دیابت و اختلال نعوظ در مردان
برآورد شده است که به صورت میانگین 35% از مردان دارای تشخیص دیابت در طول زندگی خود حداقل تا حدی دچار اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی) می‌شوند. علاوه‌بر این، مردان دیابتی معمولا ۱۰ تا ۱۵ سال زودتر از مردان غیر دیابتی به اختلال نعوظ مبتلا می‌شوند. با افزایش سن مردان دیابتی، شیوع اختلال نعوظ باز هم بیشتر می‌شود:
- در سنین بالای ۵۰ سال، احتمال برخورد با مشکل در نعوظ در حدود ۵۰ تا 60% است؛
- در مردان بالای ۷۰ سال، تقریبا ۹5% احتمال تجربه برخی درجات اختلال نعوظ وجود دارد.
دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون فرد به دلایلی مانند عدم تولید کافی انسولین یا استفاده نادرست از آن شروع به افزایش کرده و برای مدتی طولانی بالا باشد. در دیابت نوع یک بر اثر یک اختلال خودایمنی سیستم دفاعی بدن به سلول‌های بتا جزایر لانگرهانس پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند حمله کرده و آنها را نابود می‌کند. بنابراین در دیابت نوع 1 بدن قابلیت تولید انسولین خود را از دست می‌دهد. دیابت نوع ۲ زمانی رخ می‌دهد که پانکراس نتواند به اندازه کافی انسولین تولید کند یا از انسولین به درستی استفاده نکند. این مشکل باعث می‌شود که قند در خون تجمع یافته و سطح آن بالاتر از حد طبیعی بماند. قند خون بالا به مدت طولانی می‌تواند عوارضی جدی ایجاد کند، از جمله آسیب به عروق خونی، اعصاب (نوروپاتی)، کلیه‌ها (نفروپاتی)، چشم‌ها (رتیوپاتی)، زخم پای دیابتی، اختلالات جنسی (شامل اختلال نعوض در مردان) و غیره. بنابراین کنترل دقیق قند خون اهمیت زیادی دارد. رژیم غذایی مناسب و تحرک فیزیکی منظم دو رکن اصلی مدیریت انواع مختلف دیابت هستند، اما معمولا برای کنترل بهتر، استفاده از داروهای خوراکی کاهنده قند خون و انسولین نیز لازم است (به‌ویژه در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 یا دیابت وابسته به انسولین).
دیابت می‌تواند با اثرات پیچیده و چندگانه‌ای بر عملکرد جنسی مردان و زنان همراه باشد. به دیگر سخن، کنترل نامناسب قند خون در درازمدت باعث آسیب به اعصاب و سیستم خون‌رسانی شده که این مشکلات منجر به بروز مشکلاتی گسترده در عملکرد جنسی افراد دارای تشخیص دیابت می‌شود. مهم‌ترین اختلالات جنسی ناشی از دیابت در مردان عبارتند از:
- اختلال نعوظ (Erectile Dysfunction) ناتوانی در ایجاد یا حفظ نعوظ کافی برای برقراری رابطه جنسی؛
- کاهش میل جنسی (Libido) احساس بی‌علاقگی یا کاهش تمایل جنسی؛
- مشکلات انزال (Ejaculation Disorders) شامل انزال دیررس، انزال زودرس یا اختلال در انزال کامل.
از میان اختلالات مطرح شده، اختلال نعوظ که عبارت است از ناتوانی در دستیابی یا حفظ نعوظ رایج‌ترین مشکل جنسی در مردان، به‌ویژه مردان بالای ۴۰ سال، است. این مسئله گهگاه برای همه مردان پیش می‌آید و دلایل متعددی از جمله دیابت می‌تواند داشته باشد. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی تاثیرات دیابت بر عملکرد جنسی مردان و راه‌های پیشگیری از و درمان آنها پرداخته شده است.
چرا مردان دیابتی دچار اختلال نعوظ می‌شوند؟
علل اختلال نعوظ در مردان دیابتی پیچیده و چندجانبه است و شامل اختلال در عملکرد اعصاب، عروق خونی و عضلات می‌شود. برای ایجاد نعوظ، مردان به موارد زیر نیاز دارند:
- عروق خونی سالم؛
- سیستم عصبی کارآمد و سالم؛
- هورمون‌های مردانه کافی؛
- تمایل جنسی و تحریک مناسب.
دیابت می‌تواند به عروق خونی و اعصابی که کنترل نعوظ را بر عهده دارند آسیب برساند. بنابراین حتی اگر سطح هورمون‌های مردانه فرد طبیعی باشد و تمایل جنسی داشته باشد بازهم ممکن است نتواند نعوظی محکم و پایدار به‌دست آورد.
اختلال نعوظ چیست؟
اختلال نعوظ (Erectile Dysfunction) به ناتوانی مکرر در ایجاد یا حفظ نعوظ کافی و سفت برای برقراری رابطه جنسی گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل جسمی (مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت یا مصرف برخی داروها)، روانی (استرس، اضطراب، افسردگی) یا ترکیبی از هر دو باشد. اگر اختلال نعوظ به صورت گهگاهی باشد ضرورتا جای نگرانی ندارد، اما اگر این اختلال مداوم شود، می‌تواند موجب استرس، کاهش اعتمادبه‌نفس و ایجاد چالش در رابطه با شریک جنسی شود.
علائم اختلال نعوظ
مشکل در ایجاد نعوظ گهگاهی طبیعی است، اما علائم اختلال نعوظ مداومند و معمولا با گذشت زمان بدتر می‌شوند. اختلال نعوظ زمانی تشخیص داده می‌شود که علائم زیر، مکررا و برای حداقل ۳ ماه ادامه پیدا کنند:
- مشکل در به‌دست آوردن نعوظ ناتوانی در رسیدن به نعوظ کافی حتی با تحریک جنسی؛
- مشکل در حفظ نعوظ نعوظ ایجاد می‌شود اما پیش از پایان رابطه جنسی افت می‌کند؛
- کاهش سفتی نعوظ نعوظ به اندازه کافی سفت و پایدار نیست؛
- کاهش میل جنسی کاهش رغبت یا اشتیاق به فعالیت جنسی؛
- تغییر در دفعات نعوظ خودبه‌خودی مانند نداشتن نعوظ صبحگاهی یا شبانه؛
- اضطراب عملکردی نگرانی مداوم از نرسیدن به نعوظ یا افت آن در حین رابطه.
علل اختلال نعوظ
تحریک جنسی مردانه فرآیندی پیچیده است که به مغز، هورمون‌ها، احساسات، عصب‌ها، عضلات و رگ‌های خونی وابسته است. اختلال نعوظ می‌تواند ناشی از اختلال در هر یک از این موارد باشد. همچنین استرس و مشکلات سلامت روان می‌توانند اختلال نعوظ را ایجاد یا تشدید کنند. گاهی علت اختلال نعوظ ترکیبی از عوامل جسمی و روانی است، مانند یک مشکل جسمی خفیف که موجب کندی پاسخ جنسی می‌شود. در یک نگاه، علل اختلال نعوظ را می‌توان به دو گروه کلی «ارگانیک» و «روان‌زاد» تقسیم کرد. البته اغلب بیماران دارای ترکیبی از این دو هستند.
۱علل ارگانیک (فیزیکی) اختلال نعوظ
- عروقی
- تصلب شرایین (آترواسکلروز) در شریان‌های آلت؛
- بیماری‌های قلبی و عروقی (مانند فشار خون بالا، سکته قلبی)؛
- دیابت نوع ۲ (آسیب به دیواره و عملکرد رگ‌ها).
- عصبی
- آسیب نخاعی یا بیماری‌های عصبی مرکزی (ام‌اس، پارکینسون)؛
- نوروپاتی محیطی (مانند عوارض دیابت)؛
- جراحی‌های لگنی یا پروستات.
- هورمونی
- کاهش تستوسترون (کم‌کاری غدد جنسی)؛
- افزایش پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی)؛
- اختلالات تیروئیدی (کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید).
- دارویی
- آنتی‌هیپرتانسیوها (مانند بتابلوکرها)؛
- ضد افسردگی‌های SSRI؛
- آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد درد مخدر؛
- برخی شیمی‌درمانی‌ها.
- آناتومیک
- بیماری پیرونی (انحراف آلت به علت پلاک‌های فیبروزی)؛
- ضایعات ساختاری مادرزادی یا اکتسابی.
۲. علل روان‌زاد اختلال نعوظ
- استرس و اضطراب (کاری، مالی، خانوادگی)؛
- افسردگی؛
- نگرانی از عملکرد جنسی (performance anxiety)؛
- مشکلات زناشویی و ارتباطی؛
- فقدان انگیزه یا تمایل جنسی.
عوامل خطر اختلال نعوظ (ریسک فاکتورها)
با افزایش سن ممکن است زمان لازم برای ایجاد نعوظ طولانی‌تر شده و میزان سفتی نعوظ کاهش یابد، اما اختلال نعوظ بخشی طبیعی از سالمندی نیست. عوامل خطر مهم اختلال نعوظ عبارتند از:
- بیماری‌های مزمن مانند دیابت و مشکلات قلبی و عروقی؛
- مصرف دخانیات (چراکه منجر به کاهش جریان خون می‌شود) و الکل؛
- اضافه وزن و چاقی؛
- درمان‌های پزشکی خاص (جراحی یا پرتودرمانی پروستات)؛
- آسیب‌های عصب‌ها یا عروق کنترل‌کننده نعوظ؛
- مصرف برخی داروها (ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشار خون و درد)؛
- اختلالات روانی (استرس، اضطراب، افسردگی)؛
- مصرف مواد مخدر غیرقانونی یا الکل (به‌ویژه طولانی‌مدت)؛
- رژیم غذایی پرچرب و کم‌تحرکی؛
- فشار خون بالا و چربی خون نامتعادل.
نعوظ چیست و چه علائمی دارد؟
نعوظ فرایندی فیزیولوژیک است که طی آن آلت تناسلی مردانه سفت و راست می‌شود تا امکان نزدیکی و مقاربت جنسی فراهم گردد. این روند به هماهنگی سه سیستم زیر وابسته است:
- سیستم عروقی گشاد شدن عروق خونی در آلت برای ورود خون؛
- سیستم عصبی پیام‌های عصبی (دوپامین، اکسی‌توسین و نیترواکساید) از مغز و نخاع؛
- هورمون‌ها به‌ویژه تستوسترون و سایر تنظیم‌کننده‌های هورمونی.
علائم و نشانه‌های مشکل در نعوظ
در صورتی‌که نعوظ به‌خوبی انجام نشود یا پایدار نباشد، ممکن است به «اختلال نعوظ» (Erectile Dysfunction) منجر گردد. علائم کلیدی عبارت‌اند از:
- دشواری در ایجاد نعوظ؛
- ناتوانی در حفظ نعوظ تا انتهای رابطه جنسی؛
- نعوظ‌های ضعیف و سفت نبودن کافی؛
- کاهش تعداد یا کیفیت نعوظ‌های خودبه‌خود (به‌عنوان مثال، صبحگاهی یا در خواب)؛
- اضطراب یا نگرانی از عملکرد جنسی؛
- کاهش تمایل جنسی (در برخی موارد همراه با اختلال در نعوظ)؛
- احساس ناکامی، استرس یا کاهش اعتمادبه‌نفس.
اگر این علائم به‌صورت مداوم (بیش از 3 تا 6 ماه) وجود داشته و کیفیت زندگی یا روابط زناشویی را مختل کند، توصیه می‌شود به پزشک متخصص (اورولوژیست یا متخصص غدد) مراجعه کنید.
پیشگیری از اختلال نعوظ
برای کاهش خطر بروز اختلال نعوظ و حفظ عملکرد جنسی سالم می‌توانید راهکارهای زیر را به‌عنوان بخشی از سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی خود مدنظر قرار دهید:
۱. سبک زندگی سالم
فعالیت بدنی منظم
- حداقل ۳۰ دقیقه ورزش هوازی (پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری، شنا) ۵ روز در هفته؛
- تمرینات تقویتی عضلات کِگل برای بهبود کنترل کف لگن.
تغذیه متعادل
- الگوی غذایی مدیترانه‌ای میوه، سبزی، غلات کامل، مغزها، روغن زیتون؛
- مصرف حداقلی شکر، گوشت قرمز و چربی‌های اشباع.
حفظ وزن ایده‌آل
- کاهش درصد چربی بدن برای بهبود حساسیت به انسولین و عملکرد عروقی.
۲. کنترل عوامل خطر و بیماری‌های مزمن
دیابت
- پیگیری منظم قند خون و HbA1c ؛
- رعایت دارودرمانی و رژیم غذایی.
فشار خون بالا
- اندازه‌گیری مرتب فشار خون؛
- مصرف داروهای تجویز شده و اصلاح سبک زندگی.
چربی خون (کلسترول)
- مصرف داروهای کاهنده کلسترول در صورت نیاز؛
- محدود کردن چربی‌های اشباع و ترانس.
۳. خودداری از مصرف مواد مضر
- ترک سیگار سیگار یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب به دیواره عروق آلت تناسلی است؛
- عدم مصرف الکل الکل می‌تواند قابلیت نعوظ را کاهش دهد.
احتیاط در مصرف داروها
- برخی داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج و آنتی‌هیستامین می‌توانند اختلال نعوظ را تشدید کنند؛
- هرگونه تغییر دارویی را تنها با نظر پزشک اعمال کنید.
۴. مدیریت استرس و مسائل روانی
بهبود کیفیت خواب 7 تا 8 ساعت خواب شبانه با رعایت بهداشت خواب؛
کنترل اضطراب و افسردگی در صورت نیاز مشاوره روان‌شناسی یا روان‌درمانی؛
تقویت ارتباط صمیمانه با همسر گفتگو در مورد توقعات، نگرانی‌ها و نیازهای جنسی.
۵. معاینات و پیگیری پزشکی
- ویزیت سالانه اورولوژیست یا متخصص غدد؛
- بررسی سطح هورمون‌ها (تستوسترون و تیروئید) در صورت بروز علائم؛
- ارزیابی قلبی و عروقی در مردان بالای ۴۰ سال یا با ریسک بالای بیماری‌های عروق.
تاثیر دیابت بر روابط زنان‌شویی مردان
در دیابت کنترل‌نشده، قند خون بالا می‌تواند از چند مسیر اصلی به عملکرد جنسی مردان آسیب برساند:
- آسیب عروقی (خون‌رسانی نامناسب)
- قندخون بالی به دیواره رگ‌ها آسیب می‌زند و باعث ضخیم شدن و کاهش انعطاف‌پذیری عروق می‌شود؛
- کاهش جریان خون کافی به بافت اسفنجی آلت، مانع از پرشدن کامل و سفتی نعوظ می‌گردد.
- نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی)
- قند خون مزمن بالا به اعصاب محیطی و خودکار (مسئول سیگنال‌های نعوظ) آسیب می‌رساند؛
- کند شدن یا کاهش انتقال پیام‌های عصبی لازم برای شل‌سازی عروق و پرشدن آلت از خون.
۳. اختلالات هورمونی
- دیابت گاهی با کاهش سطح تستوسترون همراه است؛
- اختلال در محور هیپوفیز-هیپوتالاموس-بیضه می‌تواند هم میل جنسی و هم کیفیت نعوظ را کاهش دهد.
- تاثیرات روانی و رفتاری
- نگرانی از عوارض دیابت و عملکرد جنسی می‌تواند اضطراب عملکردی ایجاد کند؛
- افسردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس در رابطه با هویت جنسی.
۵. سایر عوامل تشدیدکننده
- فشار خون بالا و چربی خون که اغلب با دیابت همراه‌اند؛
- مصرف داروهای ضددیابت یا داروهای دیگر با عوارض جنسی؛
- سبک زندگی کم‌تحرک و اضافه وزن.
راهکارهای بهبود و پیشگیری
- کنترل دقیق قند خون؛
- ورزش منظم و کاهش وزن؛
- معاینات منظم قلبی-عروقی و عصبی؛
- بررسی هورمونی (سطح تستوسترون)؛
- مشاوره روان‌جنسی در صورت نیاز؛
- استفاده تحت نظر پزشک از داروهای بهبود نعوظ (مثل PDE5‑مهارکننده‌ها).
با پیگیری جدی کنترل دیابت و رعایت سبک زندگی سالم، می‌توان تا حد زیادی از بروز اختلال عمل جنسی پیشگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
دیابت و اختلال نعوظ
- مردان دیابتی سه برابر بیشتر از سایر مردان در معرض اختلال نعوظ هستند؛
- هرچند این اختلال در مردان مسن دارای تشخیص دیابت نوع ۲ و افراد دارای اضافه وزن و چاقی شایع‌تر است ممکن است هر مردی در هر سنی و با هر نوع دیابت را درگیر کند؛
- بالا بودن قند خون برای مدت طولانی منجر به آسیب به رگ‌ها و اعصاب آلت تناسلی می‌شود و منجر به کاهش خون‌رسانی کافی به آلت می‌شود. آسیب عصبی ممکن است حس را کاهش دهد و به کاهش انگیختگی فیزیکی و روانی منجر شود.
درمان‌های در دسترس برای اختلال نعوظ در مردان دیابتی
مردان دارای تشخیص دیابت که در دستیابی و/یا حفظ نعوظ مشکل دارند می‌توانند از داروهای خوراکی مانند آوانافیل (Stendra)، سیلدنافیل (Revatio, Viagra)، تادالافیل (Adcirca, Cialis) یا واردنافیل (Levitra, Staxyn) استفاده کنند. بااین وجود، از آنجاکه افراد دیابتی اغلب مشکلاتی قلبی و عروقی نیز دارند ممکن است این داروها مناسب نباشند (به‌عنوان مثال، به علت تداخل با برخی داروهای قلبی). درمان‌های دیگری که مردان دیابتی ممکن است بخواهند در نظر بگیرند شامل موارد زیر است:
- تزریق داخل آلت (intracavernous injection therapy)؛
- دستگاه‌های وکیوم نعوظ (بدون حلقه فشاری) (vacuum erection devices)؛
- دستگاه‌های فشاری وریدی (برای سندروم نشت وریدی) (venous constriction devices)؛
- درمان داخل مجرای ادراری (intraurethral therapy)؛
- پروتزهای آلت تناسلی (قابل باد شدن و قابل انعطاف) (penile prostheses)؛
- درمان جنسی (sex therapy).
تاثیر متفورمین بر عملکرد نعوظ
متفورمین، داروی خط اول درمان دیابت نوع ۲، به‌واسطه چند مکانیسم غیرمستقیم می‌تواند بر عملکرد نعوظ تأثیر بگذارد:
- کنترل بهتر قند خون
- با کاهش قندخون از آسیب به دیواره عروق و اعصاب جلوگیری می‌شود؛
- بهبود جریان خون در آلت موجب افزایش احتمال ایجاد و حفظ نعوظ می‌گردد.
- افزایش حساسیت به انسولین
- کاهش مقاومت به انسولین موجب بهبود التهاب و کاهش استرس اکسیداتیو (عدم تعادل بین دو نوع مختلف مولکول در بدن است: رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها) می‌شود؛
- بهبود سلامت عروق کوچک و بزرگ زمینه‌ساز عملکرد جنسی بهتر است.
- کاهش وزن و بهبود پروفایل چربی
- متفورمین در بسیاری افراد منجر به کاهش تدریجی وزن و چربی بدن می‌شود؛
- وزن متعادل و کاهش چربی شکمی منجر به افزایش ترشح تستوسترون و بهبود میل و عملکرد جنسی می‌شود.
- اثرات هورمونی مثبت
- در برخی مطالعات، مصرف متفورمین با افزایش خفیف سطح تستوسترون سرم همراه بوده است؛
- تستوسترون بالاتر می‌تواند کیفیت نعوظ و میل جنسی را بهبود دهد.
موارد قابل توجه و عوارض احتمالی مصرف متفورمین
کمبود ویتامین B12
- مصرف طولانی‌مدت متفورمین ممکن است جذب ویتامین B12 را کاهش دهد؛
- کمبود B12 می‌تواند به نوروپاتی (آسیب عصبی) بینجامد و احتمال اختلال نعوظ را افزایش دهد؛
- پیشنهاد: غربالگری دوره‌ای سطح B12 و در صورت نیاز مصرف مکمل.
عوارض گوارشی
- تهوع، اسهال یا درد شکمی معمولا موقت و گذرا هستند و تاثیر مستقیمی بر نعوظ ندارند.
تداخل دارویی
- در صورت استفاده همزمان از سایر داروهای کاهنده قندخون یا فشارخون می‌بایست زیر نظر پزشک دوزها تنظیم گردد.
عمدتا تاثیر متفورمین بر نعوظ غیرمستقیم و مثبت است، از طریق بهبود کنترل قند خون، کاهش وزن و اصلاح متابولیسم؛
برای پیشگیری از مشکلات عصبی (نوروپاتی) ناشی از کمبود B12، پایش دوره‌ای این ویتامین و در صورت نیاز مکمل‌درمانی ضروری است؛
در صورت ادامه علائم اختلال نعوظ یا بروز عوارض با اورولوژیست مشورت کنید.
آیا دیابت در مردان باعث ناباروری می‌شود؟
دیابت (به‌ویژه دیابت نوع ۲ کنترل‌نشده) می‌تواند از مسیرهای مختلف کیفیت و کمیت اسپرم و عملکرد تولید مثل مردانه را تحت تاثیر قرار دهد، اما لزوما به‌معنای «ناباروری قطعی جنسی» نیست، بلکه خطر و احتمال شیوع مشکلات باروری را افزایش می‌دهد.
۱. تاثیر منفی دیابت بر اسپرم
- کاهش تعداد اسپرم؛
- کاهش تحرک (موتیلیته) اسپرم؛
- افزایش درصد اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی؛
- افزایش آسیب اکسیداتیو و شکستگی DNA اسپرم.
این اختلالات بیشتر به دلیل استرس اکسیداتیو ناشی از قند خون بالا و التهاب مزمن به‌وجود می‌آیند.
۲. اختلالات هورمونی
- کاهش سطح تستوسترون سرم؛
- اختلال محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-بیضه؛
- افزایش هورمون‌های ضدتولیدمثل (مانند پرولاکتین در برخی موارد).
۳. نوروپاتی اتونوم و انزال
- آسیب عصبی می‌تواند به انزال رتروگراد (بازگشت منی به مثانه) منجر شود؛
- کاهش حس در ناحیه تناسلی و اختلال در روند انزال.
۴. اختلال نعوظ ناتوانی در ایجاد یا حفظ نعوظ به خودی خود باروری را مختل نمی‌کند، اما بر امکان انجام مقاربت و انزال تاثیر می‌گذارد.
۵. عوامل تشدیدکننده
- چاقی و سندرم متابولیک؛
- افزایش فشار خون و چربی‌های خون؛
- مصرف برخی داروهای ضددیابت یا کنترل فشار خون.
راهکارهای بهبود و پیشگیری
پیشگیری از تاثیر دیابت بر ناباروری مردان
- کنترل دقیق قند خون (هدف: HbA1c<7%)؛
- کاهش استرس اکسیداتیو
- مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین C و E، سلنیوم، کوآنزیم Q10)؛
- بهبود سبک زندگی
- ورزش منظم، کاهش وزن و ترک سیگار؛
- پیگیری هورمونی
- اندازه‌گیری دوره‌ای تستوسترون، LH و FSH؛
- درمان مشکلات جنسی
- مهارکننده‌های PDE5 برای نعوظ؛
- داروهای کمک‌کننده به انزال و مشاوره جنسی.
- ارزیابی تخصصی
- بررسی پارامترهای مایع منی (سپرموگرام) توسط آزمایشگاه؛
- در صورت نیاز مراجعه به اورولوژیست یا فوق‌تخصص ناباروری.
بهترین داروی درمان عدم نعوظ دیابتی
به‌طور کلی، مهارکننده‌های فسفودی‌استراز نوع ۵ (PDE5 inhibitors) به‌عنوان اولین انتخاب دارویی در درمان اختلال نعوظ (ED) در مردان دیابتی شناخته می‌شوند. بهترین گزینه بسته به شدت اختلال نعوظ نیاز به سرعت اثر و طول مدت اثر، تداخل دارویی و وضعیت قلبی-عروقی بیمار متفاوت است. در ادامه مهم‌ترین داروهای درمان اختلال نعوظ و نکات مربوط به هر یک آمده است:
- سیلدنافیل (Sildenafil)
- دوز معمول 50 تا 100 میلی گرم، حدود ۱ ساعت قبل از مقاربت؛
- شروع اثر 30 تا۶۰ دقیقه؛
- طول اثر ≈۴–۵ ساعت؛
- ملاحظات غذاهای چرب ممکن است تاخیر در جذب ایجاد کنند.
- تادالافیل (Tadalafil)
دوز «فور یوژوال» 10 تا 20 میلی گرم، ~۳۰ دقیقه قبل؛
طول اثر تا ۳۶ ساعت؛(«Weekend pill»)
دوز روزانه 2.5 تا 5 میلی گرم هر روز؛
مزیت اجازه نعوظ خودبه‌خودی در مدت طولانی‌تر مناسب زوج‌های فعال.
۳. واردنافیل (Vardenafil)
- دوز معمول 10 تا 20 میلی گرم، ۳۰ تا۶۰ دقیقه قبل؛
- شروع اثر ≈۳۰ دقیقه؛
- طول اثر ۴ تا ۵ ساعت؛
- ملاحظات در برخی بیماران با QT طولانی (EKG) باید با احتیاط مصرف شود.
۴. آوانافیل (Avanafil)
- دوز معمول 100 تا00 میلی گرم، 15 تا۳۰ دقیقه قبل؛
- شروع اثر سریع 15 تا۳۰ دقیقه؛
- طول اثر 4 تا 6 ساعت؛
- مزیت کمترین تداخل غذایی و شروع سریع عملکرد.
نکات کلی در تجویز مهارکننده‌های PDE5
- نیاز به تحریک جنسی دارد تا اثر دارو فعال شود؛
- در بیماران مصرف‌کننده نیترات‌های قلبی (مانند نیتروگلیسیرین) ممنوع است؛
- بررسی وضعیت قلبی-عروقی (پرفشار خون، سکته قبلی، آنژین) قبل از شروع دارو ضروری است؛
- دوزها باید با توجه به تحمل بیمار و عوارض (سردرد، سرگیجه، سوزش سر دل و غیره) تنظیم شود.
۵. گزینه‌های جایگزین در صورت پاسخ ناکافی یا منع مصرف PDE5
آلبروستادیل (Alprostadil)
- تزریق داخل آلت (پاپیل) یا شیاف داخل مجرا؛
- اثربخشی بالا حتی در بیماران مقاوم بهPDE5 .
دستگاه وکیوم اریکشن (VCD) ایجاد خلأ و مکش خون به بافت اسفنجی؛
ایمپلنت آلت تناسلی (Penile Implant) در موارد شدید و مقاوم.
۶. اهمیت مدیریت جامع دیابت و فاکتورهای همراه
- کنترل دقیق قند خون (HbA1c < 7%)؛
- درمان فشار خون و چربی خون؛
- اصلاح سبک زندگی: ورزش، کاهش وزن، ترک سیگار؛
- حمایت روان‌جنسی و مشاوره زوجی.
برای اکثر مردان دیابتی با اختلال نعوظ، مهارکننده‌های PDE5 (به‌ویژه تادالافیل یا سیلدنافیل) درمان خط اول محسوب می‌شود. انتخاب دقیق دارو و دُز آن بسته به ترجیحات زمانی، شرایط قلبی و عوارض جانبی بیمار بستگی دارد. در صورت عدم پاسخ یا ممنوعیت مصرف PDE5، آلبروستادیل و روش‌های مکانیکی/ جراحی جایگزین هستند. حتما پیش از شروع درمان با اورولوژیست مشورت کنید.
سایر علل اختلال نعوظ
علاوه‌بر دیابت، علل متعددی می‌تواند بر اختلال نعوظ تاثیر بگذارد، از جمله
- فشار خون بالا و کلسترول بالا؛
- عوارض جانبی برخی داروها؛
- افزایش سن (به دلیل مشکلات جسمانی یا چالش‌های عاطفی)؛
- سیگار کشیدن، کم‌تحرکی، استرس و افسردگی.
هورمون‌ها
- کمبود تستوسترون در مردان دارای تشخیص دیابت نوع ۲ با اختلال نعوظ در ارتباط است؛
- بر اساس بیانیه انجمن بریتانیا برای سلامت جنسی تمام مردان مبتلا به اختلال نعوظ می‌بایست سطح تستوسترون خود را سنجش نمایند؛
- بیش از ۷0% مردان دارای تشخیص دیابت نوع ۲ ممکن است به دلیل کمبود تستوسترون دچار اختلال نعوظ شوند.
عفونت‌های ادراری و دیگر عفونت‌ها
- قند خون بالا احتمال ابتلا به عفونت ادراری پس از رابطه جنسی را افزایش می‌دهد؛
- همچنین خطر ابتلا به برفک (Thrush) و عفونت‌های ناحیه پوست ختنه‌گاه افزایش می‌یابد؛
- علائم شامل خارش یا درد در نوک آلت یا زیر پوست ختنه‌گاه، ترشحات یا دشواری در عقب کشیدن پوست می‌شود؛
- توصیه می‌شود تا بهبودی عفونت از برقراری رابطه جنسی خودداری شود.
