همه‌چیز در مورد قندها (از فروکتوز تا شکر سفید و شکر قهوه‌ای)

مقصر اصلی کدام است؟ کلسترول یا قند؟

پرسشی که در این بحث مطرح است این است که «کلسترول یا قند»، کدامیک تأثیر منفی بیشتری بر سلامتی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش، باید ابتدا به نقش و اثرگذاری این دو ماده در بدن پرداخته و سپس مکانیزم‌های آسیب‌رسانی آنها را مورد بررسی قرار دهیم. از آنجا که کلسترول و قند هر دو در سلامت سیستم قلبی‌ و عروقی و متابولیک بدن نقش مهمی ایفا می‌کنند، درک تفاوت‌ها و شباهت‌های آنها اهمیت زیادی دارد.

1. 1. کلسترول: مقصر یا نیازمند احترام؟

کلسترول یک نوع چربی است که بخش ضروری از بدن محسوب می‌شود و به تولید هورمون‌ها، ویتامین D  و مواد موردنیاز برای هضم مواد خوراکی کمک می‌کند. کلسترول توسط کبد تولید شده و همچنین از طریق غذاهای حیوانی مانند گوشت و لبنیات وارد بدن می‌شود.

انواع کلسترول:

• LDL (کلسترول بد) LDL یا لیپوپروتئین با چگالی پایین، هنگام افزایش بیش از حد می‌تواند منجر به تشکیل پلاک در دیوارهای عروق شده و باعث بیماری‌های قلبی و حتی سکته قلبی شود.
• HDL (کلسترول خوب) HDL یا لیپوپروتئین با چگالی بالا، به جابه‌جایی کلسترول اضافی از عروق کمک کرده و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

پیامدهای کلسترول بالا:

کلسترول بالا، عمدتا  LDLبا افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، حملات قلبی و سکته مغزی مرتبط است. چربی‌های اشباع و ترانس در رژیم غذایی از عوامل افزایش‌دهنده کلسترول بد هستند. توجه داشته باشید که کلسترول برای انجام برخی عملکردهای بدن ضروری است، اما مصرف بیش از حد چربی‌های ناسالم موجب افزایش LDL و افزایش مشکلات قلبی می‌شود.

2. قند: دشمن پنهان سلامتی

قند، به‌ویژه قندهای افزوده مانند فروکتوز و شکر سفید (ساکاروز)، دشمن اصلی رژیم غذایی مدرن است. بر خلاف کلسترول، بدن به قند افزوده نیازی ندارد و مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند منجر به مشکلات متابولیکی گسترده شود.

تاثیرات منفی قند بر بدن

افزایش وزن و چاقی  مصرف زیاد قند به افزایش کالری‌های بدون ارزش غذایی منجر می‌شود که یکی از دلایل اصلی اضافه وزن و چاقی است.

ایجاد مقاومت به انسولین   مصرف بیش‌ازحد قند می‌تواند باعث مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 شود.

افزایش تری‌گلیسرید و کاهش HDL قند زیاد باعث افزایش تری‌گلیسرید و کاهش HDL (کلسترول خوب) می‌شود که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد.

بیماری‌های قلبی و متابولیک پژوهش‌های انجام شده حاکی از این هستند که مصرف زیاد قند ممکن است حتی بیشتر از چربی‌های اشباع در ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی نقش داشته باشد.

مصرف قندهای طبیعی

برخلاف قند افزوده (که در نوشیدنی‌های شیرین و تنقلات یافت می‌شود)، قندهای طبیعی موجود در میوه‌ها و سبزیجات به دلیل وجود فیبر و مواد مغذی کمتر تأثیرات منفی دارند.

3. مقایسه کلسترول و قند: تاثیرات متفاوت با پیامدهای مشترک

 نقش در بیماری‌های قلبی:

کلسترول    LDL با ایجاد پلاک‌های مختلف در عروق خونی مختلف و در نتیجه کاهش جریان خون، خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.

قند  مصرف زیاد قند باعث افزایش تری‌گلیسرید، کاهش  HDLو افزایش فشار خون می‌شود که در نهایت می‌تواند تأثیر منفی مشابهی بر سیستم قلبی و عروقی داشته باشد.

مکانیزم اثر:

• کلسترول عمدتا از طریق چربی‌های اشباع و ترانس ناشی می‌شود و اساسا بیشترین تاثیر آن بر سیستم قلبی عروقی است.
• قند از طریق مقاومت به انسولین، اضافه وزن و چاقی و اختلالات متابولیک به‌صورت غیرمستقیم سلامت قلب را تهدید می‌کند (برای آشنایی با عوارض قند خون بالا اینجا کلیک کنید).

شایان ذکر اینکه، پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که قند ممکن است بیش از کلسترول در ایجاد بیماری‌های قلبی نقش داشته باشد. به‌ویژه قند افزوده، که به‌صورت مستقیم با اضافه وزن و چاقی، دیابت نوع 2 و فشار خون بالا مرتبط است.

4. چگونه کلسترول و قند را مدیریت کنیم؟

مدیریت کلسترول:

• اجتناب از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس؛
• مصرف مواد غذایی غنی از چربی سالم، مانند ماهی و آجیل؛
• مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، و فیبر خوراکی.

 مدیریت قند خون

• کاهش مصرف قندهای افزوده (نوشابه، شیرینی‌ها)؛
• استفاده از قند طبیعی از طریق میوه‌ها و سبزیجات؛

بررسی برچسب غذایی مواد مصرفی.