عوارض دیابت بارداری

Shekarban
دیابت بارداری

دیابت بارداری (Gestational Diabetes Mellitus – GDM) وضعیتی است که در آن سطح قند خون (گلوکز) در دوران بارداری بالا می‌رود، در حالی‌که فرد پیش از بارداری دیابت نداشته است. این وضعیت معمولا در سه ماهه دوم یا سوم بارداری تشخیص داده می‌شود و اگرچه پس از زایمان در بیشتر موارد برطرف می‌شود، اما می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی مهم‌ترین عوارض دیابت بارداری پرداخته شده است.

علت ایجاد دیابت بارداری

دیابت بارداری یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک در دوران بارداری است که به طور معمول در سه ‌ماهه دوم یا سوم بارداری (معمولا پس از هفته 24 بارداری) ظاهر می‌شود. این بیماری با عدم تحمل گلوکز در زنانی مشخص می‌شود که پیش از بارداری سابقه دیابت نداشته‌اند. دیابت بارداری می‌تواند پیامدهای متعددی برای مادر و جنین در پی داشته باشد که شامل افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در مادر در آینده، ماکروزومی (بزرگ بودن جنین)، زایمان زودرس، پره‌اکلامپسی، هیپوگلیسمی نوزادی و سندرم دیسترس تنفسی در نوزاد می‌شود. بنابراین، بررسی دقیق و جامع علت ایجاد دیابت بارداری می‌تواند به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر آن کمک شایانی کند تا از عوارض جدی برای مادر و جنین جلوگیری شود.

علت ایجاد دیابت بارداری

دیابت بارداری یک پدیده چندعاملی است که ترکیبی از تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری، عوامل هورمونی، مقاومت به انسولین و زمینه‌های ژنتیکی و محیطی را شامل می‌شود. در ادامه به نقش این عوامل پرداخته شده است.

تغییرات هورمونی دوران بارداری

دوران بارداری با تغییرات هورمونی گسترده‌ای در بدن مادر همراه است که هدف از این تغییرات حمایت از رشد و نمو جنین و آماده‌سازی بدن مادر برای زایمان و شیردهی است. بااین وجود، برخی از این هورمون‌ها می‌توانند به‌صورت مستقیم بر متابولیسم گلوکز تاثیر بگذارد و منجر به مقاومت به انسولین شوند. مهم‌ترین این هورمون‌ها عبارتند از:

هورمون لاکتوژن جفتی انسانی (hPL – Human Placental Lactogen) این هورمون که توسط جفت تولید می‌شود، یکی از قوی‌ترین عوامل مقاومت به انسولین در دوران بارداری است. هورمون لاکتوژن جفتی انسان دارای خواص مشابه هورمون رشد است و باعث لیپولیز (تجزیه چربی‌ها) و افزایش اسیدهای چرب آزاد در خون می‌شود. این افزایش اسیدهای چرب آزاد در نهایت منجر به کاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش جذب گلوکز توسط بافت‌های محیطی (مانند عضلات و بافت چربی) می‌شود؛
کورتیزول (Cortisol) سطح کورتیزول در دوران بارداری به‌صورت طبیعی افزایش می‌یابد. کورتیزول یک هورمون گلوکوکورتیکوئید است که از غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم گلوکز دارد. افزایش کورتیزول منجر به افزایش تولید گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز) و کاهش جذب گلوکز توسط سلول‌های محیطی می‌شود، که هر دو این اثرات به افزایش مقاومت به انسولین کمک می‌کنند؛
پروژسترون (Progesterone) پروژسترون نیز از جمله هورمون‌های اصلی دوران بارداری است که توسط جفت تولید می‌شود. این هورمون علاوه‌بر نقش حیاتی در حفظ بارداری می‌تواند بر متابولیسم گلوکز نیز تاثیر بگذارد. افزایش سطح پروژسترون می‌تواند با کاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین و همچنین کاهش ترشح انسولین از پانکراس، به مقاومت به انسولین کمک کند؛
استروژن‌ها (Estrogens) سطوح استروژن‌ها (به‌ویژه استریول) نیز در دوران بارداری به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابند. استروژن‌ها در تنظیم متابولیسم کربوهیدرات نقش دارند، اما اثرات آنها بر مقاومت به انسولین پیچیده‌تر است و ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق تاثیر بر هورمون‌های دیگر عمل کنند؛
هورمون رشد جفتی (Placental Growth Hormone) این هورمون که شباهت ساختاری به هورمون رشد هیپوفیزی دارد، نیز از جفت ترشح می‌شود و در اواخر بارداری به عنوان جایگزینی برای هورمون رشد مادر عمل می‌کند. هورمون رشد جفتی نیز مانند هورمون لاکتوژن جفتی انسان و کورتیزول می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند.

این هورمون‌ها با هم‌افزایی موجب ایجاد یک وضعیت فیزیولوژیک از مقاومت به انسولین در دوران بارداری می‌شوند که هدف آن، فراهم آوردن منابع غذایی کافی برای جنین در حال رشد است.

2. مقاومت به انسولین مقاومت به انسولین (Insulin Resistance) به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سلول‌های بدن به‌طور موثر به انسولین پاسخ نمی‌دهند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس (لوزالمعده) تولید می‌شود و وظیفه اصلی آن کمک به ورود گلوکز از خون به سلول‌ها برای تولید انرژی یا ذخیره‌سازی است. در دوران بارداری، مقاومت به انسولین یک پدیده طبیعی و فیزیولوژیک است که عمدتا ناشی از اثرات هورمون‌های ذکر شده در بالا است.

علت فیزیولوژیک مقاومت به انسولین در بارداری مقاومت به انسولین به این دلیل اتفاق می‌افتد که اطمینان حاصل شود که میزان کافی گلوکز از خون مادر به جفت و سپس به جنین منتقل می‌شود تا نیازهای متابولیکی جنین در حال رشد برآورده شود. به دیگر سخن، مقاومت به انسولین باعث می‌شود که بدن مادر بیشتر از چربی به‌عنوان منبع انرژی استفاده کند و گلوکز بیشتری برای جنین در دسترس باشد؛
نقش جبرانی پانکراس در حالت طبیعی بدن مادر با افزایش ترشح انسولین توسط سلول‌های بتای پانکراس (Hyperinsulinemia) به مقاومت به انسولین پاسخ می‌دهد. افزایش ترشح انسولین کمک می‌کند تا سطح گلوکز خون در محدوده طبیعی باقی بماند. سلول‌های بتا در پانکراس قادرند تا ظرفیت تولید انسولین خود را تا دو یا سه برابر افزایش دهند تا بر مقاومت به انسولین غلبه کنند؛
نارسایی پانکراس در دیابت بارداری مشکل زمانی بروز می‌کند که پانکراس خانم باردار قادر به تولید انسولین کافی برای جبران این مقاومت افزایش یافته به انسولین نباشد. این نارسایی نسبی سلول‌های بتا می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، یا ترکیبی از هر دو باشد. وقتی که تولید انسولین برای حفظ هموستاز گلوکز کافی نباشد، سطح قند خون افزایش می‌یابد و منجر به دیابت بارداری می‌شود.

به عبارت دیگر، دیابت بارداری در واقع نارسایی نسبی سلول‌های بتای پانکراس در پاسخ به افزایش مقاومت به انسولین ناشی از هورمون‌های بارداری است.
3.زمینه ژنتیکی و عوامل خطر
علاوه‌بر تغییرات هورمونی و مقاومت به انسولین، عوامل ژنتیکی و برخی عوامل خطر دیگر نیز نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به دیابت بارداری دارند. این عوامل عبارتند از:

سابقه خانوادگی دیابت وجود سابقه دیابت (به ویژه دیابت نوع 2) در بستگان درجه اول (پدر، مادر، خواهر و برادر) به‌صورت قابل‌توجهی خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد. این موضوع نشان ‌دهنده یک زمینه ژنتیکی برای استعداد به اختلال در متابولیسم گلوکز است؛
سن بالای مادر خطر ابتلا به دیابت بارداری با افزایش سن مادر، به‌ویژه در زنان بالای 25 یا 30 سال، افزایش می‌یابد. با افزایش سن، حساسیت به انسولین کاهش یافته و احتمال نارسایی سلول‌های بتا افزایش می‌یابد؛
اضافه‌وزن و چاقی قبل از بارداری (Pre-pregnancy Overweight/Obesity) زنانی که پیش از بارداری دارای اضافه‌وزن یا چاقی هستند (شاخص توده بدنی – BMI بالای 25 یا 30)، به دلیل مقاومت به انسولین موجود، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند. بافت چربی اضافی، به‌ویژه چربی احشایی، می‌تواند باعث ترشح سیتوکین‌های التهابی شود که مقاومت به انسولین را تشدید می‌کند؛
افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری حتی در زنانی که پیش از بارداری وزن طبیعی دارند، افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری می‌تواند خطر دیابت بارداری را افزایش دهد؛
سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک (PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) زنان مبتلا به PCOS به‌طور ذاتی دارای مقاومت به انسولین هستند که می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را در آنها به شدت افزایش دهد. برای اطلاعات بیشتر در مورد سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌توانید به مقاله «سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک (PCOS) و ابتلا به دیابت» مراجعه کنید؛
سابقه دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی زنانی که در بارداری قبلی خود به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، در بارداری‌های بعدی نیز در معرض خطر بالای عود آن قرار دارند. این موضوع نشان ‌دهنده یک نقص پنهان در عملکرد سلول‌های بتای پانکراس است؛
تولد نوزاد ماکروزومیک در بارداری قبلی اگر زن در بارداری قبلی نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم به دنیا آورده باشد، نشان‌ دهنده احتمال دیابت بارداری تشخیص داده نشده در آن بارداری است و خطر ابتلا در بارداری‌های بعدی را افزایش می‌دهد؛
گلوکزوری (وجود گلوکز در ادرار) در اوایل بارداری اگرچه گلوکزوری در بارداری شایع است، اما وجود آن در اوایل بارداری می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در متابولیسم گلوکز باشد.

افزایش نیاز به انرژی و سوخت‌و‌ساز بالا

در دوران بارداری بدن مادر برای حمایت از رشد و نمو جنین، جفت و رحم، نیاز به انرژی و مواد مغذی بیشتری دارد. این افزایش نیاز متابولیک باعث می‌شود که سوخت‌وساز بدن مادر به طور کلی افزایش یابد.

افزایش مصرف گلوکز توسط جنین و جفت جفت به‌طور مداوم گلوکز را از خون مادر جذب کرده و به جنین منتقل می‌کند. جنین نیز برای رشد سریع خود به مقادیر زیادی گلوکز نیاز دارد. این افزایش مصرف گلوکز توسط واحد جنین-جفت باعث می‌شود که سطح گلوکز خون مادر تمایل به کاهش داشته باشد؛
افزایش تولید گلوکز در کبد مادر برای جبران این کاهش، کبد مادر تولید گلوکز را افزایش می‌دهد (گلوکونئوژنز و گلیکوژنولیز)؛
افزایش نیاز به انسولین برای مقابله با مقاومت به انسولین ناشی از هورمون‌ها و همچنین برای تنظیم این سوخت‌وساز افزایش یافته، پانکراس تولید انسولین را افزایش می‌دهد. اگر پانکراس نتواند این نیاز افزوده را برآورده کند، سطح گلوکز خون بالا می‌رود و دیابت بارداری بروز می‌کند.

این تغییرات در نیازهای انرژی و سوخت‌وساز، همراه با مقاومت به انسولین، بار اضافی بر عملکرد پانکراس وارد می‌کنند.

5.افزایش خطر ابتلا به چاقی و دیابت در سنین بالاتر پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نوزادان متولد شده از مادران دارای تشخیص دیابت بارداری، حتی اگر در دوران کودکی وزن طبیعی داشته باشند، در سنین بالاتر (نوجوانی و بزرگسالی) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی، سندرم متابولیک، مقاومت به انسولین و دیابت نوع دو قرار دارند. این پدیده باعنوان «برنامه‌ریزی جنینی (Fetal programming)» شناخته می‌شود، جایی که محیط رحم (قرار گرفتن در معرض قند بالا) می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر متابولیسم و سلامت آینده فرد بگذارد؛
۶. نقایص مادرزادی (در صورت عدم تشخیص و کنترل زودهنگام) اگرچه دیابت بارداری معمولا در اواخر بارداری تشخیص داده می‌شود، اما در موارد بسیار نادر و شدید که قند خون مادر از ابتدای بارداری بالا و کنترل نشده باشد (که ممکن است نشان ‌دهنده دیابت پیش ‌از بارداری تشخیص داده نشده باشد)، می‌تواند خطر نقایص مادرزادی عمده را افزایش دهد. این نقایص ممکن است شامل ناهنجاری‌های قلبی، نقص لوله عصبی (مانند اسپینا بیفیدا) و ناهنجاری‌های کلیوی بشود. بااین وجود، در دیابت بارداری که در اواخر بارداری بروز می‌کند، این خطر بسیار کمتر است؛
۷. افزایش خطر مرگ داخل رحمی (Stillbirth) در دیابت بارداری کنترل نشده، به‌ویژه در سه ماهه سوم، خطر مرگ جنین در داخل رحم (مرگ‌ومیر جنین) افزایش می‌یابد. مکانیسم دقیق این اتفاق کاملا مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل مانند مشکلات جفتی، هیپوگلیسمی جنین و اسیدوز (افزایش اسیدیته خون) ناشی از قند خون بالای جنین در این امر نقش دارند. به همین دلیل پایش دقیق جنین در هفته‌های پایانی بارداری در زنان مبتلا به دیابت بارداری بسیار حیاتی است.

دیابت بارداری یک وضعیت پیچیده است که ناشی از ترکیبی از عوامل فیزیولوژیک، هورمونی، ژنتیکی و محیطی است. تغییرات هورمونی گسترده در دوران بارداری (مانند هورمون لاکتوژن جفتی انسان، کورتیزول، پروژسترون) منجر به یک وضعیت فیزیولوژیک از مقاومت به انسولین می‌شوند که برای تامین نیازهای متابولیک جنین ضروری است. بااین وجود، در زنانی که پانکراس آنها به دلیل استعداد ژنتیکی یا سایر عوامل خطر (مانند چاقی، سن بالا، سابقه خانوادگی دیابت یا PCOS) قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت به انسولین نباشد، قند خون بالا می‌رود و دیابت بارداری بروز می‌کند.

عوارض دیابت بارداری برای مادر

۱. افزایش خطر ابتلا به فشار خون بارداری و پره‌اکلامپسی زنان دارای تشخیص دیابت بارداری، به‌ویژه آنهایی که کنترل قند خون ضعیفی دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به فشار خون دوران بارداری (هایپرتانسیون بارداری) و شکل شدیدتر آن، پره‌اکلامپسی، قرار دارند. پره‌اکلامپسی وضعیتی جدی است که با فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود و می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند تشنج (اکلامپسی)، سکته مغزی، مشکلات کلیوی و کبدی و در موارد شدید، حتی مرگ مادر و جنین شود. پایش منظم فشار خون و پروتئین ادرار در زنان دیابتی باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛
۲. ابتلا به دیابت نوع دو بعد از زایمان یکی از مهم‌ترین عوارض بلندمدت دیابت بارداری برای مادر، افزایش چشمگیر خطر ابتلا به دیابت نوع دو در سال‌های آتی پس از زایمان است. تخمین زده می‌شود که ۵۰ تا ۷۰ درصد زنانی که سابقه دیابت بارداری داشته‌اند، طی ۵ تا ۱۰ سال پس از زایمان به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند. این خطر در زنانی که قند خون بالاتری در دوران بارداری داشته‌اند، نیاز به انسولین پیدا کرده‌اند، یا دارای اضافه‌وزن بوده‌اند، بیشتر است. توصیه می‌شود که این زنان پس از زایمان، حداقل سالی یکبار آزمایش غربالگری دیابت (مانند آزمایش تحمل گلوکز خوراکی یا هموگلوبین A1c) را انجام دهند و سبک زندگی سالمی را دنبال کنند تا خطر ابتلا به دیابت نوع دو کاهش یابد؛
۳. افزایش احتمال نیاز به زایمان سزارین دیابت بارداری می‌تواند منجر به رشد بیش از حد جنین (ماکروزومی) شود که در بخش عوارض جنین به تفصیل توضیح داده خواهد شد. وزن بالای جنین می‌تواند باعث دشواری زایمان طبیعی شود و خطر عوارضی مانند گیر کردن شانه جنین (دیستوشی شانه) یا آسیب به کانال زایمان مادر را افزایش دهد. به همین دلیل، پزشکان ممکن است در موارد ماکروزومی شدید یا در صورت عدم پیشرفت زایمان، تصمیم به انجام زایمان سزارین بگیرند. این امر هم به دلیل حفظ سلامت مادر و هم به دلیل جلوگیری از آسیب به جنین است؛
۴. عفونت‌های ادراری و تناسلی بیشتر سطوح بالای قند خون محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند. زنان باردار مبتلا به دیابت، بیشتر در معرض خطر عفونت‌های ادراری (مانند سیستیت و پیلونفریت) و عفونت‌های قارچی واژن (کاندیدیازیس) قرار دارند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث ناراحتی، درد، و در موارد جدی‌تر، منجر به زایمان زودرس شود. کنترل دقیق قند خون و رعایت بهداشت فردی می‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند؛
۵. خطر بالای ابتلا به عفونت و تاخیر در بهبود زخم‌ها سیستم ایمنی افراد دارای تشخیص دیابت (حتی در دیابت بارداری کنترل شده) ممکن است به درستی عمل نکند، که این امر منجر به افزایش استعداد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌شود. همچنین، قند خون بالا می‌تواند روند بهبود زخم‌ها را به تاخیر بیندازد. این موضوع به ویژه پس از زایمان سزارین یا اپیزیوتومی (برش پرینه در زایمان طبیعی) که شامل زخم‌های جراحی هستند، اهمیت پیدا می‌کند و می‌تواند خطر عفونت زخم و طولانی شدن دوره نقاهت را افزایش دهد؛
۶. افزایش مایع آمنیوتیک (پلی هیدروآمنیوس) پلی هیدروآمنیوس به معنای افزایش غیرطبیعی حجم مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) است. این عارضه در زنان مبتلا به دیابت بارداری کنترل نشده شایع‌تر است. قند خون بالای مادر منجر به قند خون بالای جنین می‌شود که در پاسخ، جنین ادرار بیشتری تولید می‌کند و این ادرار وارد کیسه آمنیوتیک می‌شود. پلی هیدروآمنیوس می‌تواند خطراتی مانند زایمان زودرس، پارگی زودرس کیسه آب، مشکلات تنفسی برای مادر به دلیل فشار بر دیافراگم، و همچنین افزایش احتمال چرخش غیرطبیعی جنین را به همراه داشته باشد؛
۷. مشکلات روانی و استرس تشخیص دیابت بارداری می‌تواند برای بسیاری از زنان استرس‌زا باشد. نگرانی در مورد سلامت جنین، نیاز به رژیم غذایی خاص، پایش مداوم قند خون و احتمال نیاز به انسولین درمانی، می‌تواند باعث اضطراب و حتی افسردگی در دوران بارداری شود. حمایت روانی و آموزش کافی به مادر در مدیریت این وضعیت بسیار مهم است.

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین و نوزاد

۱. افزایش وزن جنین (ماکروزومی) و دشواری در زایمان طبیعی مهم‌ترین و شایع‌ترین عارضه دیابت بارداری برای جنین «ماکروزومی یا رشد بیش از حد جنین» است. زمانی که قند خون مادر بالاست، قند اضافی از طریق جفت به جنین منتقل می‌شود. لوزالمعده (پانکراس) جنین برای مقابله با این قند اضافی، انسولین بیشتری تولید و ترشح می‌کند. انسولین یک هورمون رشد است و باعث می‌شود جنین چربی بیشتری ذخیره کرده و به‌صورت غیرطبیعی بزرگ شود، به‌ویژه در ناحیه شکم و شانه‌ها. نوزادانی که هنگام تولد بیش از ۴۰۰۰ گرم (حدود ۹ پوند) وزن دارند، ماکروزومیک محسوب می‌شوند. ماکروزومی می‌تواند منجر به عوارضی در حین زایمان شود، از جمله:

دیستوشی شانه گیر کردن شانه جنین در کانال زایمان پس از خروج سر. این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و می‌تواند منجر به آسیب به شبکه بازویی (گروه اعصاب کنترل‌کننده حرکت بازو و دست) و فلج ارب (Erb’s palsy) در نوزاد شود؛
آسیب به جنین شکستگی استخوان ترقوه یا سایر شکستگی‌ها در حین تلاش برای خارج کردن جنین؛
نیاز به سزارین همانطور که پیش از این مطرح شد، برای جلوگیری از این عوارض ممکن است زایمان سزارین ضروری باشد.

۲. احتمال افت قند خون نوزاد پس از تولد (هیپوگلیسمی نوزادی) جنین مادران دیابتی به دلیل تولید انسولین بیش از حد در دوران بارداری پس از تولد نیز این عادت را ادامه می‌دهد، اما پس از قطع ارتباط با جفت و منبع قند اضافی مادر، سطح قند خون نوزاد به سرعت افت می‌کند، زیرا هنوز انسولین زیادی در بدن تولید می‌شود. این وضعیت هیپوگلیسمی نوزادی نامیده می‌شود و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. علائم آن شامل بی‌حالی، تحریک‌پذیری، تغذیه ضعیف، لرزش، و در موارد شدیدتر، تشنج و آسیب مغزی می‌شود. نوزادان این مادران نیاز به پایش دقیق قند خون در ساعات اولیه پس از تولد و در صورت لزوم، تغذیه زودهنگام یا تزریق گلوکز داخل وریدی دارند؛

۳. مشکلات تنفسی نوزاد بعد از تولد (سندرم دیسترس تنفسی) قند خون بالا در دوران بارداری می‌تواند بلوغ ریه‌های جنین را به تاخیر بیندازد. انسولین اضافی تولید شده توسط لوزالمعده جنین می‌تواند در تولید سورفاکتانت، ماده‌ای که به باز نگه داشتن کیسه‌های هوایی ریه‌ها کمک می‌کند، اختلال ایجاد کند. در نتیجه، نوزادان مادران دیابتی ممکن است پس از تولد دچار سندرم دیسترس تنفسی (RDS) شوند که یک وضعیت جدی است و نیاز به حمایت تنفسی، از جمله اکسیژن‌درمانی یا حتی ونتیلاتور، دارد. این خطر در نوزادان نارس و/یا زایمان زودرس بیشتر می‌شود؛

۴. زردی نوزادی (هایپربیلی‌روبینمی) نوزادان مادران دارای تشخیص دیابت بارداری بیشتر در معرض خطر ابتلا به زردی نوزادی شدید قرار دارند. زردی ناشی از تجمع بیلی‌روبین (یک محصول جانبی تجزیه گلبول‌های قرمز) در خون است. دلایل افزایش خطر زردی در این نوزادان می‌تواند شامل موارد زیر بشود:

نارسایی کبد کبد نوزاد ممکن است به دلیل تاثیر انسولین بالا یا نارس بودن، به خوبی قادر به پردازش بیلی‌روبین نباشد؛
افزایش هماتوکریت برخی از این نوزادان دارای تعداد گلبول‌های قرمز بالاتری هستند که منجر به تولید بیشتر بیلی‌روبین می‌شود؛
ترومای زایمان عوارض زایمان (مانند کبودی ناشی از دیستوشی شانه) می‌تواند منجر به تجزیه بیشتر گلبول‌های قرمز و افزایش بیلی‌روبین شود.

زردی شدید و درمان‌نشده می‌تواند به مغز آسیب رسانده و منجر به کرن‌ایکتروس (یک نوع آسیب مغزی) شود؛

افزایش خطر ابتلا به چاقی و دیابت در سنین بالاتر پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نوزادان متولد شده از مادران دارای تشخیص دیابت بارداری، حتی اگر در دوران کودکی وزن طبیعی داشته باشند، در سنین بالاتر (نوجوانی و بزرگسالی) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی، سندرم متابولیک، مقاومت به انسولین و دیابت نوع دو قرار دارند. این پدیده باعنوان «برنامه‌ریزی جنینی (Fetal programming)» شناخته می‌شود، جایی که محیط رحم (قرار گرفتن در معرض قند بالا) می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر متابولیسم و سلامت آینده فرد بگذارد؛
۶. نقایص مادرزادی (در صورت عدم تشخیص و کنترل زودهنگام) اگرچه دیابت بارداری معمولا در اواخر بارداری تشخیص داده می‌شود، اما در موارد بسیار نادر و شدید که قند خون مادر از ابتدای بارداری بالا و کنترل نشده باشد (که ممکن است نشان ‌دهنده دیابت پیش ‌از بارداری تشخیص داده نشده باشد)، می‌تواند خطر نقایص مادرزادی عمده را افزایش دهد. این نقایص ممکن است شامل ناهنجاری‌های قلبی، نقص لوله عصبی (مانند اسپینا بیفیدا) و ناهنجاری‌های کلیوی بشود. بااین وجود، در دیابت بارداری که در اواخر بارداری بروز می‌کند، این خطر بسیار کمتر است؛
۷. افزایش خطر مرگ داخل رحمی (Stillbirth) در دیابت بارداری کنترل نشده، به‌ویژه در سه ماهه سوم، خطر مرگ جنین در داخل رحم (مرگ‌ومیر جنین) افزایش می‌یابد. مکانیسم دقیق این اتفاق کاملا مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل مانند مشکلات جفتی، هیپوگلیسمی جنین و اسیدوز (افزایش اسیدیته خون) ناشی از قند خون بالای جنین در این امر نقش دارند. به همین دلیل پایش دقیق جنین در هفته‌های پایانی بارداری در زنان مبتلا به دیابت بارداری بسیار حیاتی است.

دیابت بارداری یک وضعیت قابل مدیریت است، اما در صورت عدم تشخیص و کنترل مناسب می‌تواند عوارض جدی و گاهی تهدیدکننده زندگی برای مادر و جنین ایجاد کند. کنترل مناسب قند خون در دوران بارداری از طریق مداخلات سبک زندگی شامل رژیم غذایی سالم و متناسب، فعالیت بدنی منظم و در صورت لزوم، داروهای خوراکی یا تزریق انسولین، برای پیشگیری از این عوارض بسیار حیاتی است. مراجعه منظم و پیگیری دقیق با پزشک متخصص زنان و زایمان، متخصص تغذیه و در صورت نیاز متخصص غدد از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است. غربالگری دیابت بارداری برای همه زنان باردار در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری توصیه می‌شود. پس از زایمان نیز، مادرانی که سابقه دیابت بارداری داشته‌اند، می‌بایست به‌صورت منظم برای دیابت نوع دو غربالگری شوند و به حفظ یک سبک زندگی سالم ادامه دهند تا خطر ابتلا به این بیماری در آینده کاهش یابد.

قند بارداری چند باشه خطرناکه

در دیابت بارداری (Gestational Diabetes) بر اساس معیارهای بین‌المللی (IADPSG, ADA و WHO)، هر یک از مقادیر زیر به‌عنوان «خطرناک» (یا حد تشخیصی) در نظر گرفته می‌شوند و نیاز به ارزیابی و پیگیری تخصصی دارند:

قند خون ناشتای ≥ 95 میلی گرم در دسی لیتر؛
قند خون یک ساعت پس از مصرف 75 گرم گلوکز ≥ 140 میلی گرم در دسی لیتر؛
قند خون دو ساعت پس از مصرف 75 گرم گلوکز ≥ 120 میلی گرم در دسی لیتر.

توضیح کوتاه:

اگر در هر یک از این سه زمان اندازه‌گیری، قند خون به مقدار آورده‌شده یا بالاتر بود، تشخیص دیابت بارداری مطرح می‌شود؛
تشخیص به‌موقع و کنترل دقیق (رژیم غذایی، فعالیت بدنی، درمان دارویی یا انسولین در صورت لزوم) کلید پیشگیری از عوارض جدی برای مادر و جنین است؛
حتما تحت نظر متخصص زنان و زایمان یا غدد قرار بگیرید و طبق جدول پیگیری قند خون خود را ثبت کنید.

میزان نرمال قند خون بعد از صبحانه در بارداری

بر اساس دستورالعمل‌های بین‌المللی (IADPSG, ADA و WHO) برای کنترل دیابت بارداری اهداف کلی قند خون پس از هر وعده غذایی (از جمله صبحانه) عبارت‌اند از:

قند خون یک ساعت پس از صبحانه: کمتر از 140 میلی گرم در دسی لیتر؛
قند خون دو ساعت پس از صبحانه: کمتر از 120 میلی گرم در دسی لیتر.

توضیح تکمیلی

این مقادیر به عنوان اهداف «خودپایش روزانه» در خانم‌های باردار با دیابت بارداری توصیه می‌شوند؛
در برخی مراکز درمانی و بسته به وضعیت فردی مادر، قند خون هدف یک ‌ساعته ممکن است کمی سختگیرانه‌تر (کمتر از 130 میلی گرم در دسی لیتر) در نظر گرفته شود؛
پیگیری منظم قند خون در فواصل ناشتا و پس از هر وعده (صبحانه، نهار و شام) و ثبت نتایج، کلید کنترل موثر و پیشگیری از عوارض برای مادر و جنین است؛
حتما این برنامه را تحت نظر پزشک متخصص زنان و غدد تنظیم و اجرا کنید.

جدول قند خون در بارداری

نوع آزمایش	مقدار طبیعی (میلی گرم در دسی لیتر)	مقدار طبیعی mmol/L
ناشتا (Fasting)	کمتر از 95	کمتر از 5.3
1 ساعت پس از غذا	کمتر از 140	کمتر از 7.8
2 ساعت پس از غذا	کمتر از 120	کمتر از 6.7