کلسترول خوب (HDL) چیست؟

Shekarban
دیابت نوع دو

کلسترول با چگالی بالا (high-density lipoproteins یا HDL) به‌عنوان «کلسترول خوب» شناخته می‌شود، زیرا کمک می‌کند سایر اشکال کلسترول از جریان خون حذف شوند. کلسترول خوب یا HDL یکی از مهم‌ترین انواع چربی‌ها در بدن است که نقش محافظتی برای سلامت قلب و عروق دارد. هرچه میزان کلسترول خوب یا HDL بالاتر باشد برای سلامت بدن بهتر است (به‌عنوان مثال، کلسترول HDL با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در ارتباط است). HDL یا کلسترول خوب به جمع‌آوری کلسترول اضافی از خون و انتقال آن به کبد کمک می‌کند تا از بدن دفع شود. این فرآیند مانع تجمع کلسترول در رگ‌ها می‌شود و در نتیجه خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد (منبع). در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی کلسترول خوب و نقش آن در بدن پرداخته شده است.

کلسترول یک ماده مومی‌شکل است که سلول‌های بدن یافت می‌شود. در سطوح سالم، کلسترول کارکردهای مفیدی دارد، از جمله کمک به عملکرد صحیح سلول‌ها. کلسترول خوب یا HDL یکی روی پروتئین‌هایی به نام لیپوپروتئین حرکت می‌کند. دو نوع اصلی لیپوپروتئینی که کلسترول را حمل می‌کنند عبارت‌اند از:
لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد سطوح بالای LDL می‌تواند به ‌مرور زمان در دیواره‌ی رگ‌ها تجمع کند و مسیر عبور خون را تنگ نماید. گاهی لخته خونی تشکیل می‌شود و در فضای تنگ دیواره رگ گرفتار می‌شود که منجر به حمله‌ قلبی یا سکته می‌شود؛
لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول خوب HDL کلسترول اضافی در خون را جمع‌آوری کرده و جهت تجزیه و دفع به کبد منتقل می‌کند.
اگر سطح LDL بالا و HDL پایین باشد، پزشک ابتدا روی کاهش LDL تمرکز می‌کند. داروهای موسوم به استاتین‌ها (مانند آتورواستاتین [لیپیتور] و سیمواستاتین [زوکور]) شایع‌ترین درمان برای سطوح بالای LDL هستند.

چه سطحی از کلسترول خوب یا HDL مطلوب است؟

سطوح کلسترول معمولا به‌صورت میلی‌ گرم کلسترول در دسی ‌لیتر خون (mg/dL) یا میلی ‌مول کلسترول در لیتر خون (mmol/L) اندازه‌گیری می‌شوند. برای کلسترول خوب یا HDL هرچه عدد بالاتر باشد بهتر است.

جدول سطح نرمال کلسترول خوب یا HDL

دسته‌بندی سطوح HDL	سطح HDL میلی گرم در دسی لیتر	تفسیر
HDL خیلی پایین	کمتر از 40	خطر بیماری‌های قلبی و عروقی به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
HDL پایین	40 تا 49	خطر بیماری‌های قلبی و عروقی کمی افزایش می‌یابد.
HDL نرمال	50 تا 59	سطح HDL در محدوده نرمال و مطلوب است.
HDL بالا و مطلوب	60 و بالاتر	محافظت در برابر بیماری‌های قلبی و عروقی؛ هر چه بالاتر بهتر

توضیحات مهم

واحد اندازه‌گیری HDL با واحد میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌شود؛
تفسیر کلی به طور کلی، هر چه HDL بالاتر باشد، برای سلامت قلب و عروق بهتر است. HDL با عنوان «کلسترول خوب» شناخته می‌شود زیرا به حذف کلسترول اضافی از خون و دیواره رگ‌ها کمک می‌کند و از تجمع پلاکت و بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند؛
محدوده نرمال محدوده «نرمال» کلسترول خوب یا HDL معمولا بین 50 تا 59 میلی گرم در دسی لیتر در نظر گرفته می‌شود، اما سطح 60 و بالاتر بسیار مطلوب‌تر است و محافظت بیشتری در برابر بیماری‌های قلبی ایجاد می‌کند.
HDL خیلی پایین سطح HDL کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر نشان‌ دهنده خطر جدی برای سلامت قلب است و نیاز به بررسی و اقدامات درمانی دارد؛
تفاوت در جنسیت به طور معمول، سطح HDL در زنان کمی بالاتر از مردان است؛
توصیه برای تعیین سطح HDL و تفسیر دقیق آن، همیشه با پزشک خود مشورت کنید. پزشک با توجه به شرایط فردی شما (مانند سن، جنسیت، سابقه پزشکی و سایر عوامل خطر) می‌تواند بهترین توصیه را ارائه دهد.

علائم کمبود کلسترول خوب

متاسفمانه کمبود کلسترول خوب (HDL) به طور معمول علامت یا نشانه مشخصی ندارد. به همین دلیل است که اغلب به آن «قاتل خاموش» بیماری‌های قلبی می‌گویند.

چرا کمبود HDL علامت مشخصی ندارد؟

کلسترول خوب یا HDL نقش پیشگیرانه دارد، چراکه وظیفه اصلی آن جمع‌آوری کلسترول اضافی از خون و انتقال آن به کبد برای دفع است. وقتی کلسترول خوب یا HDL پایین است، این فرآیند به خوبی انجام نمی‌شود و خطر تجمع تدریجی کلسترول در دیواره رگ‌ها (پلاکت) افزایش می‌یابد. تجمع پلاکت در بلندمدت و به تدریج باعث مشکلات می‌شود (نه به‌صورت ناگهانی با علائم مشخص)؛
علائم مربوط به بیماری‌های ناشی از کمبود کلسترول خوب یا HDL است مشکل اصلی کمبود کلسترول خوب یا HDL افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است. علائمی که ممکن است ظاهر شوند، در واقع علائم بیماری‌های قلبی هستند که در نتیجه سال‌ها کلسترول بالا و کمبود HDL ایجاد شده‌اند، نه خودِ کمبود HDL به تنهایی؛

چه علائمی ممکن است در صورت عدم توجه به کمبود کلسترول خوب یا HDL و پیشرفت بیماری‌های قلبی ظاهر شوند؟

اگر کمبود کلسترول خوب یا HDL باعث ایجاد بیماری‌های قلبی شود (که معمولا سال‌ها طول می‌کشد) ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:

درد قفسه سینه (آنژین صدری) احساس فشار، سنگینی، سوزش یا درد در قفسه سینه، به‌ویژه هنگام فعالیت بدنی یا استرس. این درد ممکن است به بازو، گردن، فک یا پشت نیز منتشر شود؛
تنگی نفس به خصوص هنگام فعالیت بدنی یا در حالت استراحت در موارد پیشرفته؛
خستگی زودرس احساس خستگی غیرمعمول و بیشتر از حد انتظار؛
ضعف یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها به دلیل کاهش جریان خون؛
سرگیجه یا سبکی سر به‌ویژه در موارد شدیدتر بیماری قلبی؛
علائم سکته مغزی یا حمله قلبی در موارد بسیار پیشرفته و حاد، مانند ضعف ناگهانی یک طرف بدن، اختلال در تکلم، درد شدید قفسه سینه، از دست دادن هوشیاری و غیره (اینها علائم اورژانسی هستند و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند).

نکات مهم

آزمایش خون تنها راه تشخیص کمبود کلسترول خوب یا HDL است تنها راه برای اطلاع از سطح HDL خون، انجام آزمایش خون و بررسی پروفایل لیپید است. پزشک با بررسی نتایج آزمایش و در نظر گرفتن سایر عوامل خطر، می‌تواند در مورد وضعیت کلسترول و اقدامات لازم تصمیم بگیرد؛
پیشگیری مهم‌تر از درمان است بهترین راه برای مقابله با کمبود کلسترول خوب یا HDL پیشگیری از آن با سبک زندگی سالم است. این شامل رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، عدم استعمال دخانیات و مدیریت وزن مناسب می‌شود؛
کمبود کلسترول خوب به خودی خود علامت مشخصی ندارد. اهمیت آن در افزایش خطر بیماری‌های قلبی است. برای تشخیص و مدیریت آن، انجام آزمایش خون و مشورت با پزشک ضروری است. سبک زندگی سالم نقش کلیدی در حفظ سطح مناسب کلسترول خوب یا HDL و پیشگیری از مشکلات قلبی دارد.

افرادی که به‌طور طبیعی سطوح بالاتری از کلسترول خوب یا HDL دارند، خطر کمی کمتری برای حمله‌ قلبی و سکته دارند. اما مشخص نیست که آیا افرادی که با دارو سطح کلسترول خوب یا HDL خود را بالا می‌برند نیز همین کاهش خطر را تجربه می‌کنند یا خیر.

مقدار نرمال HDL در آزمایش خون

کلسترول HDL، که به عنوان کلسترول خوب شناخته می‌شود، نقش مهمی در حفظ سلامت قلب دارد. مقادیر نرمال HDL در آزمایش خون به شرح زیر است:

سطح HDL	مقدار (mg/dL)	تفسیر
پایین و ناسالم	کمتر از 40 mg/dL	افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی.
نرمال	بین 40 تا 59 mg/dL	سطح قابل قبول، اما نیازمند سبک زندگی سالم برای حفظ سلامت.
مطلوب (محافظتی)	بیشتر از 60 mg/dL	محافظت بیشتر در برابر بیماری‌های قلبی و سکته. سطح بالا بسیار مطلوب است.

اهمیت کلسترول خوب یا HDL در بدن

نقش کلیدی HDL: کلسترول خوب یا HDL به حذف کلسترول اضافی از خون کمک می‌کند و آن را به کبد می‌رساند تا دفع شود. این فرآیند از تجمع پلاکت در دیواره رگ‌ها و ایجاد بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند؛
سطح بالاتر کلسترول خوب یا HDL به معنای کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی است، در حالی که سطح پایین آن معمولا به تجمع کلسترول در دیواره رگ‌ها منجر می‌شود.

تفاوت در جنسیت و سن

زنان به دلیل تأثیرات هورمونی، زنان معمولا سطح HDL بالاتری نسبت به مردان دارند. سطح نرمال برای زنان معمولا 50 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر است؛
مردان: برای مردان، سطح نرمال HDL معمولا 40 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر است؛
سطح مطلوب برای هر دو جنس، دستیابی به سطح HDL بالای 60 میلی گرم در دسی لیتر به عنوان ایده‌آل و محافظتی شناخته می‌شود.

کلسترول خوب در چه غذاهایی است؟

کلسترول خوب یا HDL مستقیما در مواد غذایی وجود ندارد، اما برخی غذاها می‌توانند باعث افزایش سطح HDL در خون شوند و به سلامت قلب کمک کنند. مصرف این مواد غذایی با افزایش چربی‌های مفید، کاهش چربی‌های مضر و ارتقاء سلامت عمومی قلب باعث بهبود توازن کلسترول می‌شود. مهم‌ترین غذاهایی که به افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کنند عبارتند از:

ماهی‌های چرب (سرشار از امگا-3)

مانند سالمون، ماهی خال‌خالی (ماکرل)، ساردین و تن ماهی؛

امگا-3 موجود در این ماهی‌ها به افزایش HDL و کاهش تری‌ گلیسیرید و همچنین کاهش التهاب کمک می‌کند.

توصیه می‌شود حداقل دو وعده در هفته از این ماهی‌ها مصرف شود (منبع)؛

آجیل و مغزها

بادام، گردو، فندق و سایر مغزها منابع غنی از چربی‌های غیراشباع و مفید بوده و مصرف منظم آنها باعث بهبود سطح کلسترول خوب می‌شود. گردو حاوی امگا-3 گیاهی است و بادام سرشار از چربی‌های حامی قلب می‌باشد (منبع)؛

آووکادو

سرشار از چربی‌های غیراشباع و فیبر است که به افزایش HDL کمک می‌کند و سلامت قلب را ارتقاء می‌دهد (منبع).

روغن زیتون

جایگزین سالمی برای روغن‌های جامد و کره است و باعث افزایش سطح HDL می‌شود (منبع).

غذاهای حاوی فیبر بالا

جو دوسر، سبوس جو دوسر، حبوبات (مثل لوبیا و عدس)، میوه‌ها (مانند سیب) و سبزیجات؛

فیبر محلول موجود در این غذاها به بهبود تعادل کلسترول و افزایش HDL کمک می‌کند (منبع).

غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان

انواع توت‌ها، شکلات تلخ و چای سبزمی‌توانند عملکرد رگ‌ها را بهبود بخشند و نقش حمایتی در سلامت کلسترول دارند (منبع).

غذاهای دارای استرول یا استانول گیاهی

برخی مارگارین‌ها یا محصولات لبنی خاص هستند که استرول و استانول گیاهی به آن‌ها افزوده شده است و می‌توانند به بهبود نسبت کلسترول خون کمک کنند (منبع).

با گنجاندن ماهی‌های چرب، مغزها، آووکادو، روغن زیتون، فیبر فراوان، و غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان در رژیم غذایی روزانه، می‌توانید سطح HDL خود را افزایش داده و از سلامت قلب محافظت کنید. همیشه از مصرف غذاهای سرخ‌شده، چربی‌های ترانس و قند اضافه خودداری کنید تا بهترین نتایج را برای سلامت کلسترول داشته باشید.

نسبت کلسترول خوب به بد

نسبت کلسترول خوب به بد، یک فاکتور مهم در ارزیابی سلامت قلب است. این نسبت نشان می‌دهد که چه مقدار کلسترول خوب (HDL) در مقایسه با کلسترول بد (LDL) در خون وجود دارد.

اهمیت نسبت کلسترول خوب به بد

HDL (کلسترول خوب) به عنوان «کلسترول خوب» شناخته می‌شود، زیرا به حذف کلسترول اضافی از شریان‌ها کمک می‌کند و آن را به کبد می‌برد تا از بدن دفع شود. سطح بالاتر HDL با خطر کمتر بیماری قلبی مرتبط است؛
LDL (کلسترول بد) به عنوان «کلسترول بد» شناخته می‌شود، زیرا می‌تواند در دیواره شریان‌ها تجمع یافته و باعث تشکیل پلاکت و گرفتگی عروق شود. سطح بالای LDL خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
نسبت HDL به LDL به عنوان یک شاخص مهم برای ارزیابی خطر بیماری‌های قلبی عروقی در نظر گرفته می‌شود.

چگونه نسبت کلسترول خوب به بد را محاسبه کنیم؟

نسبت کلسترول خوب به بد به طور مستقیم در آزمایش خون گزارش نمی‌شود، اما می‌توان آن را به سادگی محاسبه کرد. برای این کار، سطح کلسترول کل را بر سطح HDL تقسیم کنید.

فرمول محاسبه نسبت کلسترول خوب به بد

تفسیر نسبت کلسترول خوب به بد

به طور کلی، نسبت پایین‌تر کلسترول کل به HDL بهتر است. نسبت ایده‌آل برای اکثر بزرگسالان 5 به 1 یا کمتر است. نسبت 3.5 به 1 به عنوان نسبت بسیار خوب در نظر گرفته می‌شود.

نسبت ایده‌آل کمتر از 5 به 1؛
نسبت خوب 5 به 1 یا کمتر.

مثال:
اگر کلسترول کل شما 200 mg/dL و HDL شما 50 mg/dL باشد، نسبت کلسترول به HDL شما 4 است که در محدوده ایده‌آل قرار دارد.

عوامل موثر بر نسبت کلسترول خوب به بد

رژیم غذایی رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده و ترانس می‌تواند LDL را افزایش داده و HDL را کاهش دهد. در مقابل، رژیم غذایی غنی از چربی‌های غیراشباع، فیبر و امگا-3 می‌تواند به بهبود نسبت کمک کند؛
ورزش فعالیت بدنی منظم می‌تواند سطح HDL را افزایش دهد و به بهبود نسبت کمک کند؛
وزن اضافه وزن و چاقی می‌توانند LDL را افزایش داده و HDL را کاهش دهد. کاهش وزن می‌تواند به بهبود نسبت کمک کند؛
مصرف دخانیات سیگار کشیدن سطح HDL را کاهش می‌دهد و خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. ترک سیگار می‌تواند به بهبود نسبت کمک کند؛
ژنتیک ژنتیک نیز می‌تواند در سطح کلسترول و نسبت HDL به LDL نقش داشته باشد.

چگونه نسبت کلسترول خوب به بد را بهبود بخشیم؟

رژیم غذایی سالم مصرف غذاهای غنی از فیبر، چربی‌های غیراشباع (مانند روغن زیتون، آووکادو، مغزها و ماهی‌های چرب) و کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و ترانس؛
ورزش منظم حداقل 30 دقیقه ورزش متوسط در بیشتر روزهای هفته؛
حفظ وزن سالم کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی؛
ترک سیگار در صورت سیگاری بودن؛
مصرف دارو (در صورت لزوم) در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی برای کمک به بهبود نسبت کلسترول تجویز کند.

نکات مهم
نسبت کلسترول خوب به بد تنها یکی از عوامل خطر بیماری قلبی است. سایر عوامل مانند فشار خون بالا، دیابت، سابقه خانوادگی بیماری قلبی و سن نیز مهم هستند؛
برای تفسیر صحیح نتایج آزمایش کلسترول و نسبت HDL به LDLو دریافت توصیه‌های مناسب، حتما با پزشک خود مشورت کنید؛
با رعایت سبک زندگی سالم و توجه به نسبت کلسترول خوب به بد، می‌توانید به حفظ سلامت قلب خود کمک کنید.