته مهم این است که متفورمین به خودی خود باعث افزایش ترشح انسولین از پانکراس نمیشود و بنابراین خطر هیپوگلیسمی (افت قند خون) به عنوان یک داروی منفرد بسیار پایین است.
- سیتاگلیپتین (Sitagliptin)
سیتاگلیپتین یک مهارکننده آنزیم دیپپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP-4) است. مکانیسم عملکرد آن به شرح زیر است:
- افزایش سطح هورمونهای اینکرتین (Incretin Hormones) در روده، دو هورمون اصلی به نامهای گلوکاگون-مانند پپتید-۱ (GLP-1) و پپتید انسولینوتروپیک وابسته به گلوکز (GIP) تولید میشوند. این هورمونها (که به آنها اینکرتین میگویند) در پاسخ به ورود غذا به روده آزاد میشوند و نقش مهمی در تنظیم قند خون ایفا میکنند. آنها ترشح انسولین را از سلولهای بتا پانکراس را در پاسخ به افزایش قند خون تحریک میکنند و ترشح گلوکاگون (هورمون افزایش دهنده قند خون) از سلولهای آلفا پانکراس را کاهش میدهند؛
- مهار آنزیم DPP-4 آنزیم DPP-4 به سرعت GLP-1 و GIP را در بدن تجزیه و غیرفعال میکند. سیتاگلیپتین با مهار این آنزیم، طول عمر اینکرتینها را افزایش میدهد و در نتیجه، سطح آنها در خون بالا میرود؛
- تنظیم وابسته به گلوکز افزایش سطح اینکرتینها منجر به افزایش ترشح انسولین و کاهش ترشح گلوکاگون میشود، اما این اثرات فقط زمانی که قند خون بالا است (یعنی وابسته به گلوکز) آشکار میشوند. این ویژگی باعث میشود که خطر هیپوگلیسمی با سیتاگلیپتین به عنوان یک داروی منفرد پایین باشد.
اثر ترکیبی سینوریپا
با ترکیب متفورمین و سیتاگلیپتین، سینوریپا بهطور همزمان بر چندین جنبه از پاتوفیزیولوژی دیابت نوع ۲ تأثیر میگذارد:
- کاهش تولید گلوکز توسط کبد (متفورمین)؛
- افزایش حساسیت بافتها به انسولین (متفورمین)؛
- افزایش ترشح انسولین وابسته به گلوکز (سیتاگلیپتین)؛
- کاهش ترشح گلوکاگون (سیتاگلیپتین) این اثرات مکمل، به کنترل جامعتر قند خون، هم در حالت ناشتا و هم پس از غذا، کمک میکنند.
ب) مکانیسم اثر لانتوس (انسولین گلارژین)
لانتوس، برخلاف سینوریپا، یک داروی جایگزینی انسولین است و مستقیما انسولین را به بدن فراهم میکند.
- جایگزینی انسولین پایه (Basal Insulin Replacement)
انسولین گلارژین (لانتوس) یک آنالوگ انسولین انسانی است که به گونهای مهندسی شده تا دارای پروفایل دارویی طولانیاثر و بدون پیک (قله) مشخص باشد. پس از تزریق زیرجلدی، به دلیل تغییرات در نقطه ایزوالکتریک pH (که در آن مولکول فاقد بار خالص است)، لانتوس در pH فیزیولوژیک بافت زیر پوست به صورت میکرو-رسوبات نامحلول در میآید.
- آهسته رهش (Slow Release) از این میکرو-رسوبات، مونومرهای انسولین گلارژین به آرامی و به طور مداوم به جریان خون آزاد میشوند. این فرآیند آهسته رهش منجر به یک پروفایل جذب پایدار و طولانیمدت (تا ۲۴ ساعت و حتی بیشتر) میشود؛
- تامین انسولین پایه آزادسازی مداوم انسولین، نیاز پایه بدن به انسولین را در طول شبانهروز (حتی در غیاب غذا) تامین میکند. انسولین پایه برای سرکوب تولید گلوکز کبدی در حالت ناشتا و حفظ تعادل متابولیک کلی ضروری است؛
- کاهش قند خون ناشتا اثر اصلی لانتوس در کاهش قند خون ناشتا و حفظ پایداری قند خون در بین وعدههای غذایی و در طول شب است.
- نقش انسولین در بدن
انسولین یک هورمون آنابولیک (سازنده) است که توسط سلولهای بتا در پانکراس تولید میشود. نقشهای اصلی انسولین عبارتند از:
- ورود گلوکز به سلولها انسولین بهعنوان کلیدی عمل میکند که به گلوکز اجازه میدهد از جریان خون وارد سلولها شود (بهویژه سلولهای عضلانی و چربی) و بهعنوان منبع انرژی استفاده شود یا بهصورت گلیکوژن (در کبد و عضلات) یا چربی ذخیره شود؛
- سرکوب تولید گلوکز توسط کبد انسولین ترشح گلوکاگون را مهار میکند و تولید گلوکز جدید در کبد را کاهش میدهد؛
- سنتز پروتئین و چربی انسولین همچنین در سنتز پروتئین و چربی نقش دارد.
مقایسه سینوریپا و لانتوس
- سینوریپا بهینهسازی استفاده از انسولین موجود در بدن و کاهش تولید قند، بدون وارد کردن انسولین از خارج. به عبارت دیگر، بدن خودش را بهتر مدیریت میکند؛
- لانتوس جایگزینی انسولین از دست رفته یا ناکافی در بدن، با فراهم کردن یک سطح ثابت انسولین خارجی.
این تفاوت اساسی در مکانیسم اثر، کاربردها، مزایا و معایب هر دو دارو را تعیین میکند.

- موارد مصرف اصلی
انتخاب بین سینوریپا و لانتوس تا حد زیادی به وضعیت بالینی فرد، شدت دیابت، میزان کنترل قند خون فعلی، وجود عوارض جانبی و سایر بیماریهای همراه بستگی دارد. در ادامه به موارد مصرف اصلی سینوریپا و انسولین لانتوس پرداخته شده است.
الف) موارد مصرف اصلی سینوریپا سینوریپا (ترکیب متفورمین و سیتاگلیپتین) عمدتا برای مدیریت دیابت نوع ۲ بهکار میرود و موارد مصرف آن به شرح زیر است:
- دیابت نوع ۲ در بزرگسالان
- خط دوم درمان (پس از متفورمین به تنهایی) اغلب متفورمین به عنوان داروی خط اول درمان در دیابت نوع ۲ آغاز میشود. اگر پس از مدتی استفاده از متفورمین (به تنهایی و با دوز حداکثر قابل تحمل) قند خون به اهداف درمانی نرسد (HbA1c هنوز بالا باشد)، پزشک ممکن است داروی خوراکی کاهنده قند خون دیگری را به متفورمین اضافه کند. در این شرایط، سیتاگلیپتین (به عنوان بخشی از سینوریپا) یک گزینه بسیار مناسب برای افزودن به متفورمین است؛
- به عنوان شروع درمان برای برخی افراد دارای تشخیص دیابت در برخی موارد، بهویژه اگر قند خون اولیه بیمار نسبتا بالا باشد (بهعنوان مثال، HbA1c 5-8 درصد باشد) پزشک ممکن است درمان را از ابتدا با یک داروی ترکیبی مانند سینوریپا آغاز کند تا کنترل سریعتر و مؤثرتری بر قند خون حاصل شود؛
- زمانی که یک داروی منفرد کافی نیست برای آن دسته از افراد دارای تشخیص دیابت که با یک داروی خوراکی دیگر (غیر از متفورمین، مثلا سولفونیل اوره) نیز به کنترل مطلوب نرسیدهاند، اضافه کردن سینوریپا میتواند مفید باشد؛
- بهبود تحمل دارو توسط بدن از آنجاکه متفورمین ممکن است عوارض گوارشی ایجاد کند، ترکیب آن با سیتاگلیپتین که معمولا عوارض گوارشی کمتری دارد، میتواند به بهبود تحمل بیمار نسبت به رژیم دارویی کمک کند.
- بهبود کنترل گلیسمیک
- سینوریپا به کاهش سطح HbA1c، قند خون ناشتا و قند خون پس از غذا کمک میکند. این ترکیب بهویژه برای کنترل قند خون پس از وعدههای غذایی مؤثر است، زیرا سیتاگلیپتین با تقویت اثر اینکرتینها، ترشح انسولین پس از غذا را بهبود میبخشد.
- به عنوان بخشی از یک رژیم درمانی چندگانه
- در افراد دارای دیابت پیشرفتهتر که به چندین دارو برای کنترل قند خون نیاز دارند، سینوریپا میتواند به عنوان یک جزئی از درمان ترکیبی به همراه سایر داروهای خوراکی یا حتی انسولین (در دوزهای پایین) به کار رود.
محدودیتها
- سینوریپا برای دیابت نوع ۱ مناسب نیست، زیرا در دیابت نوع ۱ پانکراس قادر به تولید انسولین نیست و نیاز به جایگزینی انسولین از خارج بدن است؛
- در افراد دارای نارسایی کلیوی شدید، دوز متفورمین و سیتاگلیپتین ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشد یا حتی منع مصرف داشته باشند؛
- در بیماران با سابقه کتواسیدوز دیابتی (DKA) یا سندرم هیپراسمولار هیپرگلایسمیک (HHS) که نیاز به انسولین فوری دارند، مناسب نیست.
ب) موارد مصرف اصلی انسولین لانتوس
لانتوس (انسولین گلارژین) یک انسولین پایه است و موارد مصرف آن به طور عمده در شرایطی است که بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست یا مقاومت به انسولین به حدی است که داروهای خوراکی قادر به کنترل قند خون نیستند:
- دیابت نوع ۱ در بزرگسالان و کودکان (۶ سال به بالا)
- لانتوس بخش جداییناپذیری از درمان استاندارد برای تمام افراد دارای دیابت نوع ۱ است. در دیابت نوع ۱، سلولهای بتای پانکراس به طور کامل تخریب شدهاند و بدن نمیتواند انسولین تولید کند. بنابراین، جایگزینی انسولین ضروری است. لانتوس انسولین پایه مورد نیاز بدن را در طول ۲۴ ساعت فراهم میکند. این انسولین معمولا در کنار انسولینهای سریعاثر (برای پوشش وعدههای غذایی) استفاده میشود.
- دیابت نوع ۲ در بزرگسالان و کودکان (۶ سال به بالا)
- عدم کنترل قند خون با داروهای خوراکی این رایجترین دلیل شروع لانتوس در دیابت نوع ۲ است. زمانی که بیمار با حداکثر دوز قابل تحمل داروهای خوراکی (مانند متفورمین، سینوریپا، سولفونیل اورهها و غیره) به اهداف HbA1c یا قند خون مطلوب نرسد، نیاز به شروع انسولین درمانی مطرح میشود؛
- علائم شدید کمبود انسولین بیمارانی که با علائم واضح کمبود انسولین مانند کاهش وزن ناخواسته، پلیاوری (تکرر ادرار) و پلیدیپسی (تشنگی شدید) مراجعه میکنند، ممکن است نیاز به شروع انسولین از ابتدا داشته باشند، حتی اگر دیابت نوع ۲ باشند.
- وضعیتهای خاص
- دوران بستری در بیمارستان در بسیاری از موارد، افراد دارای تشخیص دیابت (دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲) در زمان بستری به دلیل بیماریهای حاد، جراحیها یا عفونتها، نیاز به انسولین درمانی موقت یا دائمی خواهند داشت. لانتوس میتواند در این شرایط برای کنترل قند خون پایه استفاده شود؛
- بارداری و شیردهی انسولین، از جمله لانتوس، معمولا داروی انتخابی برای کنترل قند خون در دوران بارداری و شیردهی در زنان دارای تشخیص دیابت است، زیرا از جفت عبور نمیکند و برای جنین و نوزاد بیخطر است؛
- نارسایی کلیوی یا کبدی شدید در برخی موارد، داروهای خوراکی ممکن است در بیماران با نارسایی شدید کلیوی یا کبدی منع مصرف داشته باشند. در این شرایط، انسولین میتواند یک گزینه امنتر باشد؛
- کتواسیدوز دیابتی (DKA) یا سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک (HHS) پس از درمان اولیه کتواسیدوز دیابتی و سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک، لانتوس ممکن است برای حفظ کنترل قند خون پایدار مورد استفاده قرار گیرد.
هدف از تزریق انسولین لانتوس
- اصلیترین هدف تزریق انسولین لانتوس کنترل قند خون ناشتا و تامین نیاز پایه بدن به انسولین در طول ۲۴ ساعت است. این امر به کاهش HbA1c و جلوگیری از نوسانات شدید قند خون کمک میکند.
محدودیتها
- لانتوس به تنهایی برای کنترل قند خون پس از وعدههای غذایی (بلوس) کافی نیست و در دیابت نوع ۱ یا در صورت نیاز شدید در دیابت نوع ۲، باید با انسولینهای سریعاثر ترکیب شود.
در نهایت، تصمیم برای شروع هر یک از این داروها باید توسط پزشک و پس از ارزیابی کامل وضعیت بیمار، اهداف درمانی و سبک زندگی وی اتخاذ شود.

- راهنمای شروع و نحوه مصرف
نحوه صحیح شروع و مصرف داروهای خوراکی کاهنده قند خون جهت دستیابی به حداکثر اثربخشی و به حداقل رساندن عوارض جانبی بسیار حیاتی است. در این بخش به بررسی نحوه شروع و مصرف قرص سینوریپا و تزریق انسولین لانتوس پرداخته شده است.
الف) راهنمای شروع و نحوه مصرف قرص سینوریپا
سینوریپا (متفورمین + سیتاگلیپتین) معمولا بهصورت قرص خوراکی مصرف میشود. دوز و دفعات مصرف به شدت دیابت، پاسخ بیمار به درمان و تحمل دارو بستگی دارد.
- بررسی اولیه قبل از شروع
- عملکرد کلیهها پیش از شروع متفورمین، ارزیابی عملکرد کلیهها (از طریق آزمایش کراتینین و محاسبهeGFR ) ضروری است. در نارسایی کلیوی متوسط تا شدید (eGFR < 30 mL/min/1.73m²)، متفورمین منع مصرف دارد و در eGFR بین 30-45 mL/min/1.73m² نیاز به کاهش دوز یا احتیاط دارد. سیتاگلیپتین نیز در نارسایی کلیوی نیاز به تنظیم دوز دارد؛
- سابقه حساسیت بررسی سابقه حساسیت به هر یک از اجزای دارو (متفورمین، سیتاگلیپتین) ضروری است؛
- دیگر مشکلات پزشکی بررسی وجود هرگونه بیماری مزمن دیگر، بهویژه مشکلات کبدی یا قلبی، اهمیت بالایی دارد.
- دوز اولیه و افزایش تدریجی (تیتراسیون)
- دوز اولیه معمولا با دوزهای پایین متفورمین (500 میلیگرم) همراه با سیتاگلیپتین (50 میلیگرم) شروع میشود، عمدتا یکبار در روز.
- هدف از افزایش تدریجی برای کاهش عوارض گوارشی متفورمین (مانند تهوع و اسهال) و اجازه دادن به بدن برای سازگاری، دوز متفورمین به تدریج افزایش مییابد. دوز سیتاگلیپتین معمولا ثابت است (50 یا 100 میلیگرم در روز)؛
- دفعات افزایش دوز معمولا هر ۱ تا ۲ هفته، در صورت واکنش مناسب بدن فرد دارای تشخیص دیابت، دوز متفورمین به دوز هدف افزایش مییابد (مثلا از 500 میلی گرم یکبار در روز به 500 میلی گرم دو بار در روز و سپس به 1000 میلی گرم دو بار در روز)؛
- دوز نهایی معمولا دوز ثابت سیتاگلیپتین 100 میلی گرم در روز است (که در سینوریپا معمولا هر قرص 50 میلی گرم است، پس ممکن است به دو قرص در روز نیاز باشد) و برای متفورمین 1000 تا 2000 میلیگرم در روز (دوز حداکثر 2550 میلی گرم در روز).
- نحوه مصرف
- همراه با غذا سینوریپا باید همراه با غذا یا بلافاصله بعد از غذا مصرف شود. این کار به کاهش عوارض گوارشی متفورمین کمک میکند؛
- ساعت مصرف معمولا دوز صبحگاهی همراه با صبحانه و دوز عصرگاهی همراه با شام مصرف میشود. اگر تنها یک بار در روز مصرف میشود، میتوان آن را با وعده غذایی اصلی (مثلا شام) مصرف کرد؛
- بلع کامل قرصها باید بهطور کامل بلعیده شوند و خرد یا جویده نشوند؛
- پایبندی مصرف منظم دارو در زمانهای مشخص شده برای حفظ سطح ثابت دارو در بدن و کنترل مؤثر قند خون بسیار مهم است.
- نکات مهم حین مصرف
- پایش قند خون پایش منظم قند خون برای ارزیابی اثربخشی دارو و تنظیم دوز در صورت لزوم؛
- عوارض جانبی آگاهی از عوارض جانبی احتمالی و گزارش آنها به پزشک؛
- حفظ رژیم غذایی و ورزش سینوریپا جایگزین سبک زندگی سالم نیست؛ رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم همچنان ارکان اصلی درمان دیابت هستند؛
- جراحی و اقدامات تشخیصی در صورت نیاز به جراحی یا انجام اقدامات تشخیصی با ماده حاجب حاوی ید (مانند سیتی اسکن)، متفورمین باید به طور موقت قطع شود (معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل و ۴۸ ساعت بعد از آن) تا خطر اسیدوز لاکتیک کاهش یابد.
ب) راهنمای شروع و نحوه مصرف لانتوس
لانتوس (انسولین گلارژین) بهصورت تزریق زیرجلدی (Subcutaneous Injection) و معمولا یکبار در روز انجام میشود.
- بررسی اولیه قبل از شروع
- نیاز به انسولین ارزیابی دقیق نیاز بیمار به انسولین بر اساس سطح HbA1c، قند خون ناشتا، و سایر شاخصهای بالینی؛
- آموزش بیمار آموزش جامع بیمار و خانواده وی در مورد نحوه صحیح تزریق، نگهداری انسولین، مدیریت هیپوگلیسمی و پایش قند خون حیاتی است؛
- نوع قلم و سرسوزن آشنایی با نوع قلم تزریق لانتوس (مانند Lantus SoloStar) و نحوه استفاده از سرسوزنهای مناسب.
- دوز اولیه و تیتراسیون (تنظیم دوز)
- دوز اولیه دوز اولیه لانتوس به عوامل مختلفی از جمله نوع دیابت (نوع ۱ یا ۲)، وزن بیمار، سطح قند خون فعلی و وجود سایر داروهای دیابت بستگی دارد.
- دیابت نوع ۱ دوز اولیه انسولین لانتوس در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 معمولا با 0.2 تا 0.4 واحد بر کیلوگرم وزن بدن در روز آغاز میشود، که این دوز انسولین پایه است.
- دیابت نوع ۲ در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 2، دوز اولیه انسولین لانتوس معمولا با ۱۰ واحد در روز یا 0.1 تا 0.2 واحد بر کیلوگرم وزن بدن در روز شروع میشود.
- هدف از تیتراسیون هدف اصلی تنظیم دوز، رسیدن به قند خون ناشتای مطلوب (معمولا ۷۰-۱۳۰ میلیگرم بر دسی لیتر) بدون ایجاد هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) است.
- نحوه محاسبه دوز انسولین لانتوس (تیتراسیون)
- فرد باید قند خون ناشتای خود را برای چند روز متوالی (مثلا ۳ روز) ثبت کند؛
- بر اساس الگوهای قند خون ناشتا، دوز لانتوس بهصورت تدریجی (معمولا ۲ واحد در هر ۳-۵ روز) افزایش یا کاهش مییابد تا زمانی که به هدف برسد؛
- پزشک دستورعملهای دقیقی برای تیتراسیون دوز ارائه میدهد.
- دوز اولیه دوز اولیه لانتوس به عوامل مختلفی از جمله نوع دیابت (نوع ۱ یا ۲)، وزن بیمار، سطح قند خون فعلی و وجود سایر داروهای دیابت بستگی دارد.
- نحوه تزریق انسولین لانتوس
- زمان تزریق لانتوس باید یکبار در روز و ترجیحا در یک زمان ثابت از شبانهروز تزریق شود (مثلا هر شب قبل از خواب یا هر صبح). انتخاب زمان ثابت به حفظ اثر پایدار ۲۴ ساعته کمک میکند؛
- محل تزریق رایجترین و بهترین محلهای تزریق زیرجلدی شامل شکم (بجز ناحیه دور ناف)، رانها و بازوها (قسمت خارجی و بالایی) میشود؛
- چرخش محل تزریق برای جلوگیری از لیپودیستروفی (تغییرات بافت چربی زیر پوست) و بهبود جذب انسولین، مهم است که محل تزریق را هر بار تغییر دهید.
- تکنیک تزریق انسولین لانتوس
- دستها را بشویید.؛
- سرسوزن جدید را به قلم وصل کنید؛
- هوای داخل قلم را با تزریق ۲ واحد به بیرون خارج کنید (Prime)؛
- محل تزریق را با الکل تمیز کنید (نیازی به مالش شدید نیست)؛
- یک چین پوستی (در صورت لزوم، به خصوص در افراد لاغر) ایجاد کنید؛
- سرسوزن را با زاویه ۹۰ درجه (یا ۴۵ درجه برای افراد لاغر) وارد پوست کنید؛
- دکمه تزریق را فشار داده و تا شماره صفر صبر کنید؛
- سرسوزن را برای ۱۰ ثانیه در محل نگه دارید تا مطمئن شوید تمام دوز تزریق شده است؛
- سرسوزن را خارج کرده و آن را در یک ظرف ایمن دور بیندازید.
- نگهداری
- انسولین باز نشده در یخچال (۲ تا ۸ درجه سانتیگراد) نگهداری شود. از یخزدگی محافظت شود؛
- انسولین باز شده (در حال استفاده) میتواند در دمای اتاق (کمتر از ۳۰ درجه سانتیگراد) به مدت ۲۸ روز نگهداری شود. از نور مستقیم خورشید و گرمای شدید محافظت شود.
- نکات مهم حین مصرف
- پایش قند خون پایش منظم قند خون (بهویژه قند خون ناشتا) برای تنظیم دوز لانتوس ضروری است؛
- مدیریت هیپوگلیسمی بیمار و خانواده باید علائم هیپوگلیسمی را بشناسند و بدانند چگونه آن را درمان کنند؛
- بیماری و استرس در زمان بیماری، عفونت، یا استرس، نیاز به انسولین ممکن است تغییر کند و نیاز به مشاوره با پزشک است (شاید جالب باشد که بدانید دو عامل استرس و عفونت منجر به افزایش قند خون میشود)؛
- رژیم غذایی و ورزش انسولین به تنهایی کافی نیست؛ رعایت رژیم غذایی و برنامه ورزشی توصیه شده همچنان ضروری است.
توصیه میشود که شروع و تنظیم دوز هر دو دارو تحت نظر مستقیم پزشک انجام شود.
- عوارض و احتیاطات
هر دارویی، علاوهبر فواید درمانی، میتواند دارای عوارض جانبی و نیازمند احتیاطات خاصی باشد. درک این موارد برای مدیریت ایمن و مؤثر دیابت حیاتی است.
الف) عوارض و احتیاطات سینوریپا (متفورمین + سیتاگلیپتین)
عوارض جانبی شایع
- عوارض گوارشی (مرتبط با متفورمین) تهوع، اسهال، درد شکم، نفخ و سوء هاضمه. این عوارض به ویژه در شروع درمان شایعتر هستند و معمولا با شروع دوز پایین و افزایش تدریجی آن، مصرف دارو همراه با غذا و یا استفاده از فرمهای پیوسته رهش متفورمین (XR) کاهش مییابند؛
- سردرد
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در برخی موارد گزارش شده است؛
- گلو درد و آبریزش بینی مشابه علائم سرماخوردگی.
عوارض جانبی نادر اما جدی
- اسیدوز لاکتیک (Lactic Acidosis) مرتبط با متفورمین این عارضه بسیار نادر اما تهدیدکننده زندگی است و در اثر تجمع اسید لاکتیک در بدن ایجاد میشود. عوامل خطر شامل نارسایی کلیوی (مهمترین عامل)، نارسایی کبدی، نارسایی قلبی حاد، دهیدراتاسیون شدید، مصرف الکل و رادیولوژی با ماده حاجب حاوی ید میشود. علائم شامل خستگی شدید، درد عضلانی غیرمعمول، مشکلات تنفسی، درد شکم، تهوع و استفراغ میشود. در صورت بروز هر یک از این علائم فورا به پزشک مراجعه کنید؛
- هیپوگلیسمی (افت قند خون) به ندرت پیش میآید که مصرف تنها یک داروی خوراکی کاهنده قند خون منجر به هیپوگلیسمی شود، اما خطر آن در صورت مصرف همزمان با داروهای دیگر کاهنده قند خون (مانند سولفونیل اورهها یا انسولین) افزایش مییابد؛
- پانکریتیک حاد (Pancreatitis) (مرتبط با سیتاگلیپتین) التهاب حاد پانکراس یک عارضه نادر اما جدی است. علائم شامل درد شدید و مداوم شکم (گاهی همراه با انتشار به پشت)، تهوع، استفراغ و تب میشود. در صورت بروز این علائم، مصرف دارو باید قطع و فورا به پزشک اطلاع داده شود.
- واکنشهای حساسیتی بثورات پوستی، کهیر، آنژیوادم (تورم صورت و گلو) و حتی آنافیلاکسی؛
- بولوس پمفیگوئید (Bullous Pemphigoid) مرتبط با سیتاگلیپتین یک بیماری پوستی نادر و جدی است که با تاولهای بزرگ پوستی مشخص میشود. در صورت بروز تاولها، مصرف دارو باید قطع شود؛
- آرترالژی شدید (درد شدید مفاصل) (مرتبط با سیتاگلیپتین) در موارد نادری گزارش شده است.

احتیاطات و موارد منع مصرف متفورمین
- نارسایی کلیوی متفورمین در eGFR < 30 mL/min/1.73m² منع مصرف دارد و در eGFR بین 30-45 نیاز به تنظیم دوز و نظارت دقیق دارد. دوز سیتاگلیپتین نیز باید در نارسایی کلیوی متوسط تا شدید کاهش یابد؛
- نارسایی کبدی شدید متفورمین ممکن است در این شرایط منع مصرف داشته باشد؛
- بیماریهای حاد در شرایطی مانند عفونتهای شدید، دهیدراتاسیون، جراحیهای بزرگ، شوک یا نارسایی قلبی حاد، که ممکن است خطر اسیدوز لاکتیک را افزایش دهند، مصرف متفورمین باید به طور موقت قطع شود؛
- مصرف الکل مصرف الکل همزمان با متفورمین، خطر اسیدوز لاکتیک را به شدت افزایش میدهد؛
- بارداری و شیردهی معمولا در بارداری توصیه نمیشود مگر با صلاحدید پزشک؛ در دوران شیردهی نیز با احتیاط مصرف شود.
- عدم استفاده از متفورمین در دیابت نوع ۱.
ب) عوارض و احتیاطات لانتوس (انسولین گلارژین)
عوارض جانبی شایع
- هیپوگلیسمی (افت قند خون): شایعترین و مهمترین عارضه انسولینهاست. علائم شامل لرزش، تعریق، گرسنگی، تاری دید، سرگیجه، تپش قلب، گیجی و در موارد شدید، تشنج و کما میشود؛
- مدیریت هیپوگلیسمی در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی خفیف تا متوسط، باید سریعا ۱۰-۱۵ گرم کربوهیدرات ساده (مانند آب میوه، حبه قند، شیرینی) مصرف شود. در موارد شدید، نیاز به تزریق گلوکاگون یا گلوکز وریدی است.
- واکنشهای در محل تزریق قرمزی، درد، خارش، تورم یا کبودی در محل تزریق. این واکنشها معمولا خفیف و گذرا هستند. چرخش منظم محل تزریق به کاهش این عوارض کمک میکند؛
- لیپودیستروفی (Lipodystrophy) تجمع یا تحلیل بافت چربی زیر پوستی در محلهای تزریق مکرر. این عارضه میتواند بر جذب انسولین تأثیر بگذارد. برای جلوگیری از آن، باید محلهای تزریق را به طور منظم تغییر داد؛
- افزایش وزن انسولین یک هورمون آنابولیک است و میتواند به افزایش وزن منجر شود، به ویژه در ابتدای درمان؛
- ادم (Edema) تجمع مایع و تورم (به ویژه در مچ پا و پاها) ممکن است رخ دهد.
عوارض جانبی نادر اما جدی لانتوس (انسولین گلارژین)
- واکنشهای حساسیتی سیستمی بثورات پوستی گسترده، تنگی نفس، خس خس سینه، افت فشار خون و آنافیلاکسی. این موارد بسیار نادر هستند اما اورژانس پزشکی محسوب میشوند؛
- هیپوکالمی (Hypokalemia) انسولین میتواند باعث انتقال پتاسیم از خارج به داخل سلولها شود که منجر به کاهش سطح پتاسیم خون (هیپوکالمی) میشود. این عارضه در دوزهای بالای انسولین یا در بیمارانی که مستعد هیپوکالمی هستند، میتواند جدی باشد.
احتیاطات و موارد منع مصرف
- هیپوگلیسمی لانتوس نباید در زمان هیپوگلیسمی یا زمانی که مشکوک به هیپوگلیسمی هستیم، تزریق شود. بیمار باید علائم هیپوگلیسمی را بشناسد و راه درمان آن را بداند؛
- نارسایی کلیوی یا کبدی در بیماران با اختلال عملکرد کلیوی یا کبدی، متابولیسم انسولین ممکن است کاهش یابد و خطر هیپوگلیسمی افزایش یابد. در این موارد نیاز به تنظیم دوز انسولین است؛
- بیماریهای همزمان در زمان بیماریهای حاد، عفونتها، استرس روانی شدید یا جراحی، نیاز به انسولین ممکن است تغییر کند و نیاز به پایش و تنظیم دوز دارد؛
- تغییرات در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی تغییرات قابلتوجه در رژیم غذایی یا سطح فعالیت بدنی میتواند نیاز به دوز انسولین را تغییر دهد؛
- استفاده از داروهای دیگر برخی داروها (مانند برخی داروهای کاهنده فشار خون، داروهای ضد افسردگی، یا کورتیکواستروئیدها) میتوانند بر قند خون تأثیر بگذارند و نیاز به انسولین را تغییر دهند. همیشه لیست داروهای مصرفی را به پزشک اطلاع دهید؛
- رانندگی و کار با ماشینآلات افراد دارای تشخیص دیابت میبایست از خطر هیپوگلیسمی و تأثیر آن بر توانایی رانندگی یا کار با ماشینآلات آگاه باشند؛
- عدم تزریق وریدی انسولین لانتوس فقط باید بهصورت زیرجلدی تزریق شود. تزریق وریدی میتواند منجر به هیپوگلیسمی شدید و تهدیدکننده زندگی شود؛
- عدم مخلوط کردن لانتوس را نباید با سایر انسولینها یا محلولها مخلوط کرد، زیرا اینکار میتواند بر پروفایل اثربخشی آن تأثیر بگذارد.
همیشه لازم است که افراد دارای تشخیص دیابت تمامی عوارض و احتیاطات را با پزشک یا داروساز خود در میان بگذارند و دستورالعملهای خاص آنها را دنبال کنند.
جمعبندی
دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن و پیشرونده است که نیازمند رویکردی جامع و فردی درمانی است. در این مقاله به مقایسه دو داروی کلیدی در این زمینه، یعنی سینوریپا (داروی خوراکی ترکیبی) و لانتوس (انسولین طولانیاثر تزریقی) پرداختیم. سینوریپا، با ترکیب متفورمین و سیتاگلیپتین، از طریق مکانیسمهای مکمل شامل کاهش تولید گلوکز کبدی، افزایش حساسیت به انسولین و تقویت اثر هورمونهای اینکرتین، به بهبود کنترل قند خون، بهویژه در مراحل اولیه تا متوسط دیابت نوع ۲ کمک میکند. راحتی مصرف خوراکی و خطر پایین هیپوگلیسمی بهعنوان یک داروی منفرد، از مزایای اصلی آن به شمار میرود.
در مقابل، لانتوس به عنوان یک انسولین پایه، با فراهم آوردن یک سطح ثابت و پایدار انسولین در طول ۲۴ ساعت، به طور مستقیم کمبود انسولین در بدن را جبران میکند. این دارو برای تمام افراد دارای تشهیص دیابت نوع ۱ حیاتی است و در دیابت نوع ۲ زمانی که داروهای خوراکی قادر به کنترل کافی قند خون نیستند، بهویژه در موارد قند خون ناشتای بالا یا دیابت پیشرفته، نقش محوری ایفا میکند. اثربخشی بالا در کنترل قند خون و سهولت یک بار تزریق روزانه از مزایای آن است، اما نیاز به تزریق و خطر هیپوگلیسمی از چالشهای آن محسوب میشود.
تفاوتهای اساسی در مکانیسم عمل (بهینهسازی استفاده از انسولین بدن در مقابل جایگزینی انسولین)، نحوه مصرف (خوراکی در مقابل تزریقی) و مشخصات عوارض جانبی، انتخاب بین این دو دارو را به یک تصمیمگیری پیچیده تبدیل میکند. فاکتورهایی مانند شدت بیماری، سطح کنترل فعلی قند خون، وجود علائم کمبود انسولین، سایر بیماریهای همراه، ترجیحات بیمار و حتی عوامل اقتصادی، همگی در اتخاذ بهترین تصمیم درمانی نقش دارند.
بنابراین، بررسی تخصصی و ویزیت توسط پزشک متخصص غدد برای انتخاب صحیح دارو اهمیت بالایی دارد. پزشک متخصص میتواند با ارزیابی دقیق تمامی جنبههای بالینی، بهترین و ایمنترین گزینه درمانی را برای هر فرد تجویز کند. مدیریت موفق دیابت نه تنها به انتخاب داروی مناسب، بلکه به آموزش کافی بیمار، پایش منظم قند خون، رعایت رژیم غذایی و برنامه ورزشی و مهمتر از همه، همکاری نزدیک و مستمر بیمار با تیم درمانیاش بستگی دارد. همیشه به یاد داشته باشید دارو را بدون مشورت پزشک تغییر ندهید، قطع نکنید یا دوز آن را خودسرانه تنظیم نکنید.