سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS ) و ابتلا به دیابت
اگر به شما گفته شده که سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارید، ممکن است سوالات زیادی در ذهن داشته باشید. این بیماری می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های سلامتی تأثیر بگذارد، از جمله باروری، هورمون‌ها، سلامت قلب و البته، خطر دیابت. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و دیابت هر دو بیماری‌های بسیار شایعی هستند. بسیاری از افراد به طور همزمان به هر دو بیماری مبتلا هستند. در واقع اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید، احتمال ابتلای شما به دیابت نوع 2 بیشتر است. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی ارتباط بین سندرم تخمدان پلی کیستیک و دیابت و اقدامات لازم برای مدیریت آن پرداخته شده است.
ارتباط بین سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و دیابت چیست؟
ارتباط اصلی بین سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و دیابت مقاومت به انسولین است. انسولین هورمونی است که پانکراس برای کمک به استفاده بدن از قند (گلوکز) برای انرژی تولید و ترشح می‌کند. مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن به انسولین به خوبی پاسخ نمی‌دهند. در نتیجه پانکراس برای ورود مولکول‌های قند به درون سلول‌ها انسولین بیشتر و بیشتری تولید و ترشح کند. بیشتر افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک به مقاومت به انسولین مبتلا هستند. در واقع، مقاومت به انسولین یکی از ویژگی‌های اصلی افراد دارای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک در نظر گرفته می‌شود.
مقاومت به انسولین می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
قند خون بالا (هایپرگلیسمی) وقتی سلول‌های بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شوند، گلوکز (یا همان قند خون) نمی‌تواند وارد سلول‌ها شده و میزان آن در جریان خون افزایش می‌یابد. با گذشت زمان، این می‌تواند منجر به پیش دیابت و دیابت نوع 2 شود؛
افزایش وزن یکی از کارکردهای انسولین کمک به ذخیره‌سازی چربی است. وقتی بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود، بدن ممکن است چربی بیشتری ذخیره کند، به‌ویژه در ناحیه شکم؛
مشکل در تخمک‌گذاری انسولین اضافی می‌تواند تخمک‌گذاری را برای تخمدان‌ها دشوارتر کند، که می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود؛
سطح بالای آندروژن‌ها انسولین اضافی می‌تواند باعث شود تخمدان‌ها آندروژن بیشتری بسازند، مانند تستوسترون. آندروژن‌ها هورمون‌های «مردانه» هستند که در زنان نیز وجود دارند. سطح بالای آندروژن‌ها می‌تواند منجر به علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مانند آکنه، هیرسوتیسم (رشد موهای زائد) و ریزش موی مردانه شود.
خطر دیابت نوع 2 در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
زنان دارای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک به علت مستعد بودن برای مقاومت به انسولین دارای ریسک قابل توجهی برای ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. در واقع تقریبا نیمی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک تا سن 40 سالگی به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. علاوه‌بر مقاومت به انسولین، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند خطر دیابت نوع 2 را در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک افزایش دهند، از جمله:
چاقی و اضافه وزن اضافه وزن یا چاقی خطر مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بیشتر احتمال دارد که اضافه وزن داشته باشند یا چاق باشند؛
سابقه خانوادگی دیابت اگر سابقه خانوادگی دیابت نوع 2 دارید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید؛
دیابت بارداری اگر در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده هستید. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بیشتر احتمال دارد که به دیابت بارداری مبتلا شوند.
علائم دیابت در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم دیابت در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشابه علائم دیابت در افراد بدون سندرم تخمدان پلی کیستیک است. علائم شایع دیابت عبارتند از:
- تشنگی بیش از حد؛
- تکرر ادرار؛
- گرسنگی شدید؛
- خستگی؛
- تاری دید؛
- بریدگی‌ها یا کبودی‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند؛
- عفونت‌های مکرر.
با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند. به همین دلیل، مهم است که اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید، به طور منظم برای دیابت غربالگری شوید.
غربالگری دیابت برای افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک برای دیابت غربالگری شوند. توصیه‌های غربالگری این انجمن به شرح زیر است:
غربالگری اولیه به محض تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌بایست برای پیش دیابت و دیابت نوع 2 غربالگری شوید؛
تکرار غربالگری اگر نتایج غربالگری اولیه طبیعی باشد، باید حداقل هر 3 سال یکبار غربالگری را تکرار کنید؛
غربالگری مکرر اگر دارای دیگر عوامل خطر دیابت باشید، مانند اضافه وزن یا سابقه خانوادگی دیابت، پزشک ممکن است توصیه کند که غربالگری را بیشتر تکرار کنید؛
غربالگری دیابت بارداری اگر باردار هستید، باید بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری برای دیابت بارداری غربالگری شوید. اگر عوامل خطر دیابت بارداری دارید، پزشک ممکن است غربالگری زودهنگام را توصیه کند.
آزمایش‌های غربالگری دیابت شامل موارد زیر است:
آزمایش قند خون ناشتا (FPG) این آزمایش سطح قند خون را پس از حداقل 8 ساعت ناشتا اندازه‌گیری می‌کند؛
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) این آزمایش سطح قند خون را قبل و 2 ساعت بعد از نوشیدن یک نوشیدنی شیرین اندازه‌گیری می‌کند؛
آزمایش هموگلوبین A1c (HbA1c) این آزمایش میانگین سطح قند خون را در 2 تا 3 ماه گذشته نشان می‌دهد.
پزشک شما تعیین می‌کند که کدام آزمایش غربالگری برای شما مناسب‌تر است.
برای آشنایی بیشتر با انواع آزمایش‌های موجود برای تشخیص دیابت می‌توانید به مقاله «روش‌های نوین تشخیص دیابت: راهنمای کامل برای تشخیص دیابت نوع یک و دو» مراجعه کنید.
پیشگیری از دیابت در صورت وجود سندرم تخمدان پلی کیستیک
اقداماتی وجود دارد که در صورت ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 انجام دهید. این اقدامات شامل موارد زیر است:
کاهش وزن اگر اضافه وزن دارید یا چاقی هستید، حتی کاهش وزن اندک (5 تا 10 درصد وزن بدن) می‌تواند به طور قابل توجهی حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و خطر دیابت را کاهش دهد؛
رژیم غذایی سالم یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را انتخاب کنید. مصرف غذاهای فرآوری‌شده، نوشیدنی‌های شیرین و چربی‌های ناسالم را محدود کنید؛
فعالیت بدنی منظم حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته را هدف قرار دهید؛
داروها در برخی موارد پزشک ممکن است داروهایی مانند متفورمین را برای کمک به بهبود حساسیت به انسولین و پیشگیری از دیابت تجویز کند. برای آشنایی بیشتر با داروهای کاهنده قند خون می‌توانید به مقاله «داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون (قرص قند)» مراجعه کنید.
درمان دیابت در صورت وجود سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان دیابت در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشابه درمان دیابت در افراد بدون این سندرم است. هدف از درمان دیابت، پایین نگه داشتن سطح قند خون و پیشگیری از عوارض است. درمان دیابت ممکن است شامل موارد زیر بشود:
تغییرات سبک زندگی تغییرات سبک زندگی سالم، مانند کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، سنگ بنای درمان دیابت هستند؛
داروها داروهای مختلفی برای درمان دیابت در دسترس هستند. پزشک بر اساس نیازهای فردی شما، دارو یا داروهای مناسب را برای شما تجویز خواهد کرد؛
انسولین درمانی برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در نهایت برای کنترل قند خون خود به انسولین نیاز دارند.
در صورت ابتلا همزمان به سندرم تخمدان پلی کیستیک و دیابت مهم است که به طور منظم با پزشک خود همکاری کنید تا برنامه درمانی خود را مدیریت کنید و از عوارض پیشگیری کنید.
نکات کلیدی در مورد سندرم تخمدان پلی کیستیک و دیابت
- سندرم تخمدان پلی کیستیک و دیابت هر دو بیماری‌های شایعی هستند که اغلب با هم رخ می‌دهند؛
- مقاومت به انسولین ارتباط اصلی بینسندرم تخمدان پلی کیستیک و دیابت است؛
- زنان مبتلا بهسندرم تخمدان پلی کیستیک در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 هستند؛
- اگرسندرم تخمدان پلی کیستیک دارید مهم است که به طور منظم برای دیابت غربالگری شوید؛
تغییرات سبک زندگی سالم می‌تواند به پیشگیری از دیابت یا مدیریت آن اگر به آن مبتلا شده‌اید، کمک کند.
آیا تخمدان پلی کیستیک خطرناک است؟
تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک بیماری کشنده نیست، اما در صورت عدم تشخیص و کنترل مناسب می‌تواند عوارض مهمی بر سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت زنان داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین جنبه‌های خطر و پیامدهای این سندرم بررسی شده است.
ویژگی‌های اصلی و علائم هشداردهنده
- اختلال در چرخه قاعدگی (قطع یا نامنظم بودن)؛
- افزایش هورمون‌های مردانه (آندروژن): جوش و آکنه، رشد موهای زائد (هیرسوتیسم)؛
- کیست‌های ریز متعدد روی تخمدان‌ها (در سونوگرافی)؛
- افزایش وزن یا چاقی مرکزی.
عوارض کوتاه‌مدت
- ناباروری یا تأخیر در بارداری به‌دلیل نامنظمی تخمک‌گذاری؛
- آندومتریوز ثانویه و خونریزی‌های غیرطبیعی رحم؛
- مشکلات پوستی (آکنه و تیره شدن پوست در نواحی چین‌خورده)؛
- اختلالات خلقی: اضطراب و افسردگی.
۳. عوارض متابولیک و بلندمدت
- مقاومت به انسولین و افزایش احتمال دیابت نوع 2؛
- سندرم متابولیک: افزایش فشار خون، چربی خون نامتعادل (تری گلیسیرید بالا و کلسترول خوب (HDL) پایین)؛
- افزایش ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی (آترواسکلروز، سکته قلبی و مغزی)؛
- چاقی مرکزی که خود ریسک دیابت و فشارخون را تشدید می‌کند.
۴. افزایش ریسک سرطان
به‌دلیل طولانی شدن دوره‌های بی‌قاعدگی و ضخیم شدن آندومتر، احتمال بروز هایپرپلازی و در بلندمدت سرطان آندومتر افزایش می‌یابد.
۵. پیشگیری و کنترل
تغییر سبک زندگی کاهش وزن 5 تا 10% می‌تواند نظم قاعدگی و حساسیت به انسولین را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشد؛
ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته) و رژیم متعادل با اولویت فیبر، غلات سبوس‌دار، میوه و سبزیجات؛
درمان دارویی متفورمین برای بهبود مقاومت به انسولین، هورمون‌های تنظیم‌کننده قاعدگی (قرص‌های ضدبارداری ترکیبی)، فیبرات‌ها یا استاتین‌ها در صورت اختلال چربی خون؛
پایش مرتب فشار خون، قند خون و پروفایل لیپیدی؛
مشاوره روان‌شناسی در صورت اضطراب یا افسردگی.
اگرچه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به خودی خود کشنده نیست، اما به‌دلیل ایجاد اختلالات متابولیک، هورمونی و باروری می‌تواند کیفیت زندگی و سلامت بلندمدت را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام، پایش منظم و تغییرات ساده در سبک زندگی همراه با درمان دارویی مناسب، خطر عوارض جدی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
4 نظر
[…] شکم، با مقاومت به انسولین و هایپرانسولینمی مرتبط است؛سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) این سندرم یک مشکل هورمونی شایع در بین زنان در […]
[…] سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک مشکل هورمونی شایع در بین زنان در سنین باروری. […]
[…] سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی شایع در زنان در سن باروری است که با علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، پرمویی، جوش‌های صورت، افزایش وزن و سندرم متابولیک همراه است. یکی از مکانیسم‌های اصلی در این سندرم، مقاومت به انسولین و افزایش سطح انسولین خون است که باعث تشدید تولید هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در تخمدان می‌شود. […]
[…] گلای وانس درمان استاندارد یا اصلی برای خود سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیست. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک اختلال هورمونی […]