استرس گونه‌ای از ناخوشی یا تنش احساسی است که زمانی‌که فرد احساس کند توانایی مقابله با فشارهای اطراف را ندارد رخ می‌دهد. پس از احساس استرس، بدن برای کمک به رهایی هرچه سریع‌تر از خطر به سرعت با ترشح هورمون‌هایی که به سلول‌ها اجازه دسترسی به انرژی ذخیره شده (عمدتا به شکل چربی‌ و گلیکوژن) را می‌دهند واکنش نشان می‌دهد. آزادشدن مقدار زیادی انرژی منجر به تحریک واکنش روان‌شناسانه نسبت به تهدیدات ادراک شده می‌شود. به‌طور معمول پانکراس با ترشح انسولین به افزایش میزان گلوکز واکنش نشان می‌دهد، که سبب کاهش قندخون از طریق ورود آن به درون سلول می‌شود. بنابراین، افراد دارای تشخیص دیابت که ترشح هورمون انسولین در بدن آنها با اختلال مواجه شده است در صورت مواجه با استرس دچار هیپرگلیسمی ناشی از استرس خواهند شد. مواجهه مداوم با استرس جدا از تاثیرات قابل توجهی که بر وضعیت سلامت احساسی فرد و افزایش احتمال ابتلا به افسردگی دارد، در افراد دارای تشخیص دیابت می‌تواند سبب تشدید یا تسریع بروز عوارض دیابت شود.

چه عواملی سبب استرس می‌شوند؟

امروزه ما در جامعه‌ استرس‌زایی زندگی می‌کنیم که سبب مواجهه مداوم ما با فشارهای روانی می‌شود. گاهی اوقات این فشارها به قدری زیاد می‌شوند که دیگر قادر به کنترل آنها نیستیم و در وضعیت “استرس” قرار می‌گیریم. برخی از رایج‌ترین عوامل استرس‌زا عبارتند از:

• فشار کاری؛
• ازدواج و روابط احساسی پس از آن؛
• تولد فرزند و تبدیل شدن به والدین؛
• مشکلات سلامت، مانند دیابت -آگاهی از تشخیص دیابت یا هرنوع مشکل دیگر همراه با آن می‌تواند سبب استرس و فشار ناگهانی زیادی در فرد شود؛
• نا امنی اقتصادی؛
• ترافیک.

در نتیجه باید پذیرقت که مواجهه با استرس روزانه تقریبا اجتناب‌ناپذیر است. در ادامه مهم‌ترین علائم افزایش استرس و ده گام اساسی برای کاهش تاثیر آن بر قندخون و بروز عوارض دیابت توصیف شده‌اند.

علائم استرس بالا

مهم‌ترین علائم استرس بالا عبارتند از:

1. آکنه یکی از آشکارترین علائم استرس بالاست که عموما توسط خود فرد قابل مشاهده است. زمانی‌که فرد تحت استرس قرار داشته باشد به‌طور معمول صورت خود را بیش از حد معمول می‌خاراند، که می‌تواند موجب پخش شدن باکتری‌ها و ایجاد آکنه شود. البته باید توجه داشت که عوامل دیگری نیز می‌توانند سبب ایجاد آکنه شوند: تغییرات هورمونی، باکتری‌ها، تولید بیش از حد چربی پوست و مسدودشدن مسیرهای تنفسی.
2. سردرد مطالعات مختلف نشان داده‌اند که استرس محرک اصلی سردرد و درد ناحیه گردن می‌باشد.
3. درد مزمن در نواحی مختلف بدن خارش و درد جزء رایج‌ترین علائم افزایش سطح استرس هستند.
4. کسالت مداوم افزایش سطح استرس موجب آسیب به سیستم‌ایمنی می‌شود که در مقابل خود منجر به افزایش آسیب‌پذیری فرد در مقابل محرک‌های بیرونی می‌گردد. البته باید توجه داشت که عوامل مختلفی سبب آسیب به سیستم ایمنی می‌شوند که افزایش سطح استرس فقط یکی از آنهاست و عوامل دیگری همچون رژیم غذایی ناسالم، نداشتن فعالیت فیزیکی و یکسری ناهنجاری‌های خاص نیز تاثیرات قابل توجهی دارند.
5. خستگی و خواب‌آلودگی استرس مداوم می‌تواند سبب خستگی و خواب آلودگی مزمن شود. علت اصلی آن نیز این است که استرس سبب اختلال در خواب و حس خواب آلودگی مداوم می‌شود، که در نهایت ممکن است منجر به کمبود انرژی بدن شود.
6. تغییر در لیبیدو (شور و میل جنسی) بیشتر افراد در طول دوره‌های تنش و استرس بالا دچار بی میلی جنسی می‌شوند. خستگی و اختلال هورمونی ناشی از استرس نیز می‌تواند سبب تشدید وضعیت شود.
7. اختلال در گوارش استرس می‌تواند سبب برخی مشکلات گوارشی همچون اسهال یا یبوست نیز بشود. به‌طور خاص استرس ممکن است سبب سندرم روده تحریک پذیر شود. علائم آشکار این سندرم عبارتند از درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست. البته باید توجه داشت که چندین عامل دیگر همچون رژیم غذایی، از دست رفتن آب بدن، سطح فعالیت فیزیکی، عفونت یا برخی درمان‌های خاص نیز می‌توانند سبب اختلال گوارش شوند.
8. تغییر در اشتها در طول دوره‌های استرس تغییر در اشتها امری معمول است، به نحوی‌که فرد دچار استرس یا اشتهای خود را از دست می‌دهد یا اینکه به شکل نامعمولی موادخوراکی زیادی مصرف می‌کند. برخی از علل مهم دیگری که می‌توانند سبب تغییر اشتها شوند عبارتند از: مصرف برخی داروهای خاص، تغییرات هورمونی و شرایط روان‌شناسانه فرد.
9. افسردگی برخی از مطالعات علمی نشان داده‌اند که استرس مزمن ممکن است منجر به افسردگی شود. سایر عوامل مهم دیگری که ممکن است منجر به افسردگی شوند عبارتند از: سابقه خانوادگی، سطوح هورمونی، عوامل محیطی و حتی برخی داروهای خاص.
10. تپش قلب افزایش تعداد ضربان‌ها و تبش قلب می‌توانند نشانه افزایش سطح استرس باشند. سایر عواملی که ممکن است منجر به افزایش تپش قلب شوند عبارتند از: فشارخون بالا، بیماری تیروئید، مشکلات قلبی و نوشیدن مقادیر زیاد کافئین یا الکل.
11. عرق کردن افراد تحت استرس معمولا به علت فشار بالایی که متحمل می‌شوند معمول تعریق بدن‌شان افزایش می‌یابد. سایر عواملی که می‌توانند سبب تعریق غیرمعمول شوند عبارتند از: نگرانی زیاد، افزایش دمای بدن، مشکلات تیروئید و استفاده از داروهای خاص.

 

10 گام اساسی برای کاهش تاثیر استرس بر دیابت

1. همه‌چیز را ثبت کنید و به‌خاطر داشته باشید که راز موفقیت در گردآوری اطلاعات است. در ابتدا مقیاسی ده‌تایی ترسیم کنید و در انتهای هر روز میزان استرس خود را روی این مقیاس مشخص نمایید. سپس میزان استرس روزانه را با سطوح مختلف قندخون در طول همان دوره مقایسه کنید. اینکار کمک می‌کند تا ارتباط میان سطح استرس روزانه و قندخون روزانه را شناسایی و آن را مدیریت نمایید؛
2. بیشتر با خانواده و دوستان خود وقت بگذرانید. به خاطر داشته باشید که حمایت خانواده و حمایت اجتماعی نقش پررنگی در عبور از تنش‌ها و کاهش استرس دارد؛
3. از مجادله با دیگران پرهیز کنید، گاهی گفتن “نه” یا “حق با شماست” به سادگی موجب اجتناب از تنش و استرس بی‌دلیل می‌شود. به خاطر داشته باشید که زندگی کوتاه‌تر از آن است که با دیگران وارد مجادله شوید؛
4. به موسیقی‌های آرام گوش دهید. موسیقی‌های بی‌کلام یا دارای ضرب پایین از طریق کمک به کاهش فشار خون و ضربان قلب و همچنین کمک به ترشح هورمون‌های استرس سبب آرامش بیشتر می‌شوند.
5. نفس عمیق بکشید. ناآرامی ذهنی موجب تحریک سیستم سمپاتیک می‌شود و بدن را در حالت مقابله با عامل خارجی قرار می‌دهد. افزایش آماده باش بدن سبب افزایش ترشح هورمون‌های استرس (به‌ویژه کورتیزول) و در نتیجه افزایش ضربان قلب و تنفس سریع‌تر می‌شود. در این حین تنفس عمیق سبب تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک بدن و بازگشت به حالت عادی می‌شود. این راهکار در افراد دارای تشخیص دیابت اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا بدون استفاده از هر نوع دارو می‌تواند سبب کاهش استرس شده و مانع از افزایش قندخون گردد.
6. فعالیت فیزیکی خود را افزایش دهید. افزایش فعالیت فیزیکی، به‌ویژه در حین کار، تاثیر زیادی بر افزایش نشاط و کاهش میزان استرس دارد. افزایش تحرک، حتی در حد قدم زدن ساده، می‌تواند موجب آرامش فرد شود. افزایش تحرک در کنار تاثیری که بر کاهش استرس دارد همچنین به افراد دارای تشخیص دیابت کمک که مدیریت قندخون بهتری داشته باشند و به میزان زیادی احتمال بروز عوارض مرتبط با دیابت، همچون بیماری‌های قلبی‌‌عروقی و چشمی، را کاهش می‌دهد؛
7. داشتن خواب کافی. به خاطر داشته باشید که ناکافی بودن زمان استراحت تاثیر بسیار مهمی بر کج خلقی و کاهش مقاومت بدن در برابر عوامل خارجی دارد. افرادی که در وضعیت پیش‌دیابتی قرار دارند می‌بایست توجه داشته باشند که کم‌خوابی، خواب نامنظم و نخوابیدن در طول شب به میزان قابل توجهی احتمال بروز دیابت را افزایش می‌دهد.
8. دست به مدیریت زمان بزنید و برخی از امور در اختیار خود را تفویض کنید. همان‌طور که پیش از این بحث شد استرس وضعیتی است که بدن در آن احساس می‌کند که توانایی مقابله با عامل فشار خارجی را ندارد. بنابرنی یکی از بهترین روش‌ها برای مقابله با استرس مدیریت زمان و سپردن برخی امور به سایرین می‌باشد.
9. از مصرف دخانیات، نوشیدن قهوه زیاد، قرص‌های آرام‌بخش یا الکل در شرایط استرس‌زا خودداری نمایید. کافئین ماده محرکه‌ای است که در قهوه، شکلات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا وجود دارد و دزهای بالای آن می‌تواند سبب افزایش نگرانی شود. البته باید توجه داشت که آستانه تحمل کافئین در افراد مختلف متفاوت می‌باشد.
10. افرادی را که دوست دارید در آغوش بگیرید. در آغوش گرفتن افرادی که دوست دارید به ترشح اکسیتوسین و کاهش کورتیزول (هورمونی که سبب افزایش استرس می‌شود) کمک می‌کند، که منجر به کاهش فشارخون و ضربان قلب می‌شود -هر دو جزء علائم اصلی استرس هستند.

از کجا بدانیم که استرس چقدر بر قندخون تاثیر گذاشته است؟

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای سنجش میزان تاثیر استرس بر قندخون ترسیم یک مقیاس ده‌تایی و مشخص کردن میزان استرس روی این مقیاس در هر روز و سپس مقایسه آن با میزان قندخون روزانه می‌باشد. پس از انجام این کار به مدت چند هفته الگویی به دست می‌آید که به فرد امکان می‌دهد تاثیر استرس را بر میزان قندخون خود سنجش نماید.