دیابت: علائم، ریسک فاکتورها و درمان‌ها
دیابت چیست به زبان ساده
دیابت ملیتوس به گروهی از بیماری‌ها اشاره دارد که بر نحوه استفاده بدن از قند خون (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. گلوکز منبع مهم انرژی برای سلول‌هایی است که عضلات و بافت‌ها را تشکیل می‌دهند. همچنین منبع اصلی سوخت مغز است. علت اصلی دیابت بسته به نوع آن متفاوت است. اما مهم نیست که به چه نوع دیابتی مبتلا هستید، چراکه تمام انواع دیابت منجر به افزایش قند خون می‌شوند و قند خون بالا نیز می‌تواند عوارض گوناگونی داشته باشد، از جمله نفروپاتی (آسیب به کلیه‌ها)، نوروپاتی (آسیب به سیستم عصبی بدن)، رتینوپاتی (آسیب به چشم‌ها)، زخم پای دیابتی و غیره.
دیابت دارای انواع مختلفی است، از جمله دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری. در بیشتر موارد دیابت بارداری پس از زایمان بر طرف می‌شود (البته نیازمند دریافت خدمات پزشکی در طول دوره بارداری است). بنابراین، دیابت نوع یک و دیابت نوع شرایط مزمنی هستند که نیازمند مداخلات پزشکی بلند مدت هستند. البته وضعیت پیش دیابت نیز وجود دارد، که در آن قند خون به اندازه تشخیص دیابت افزایش نیافته است ولی فرد در معرض ریسک بالای ابتلا به دیابت قرار دارد. پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد. اما سطح قند خون به اندازه‌ای بالا نیست که دیابت نامیده شود. و پیش دیابت می‌تواند منجر به دیابت شود مگر اینکه برای پیشگیری از آن اقداماتی انجام شود. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می‌دهد. اما ممکن است بعد از تولد نوزاد از بین برود.
صرف‌نظر از نوع دیابت، در صورت ابتلا به این بیماری بدن یا به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به طور موثر از انسولین استفاده کند (وضعیت معروف به مقاومت نسبت به انسولین). انسولین هورمونی است که قند (گلوکز) را از جریان خون به سلول‌های شما منتقل می‌کند تا برای انرژی استفاده شود. وقتی دیابت دارید، گلوکز اضافی در خون شما باقی می‌ماند. با گذشت زمان، قند خون بالا می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای سلامتی شود. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی علائم، ریسک فاکتورها و درمان‌های موجود برای انواع مختلف دیابت پرداخته شده است.
علت دیابت چیست؟
علت اصلی دیابت، اختلال در نحوه استفاده بدن از گلوکز (قند خون) است. این اختلال به دلیل مشکل در تولید یا عملکرد هورمونی به نام انسولین ایجاد می‌شود. انسولین کلید ورود گلوکز از خون به سلول‌ها برای تولید انرژی است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد هورمون انسولین و نقش آن در سلامت بدن می‌توانید به مقاله «انواع انسولین» مراجعه کنید.
به طور کلی، دو نوع اصلی دیابت وجود دارد که علت‌های متفاوتی دارند:
دیابت نوع 1 در این نوع دیابت، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین در جزایر لانگرهانس پانکراس حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد. در نتیجه، بدن دیگر انسولین تولید نمی‌کند یا به مقدار بسیار کمی تولید می‌کند. علت دقیق حمله سیستم ایمنی هنوز مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است نقش داشته باشند. دیابت نوع یک بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد ولی در سال‌های اخیر بروز آن در بزرگسالان نیز افزایش یافته است. بنابراین دیابت نوع یک نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن بدن یا قادر به تولید انسولین نیست یا انسولین کمی تولید می‌کند؛
دیابت نوع ۲ این نوع دیابت شایع‌تر از دیابت نوع یک است و معمولا به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی ناسالم (تغذیه نادرست و نداشتن تحرک فیزیکی کافی) ایجاد می‌شود. در دیابت نوع ۲، بدن به انسولین مقاوم می‌شود، یعنی سلول‌ها به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و گلوکز نمی‌تواند به راحتی وارد سلول‌ها شود. همچنین، پانکراس ممکن است به مرور زمان نتواند انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت تولید کند. عوامل سبک زندگی مانند اضافه وزن یا چاقی، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب نقش مهمی در ایجاد دیابت نوع ۲ دارند.
علاوه بر این دو نوع اصلی، انواع دیگری از دیابت نیز وجود دارند که علت‌های خاص خود را دارند، مانند دیابت بارداری (که در دوران بارداری ایجاد می‌شود) و دیابت ناشی از بیماری‌های خاص یا داروها.
دیابت بارداری (Gestational Diabetes) نوعی از دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود و معمولا پس از زایمان از بین می‌رود. این نوع دیابت به دلیل تغییرات هورمونی که در دوران بارداری رخ می‌دهند، ایجاد می‌شود. دیابت ناشی از بیماری‌های خاص (که گاهی به آن دیابت ثانویه نیز گفته می‌شود)، به دلیل بیماری‌های خاص یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود. این نوع دیابت متفاوت از دیابت نوع 1 و نوع 2 است که علت‌های اصلی آنها مشکلات سیستم ایمنی یا مقاومت به انسولین مرتبط با سبک زندگی است.
مهم‌ترین علائم دیابت
علائم دیابت بسته به میزان افزایش قند خون شما متفاوت است. برخی از افراد، به‌ویژه در پیش دیابت یا دیابت نوع 2، ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشند. در دیابت نوع 1، علائم معمولا به سرعت ظاهر می‌شوند و شدیدتر هستند.
برخی از علائم و نشانه‌های دیابت عبارتند از:
- تشنگی بیش از حد؛
- تکرر ادرار؛
- کاهش وزن غیر قابل توضیح؛
- افزایش اشتها؛
- خستگی؛
- تاری دید؛
- بهبودی کند زخم‌ها؛
- عفونت‌های مکرر؛
- مناطق تیره شده پوست، معمولا در چین‌های گردن و زیر بغل.
دیابت نوع 1 می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما اغلب در کودکان یا نوجوانان دیده می‌شود. دیابت نوع 2 (که شایع‌ترین نوع دیابت است) می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما در افراد بالای 40 سال شایع‌تر است. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولا پس از تولد نوزاد از بین می‌رود. با این حال، اگر دیابت بارداری داشته‌اید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده هستید.
پیش دیابت زمانی است که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه‌ای بالا نیست که به عنوان دیابت نوع 2 تشخیص داده شود. پیش دیابت اغلب بدون علامت است. اگر پیش دیابت دارید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 هستید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مشکوک هستید که شما یا فرزندتان ممکن است دیابت داشته باشید، با پزشک خود تماس بگیرید. تشخیص زودهنگام می‌تواند به شما کمک کند از عوارض جدی تر دیابت جلوگیری کنید.
اگر پیش از این دیابت شما تشخیص داده شده است، پس از تشخیص دیابت نوع 1، به نظارت دقیق قند خون نیاز دارید، حداقل سه تا چهار بار در روز. در صورت استفاده از انسولین، ممکن است نیاز به بررسی مکرر قند خون داشته باشید.
علائم دیابت در مردان
علائم دیابت در مردانمی‌تواند به صورت‌های مختلف بروز کند و شناخت این علائم به تشخیص به‌موقع و مدیریت بیماری کمک می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین علائم دیابت در مردان توضیح داده شده است:
- تکرر ادرار
تکرر ادرار یکی از رایج‌ترین علائم دیابت در مردان است. این مشکل به دلیل افزایش سطح قند در خون رخ می‌دهد که کلیه‌ها را مجبور به دفع گلوکز اضافی از طریق ادرار می‌کند. مردانی که به طور مکرر نیاز به مراجعه به دستشویی دارند یا شب‌ها بیش از یک بار برای دفع ادرار بیدار می‌شوند، ممکن است به دیابت مبتلا باشند؛
- اختلال نعوظ
دیابت می‌تواند به مشکلات جنسی از جمله اختلال نعوظ (ED) منجر شود. این اختلال به دلیل آسیب‌دیدگی عصب‌ها و رگ‌های خونی مرتبط با عملکرد جنسی رخ می‌دهد. مردان دیابتی، به‌ویژه مردان زیر 45 سال، ممکن است این مشکل را به عنوان یکی از علائم اولیه دیابت تجربه کنند.
- تشنگی بیش از حد
یکی دیگر از نشانه‌های دیابت در مردان، تشنگی شدید است که معمولا ناشی از دفع مکرر ادرار و از دست دادن مقدار زیادی مایعات بدن می‌باشد. این موضوع می‌تواند باعث افزایش مصرف آب در طول روز شود؛
- سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها
این نشانه معمولا ناشی از آسیب عصبی مرتبط با دیابت (نوروپاتی) است. در صورت عدم درمان به موقع، این حالت می‌تواند منجر به از بین رفتن حس در اندام‌ها شود. برای آشنایی بیشتر با نوروپاتی دیابتی می‌توانید به مقاله «نوروپاتی دیابتی: علائم، علل و درمان‌ها» مراجعه کنید؛
- مشکلات ادراری
دیابت می‌تواند به مشکلاتی مانند مثانه پرکار، بی‌اختیاری ادرار یا ناتوانی در کنترل ادرار منجر شود. این اختلالات به دلیل آسیب‌دیدگی عصب‌ها و تغییر در عملکرد طبیعی مثانه ایجاد می‌شوند؛
- عفونت‌های پوستی
دیابت ممکن است به مشکلات پوستی از جمله زخم‌هایی که دیر التیام پیدا می‌کنند و عفونت‌های قارچی منجر شود. مردان دارای تشخیص دیابت ممکن است به عفونت‌هایی مانند برفک تناسلی دچار شوند؛
- خستگی و بی‌حالی
خستگی شدید به دلیل اختلالات در متابولیسم بدن رخ می‌دهد. مردان دارای تشخیص دیابت معمولا نسبت به افراد هم‌سال غیر دیابتی دچار بی‌حوصلگی و ضعف بیشتری هستند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم ضروری است که افراد به پزشک متخصص مراجعه کرده و آزمایشات لازم برای تشخیص دیابت انجام دهند. این اقدامات از پیشرفت بیماری و عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
علائم دیابت در زنان
علائم دیابت در زنان می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود و تشخیص به موقع این علائم به جلوگیری از عوارض ناشی از دیابت کمک می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین علائم دیابت در زنان توضیح داده شده است:
- تکرر ادرار
تکرر ادرار یکی از علائم اولیه دیابت است. این علامت زمانی رخ می‌دهد که سطح قند در خون بالا باشد و کلیه‌ها تلاش کنند گلوکز اضافی را از طریق ادرار دفع کنند؛
- تشنگی بیش از حد
احساس تشنگی مفرط معمولا به دلیل از دست دادن مایعات در اثر تکرر ادرار رخ می‌دهد. این حالت ممکن است باعث افزایش مصرف آب در طول روز شود؛
- خستگی و بی‌حالی
دیابت باعث کاهش توان بدن در استفاده بهینه از گلوکز می‌شود، که منجر به کمبود انرژی و احساس خستگی در زنان می‌شود؛
- عفونت‌های واژینال
زنان دارای تشخیص دیابت ممکن است به دلیل افزایش سطح قند خون در معرض عفونت‌های قارچی یا واژینال قرار گیرند. این عفونت‌ها به دلیل تغذیه قارچ‌ها از گلوکز خون ایجاد می‌شود؛
- مشکلات پوستی
دیابت می‌تواند عوارض پوستی مانند خشک شدن پوست، خارش، یا زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند را ایجاد کند؛
- بی‌حسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن در اندام‌ها
احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها ناشی از آسیب عصبی مرتبط با قند خون بالا است، که بیشتر در مراحل پیشرفته‌تر دیابت ظاهر می‌شود؛
- کاهش وزن ناگهانی
در برخی موارد، کاهش وزن بدون دلیل مشخص می‌تواند نشان‌دهنده دیابت باشد، زیرا بدن ممکن است پروتئین و چربی را برای انرژی مصرف کند؛
- مشکلات جنسی
دیابت می‌تواند جریان خون به اندام‌های تناسلی را مختل کند و منجر به کاهش میل جنسی یا مشکلات مربوط به تحریک جنسی شود.
زنان باید در صورت مشاهده هر یک از این علائم با پزشک مشورت کنند. تشخیص به‌موقع و شروع درمان می‌تواند از پیشرفت دیابت و عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
علائم دیابت خاموش
دیابت خاموش به نوعی از دیابت اشاره دارد که بدون علائم واضح یا شدید ظاهر می‌شود، اما در طولانی‌مدت می‌تواند باعث آسیب‌هایی جدی به بدن شود. شناسایی این حالت بسیار مهم است، زیرا اکثر افراد ممکن است متوجه وجود بیماری نشوند تا زمانی که عوارض شدید مانند آسیب به اعصاب، کلیه‌ها یا قلب آغاز شود. در ادامه برخی علائم دیابت خاموش آمده است:
- خستگی مفرط
احساس بی‌حوصلگی یا خستگی مداوم ممکن است نشانه وجود دیابت باشد. این حالت به دلیل کاهش توان بدن در استفاده از گلوکز ایجاد می‌شود؛
- تکرر ادرار
اگرچه ممکن است فرد آن را به دلیل مصرف زیاد مایعات در نظر بگیرد، تکرر ادرار می‌تواند نشانه سطح بالای قند خون باشد که کلیه‌ها تلاش می‌کنند آن را دفع کنند؛
- تشنگی بیش از حد
افزایش مصرف آب به دلیل تشنگی مداوم ممکن است به دلیل از دست دادن مایعات ناشی از تکرر ادرار رخ دهد؛
- کاهش وزن غیرمنتظره
بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت فیزیکی، کاهش وزن ممکن است به دلیل استفاده بدن از چربی‌ها و پروتئین‌ها به جای گلوکز برای تأمین انرژی رخ دهد؛
- تاری دید
سطح بالای قند خون می‌تواند باعث تورم عدسی چشم شود و وضوح بینایی را تحت تأثیر قرار دهد؛
- عفونت‌های مکرر
عفونت‌های مکرر مانند عفونت‌های قارچی، ادراری یا پوستی یکی دیگر از علائم دیابت خاموش است، زیرا سطح گلوکز بالا محیط مناسبی برای رشد میکروب‌ها ایجاد می‌کند؛
- خشکی و خارش پوست
افزایش قند خون باعث از دست رفتن رطوبت پوست و ایجاد خشکی و خارش می‌شود؛
- بی‌حسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن
آسیب اولیه اعصاب به دلیل افزایش قند خون ممکن است حس بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در پاها یا دست‌ها ایجاد کند.
اهمیت تشخیص دیابت خاموش
تشخیص دیابت خاموش اغلب دشوار است و ممکن است به صورت تصادفی در طی آزمایش‌های معمولی نمایان شود. انجام آزمایش‌های منظم، به‌ویژه در افراد با سابقه خانوادگی دیابت، اضافه وزن، یا سایر عوامل خطر، بسیار ضروری است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، حتی در حالت خفیف، به پزشک مراجعه کرده و سطح قند خون خود را بررسی کنید. دیابت خاموش ممکن است بدون علائم شدید پیش برود، اما مدیریت به موقع آن می‌تواند از آسیب‌های جدی پیشگیری کند.
علل دیابت
برای درک دیابت ابتدا باید نحوه پردازش گلوکز در بدن را درک کنید.
انسولین چگونه کار می‌کند؟
انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتای جزایر لانگرهانس پانکراس ترشح می‌شود. مکانیسم عمل انسولین به اینصورت است که:
- پانکراس انسولین را در جریان خون آزاد می‌کند؛
- انسولین در گردش است و اجازه می‌دهد قند وارد سلول‌ها شود؛
- انسولین سطح قند خون شما را کاهش می‌ده؛
- با کاهش قند خون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کاهش می‌یابد.
نقش گلوکز
گلوکز (یک قند) منبع اصلی انرژی برای سلول‌هایی است که عضلات و سایر بافت‌های شما را تشکیل می‌دهند.
- گلوکز از دو منبع اصلی می‌آید: غذا و کبد؛
- قند از غذا به جریان خون جذب می‌شود؛
- کبد گلوکز را می‌سازد و ذخیره می‌کند؛
- وقتی قند خون پایین می‌آید، مانند زمانی که مدتی غذا نخورده‌اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه می‌کند و آن را به گلوکز تبدیل می‌کند تا سطح قند خون را در محدوده طبیعی نگه دارد.
برای آشنایی بیشتر با انواع قندها و همچنین قندهای مناسب برای افراد دارای تشخیص دیابت می‌توانید به «همه‌چیز در مورد قندها (از فروکتوز تا شکر سفید و شکر قهوه‌ای)» و «بهترین شیرین کننده برای افراد دیابتی» مراجعه کنید.
علل دیابت نوع 1 (دیابت وابسته به انسولین)
در دیابت نوع 1 سیستم ایمنی بدن (که معمولا با باکتری‌ها یا ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند) به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین (سلول‌های بتا) در پانکراس حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. در دیابت نوع 1 انسولین کمی وجود دارد یا اصلا وجود ندارد. بنابراین بجای انتقال به درون سلول‌ها قند در جریان خون تجمع می‌یابد. اعتقاد بر این است که دیابت نوع 1 ناشی از ترکیبی از استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی است، اگرچه هنوز مشخص نیست که دقیقا چه عواملی در بروز این بیماری نقش دارند. بر اساس شواهد موجود تصور نمی‌شود سبک زندگی در دیابت نوع 1 نقش داشته باشد.
علل پیش دیابت و دیابت نوع 2
در پیش دیابت (که می‌تواند منجر به دیابت نوع 2 شود) و در دیابت نوع 2، سلول‌های بدن نسبت به عملکرد انسولین مقاوم‌تر می‌شوند و پانکراس نمی‌تواند انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت تولید کند. بنابراین بجای انتقال به داخل سلول‌های بدن، قند در جریان خون تجمع می‌یابد. علت دقیق این وضعیت مشخص نیست، اگرچه تصور می‌شود عوامل ژنتیکی و محیطی نقش دارند. اضافه وزن و عدم تحرک بدنی نیز از عوامل مهم ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع دو هستند.
علل دیابت بارداری
در دوران بارداری جفت هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث مقاومت به انسولین می‌شوند. پانکراس معمولا با تولید انسولین اضافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می‌دهد، اما گاهی اوقات پانکراس نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند تا این مقاومت را جبران کند و دیابت بارداری ایجاد می‌شود.
عوامل خطر دیابت
عوامل خطر برای دیابت بسته به نوع دیابت متفاوت است.
عوامل خطر دیابت نوع 1 عبارتند از:
- سابقه خانوادگی داشتن والدین یا خواهر و برادر دارای تشخیص دیابت نوع 1 خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد؛
- عوامل محیطی به نظر می‌رسد عواملی مانند قرار گرفتن در معرض یک بیماری ویروسی در ایجاد دیابت نوع 1 نقش دارند؛
- حضور اتوآنتی‌بادی‌های آسیب‌زا به سیستم ایمنی گاهی اوقات سلول‌های سیستم ایمنی که به نام اتوآنتی‌بادی‌ها شناخته می‌شوند، در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 وجود دارند. این سلول‌ها به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین پانکراس حمله می‌کنند؛
- جغرافیا بروز دیابت نوع 1 با دور شدن از خط استوا افزایش می‌یابد.
عوامل خطر برای پیش دیابت و دیابت نوع 2 عبارتند از:
وزن هر چه بافت چربی بیشتری داشته باشید، سلول‌های شما نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شوند.
عدم تحرک فیزیکی هر چه کمتر فعال باشید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر است. فعالیت بدنی به شما کمک می‌کند وزن خود را کنترل کنید، از گلوکز به عنوان انرژی استفاده کنید و سلول‌های را نسبت به انسولین حساس‌تر می‌کند؛
سابقه خانوادگی اگر والدین یا خواهر و برادر دارای تشخیص دیابت نوع 2 داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد؛
نژاد یا قومیت نژاد/قومیت سیاه پوست، اسپانیایی، بومی آمریکایی یا آسیایی-آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارد؛
سن با افزایش سن خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد، به‌ویژه پس از 45 سالگی؛
دیابت بارداری اگر در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده افزایش می‌یابد؛
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) برای زنان داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک (یک بیماری شایع که با دوره‌های قاعدگی نامنظم، رشد موهای اضافی و چاقی مشخص می‌شود) خطر دیابت را افزایش می‌دهد؛
فشار خون داشتن فشار خون بالای 140/90 میلی‌متر جیوه با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است؛
سطح کلسترول و تری گلیسیرید اگر سطح کلسترول خوب (HDL) پایین باشد یا سطح تری گلیسیرید بالا باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد.
عوامل خطر دیابت بارداری عبارتند از:
سن هرچه مادر مسن‌تر باشد، خطر دیابت بارداری بیشتر است؛
سابقه خانوادگی اگر سابقه پیش دیابت یا دیابت بارداری دارید یا سابقه خانوادگی دیابت نوع 2 دارید، خطر ابتلا به دیابت بارداری بیشتر است؛
اضافه وزن یا چاقی اضافه وزن قبل از بارداری خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد؛
نژاد یا قومیت نژاد/قومیت سیاه پوست، اسپانیایی، بومی آمریکایی یا آسیایی آمریکایی با ریسک بیشتر ابتلا به دیابت بارداری مرتبط است.
عوارض دیابت
عوارض بلندمدت دیابت به تدریج ایجاد می‌شوند. هر چه سابقه ابتلا به دیابت طولانی‌تر باشد و قند خون کمتر کنترل شده باشد، خطر بروز عوارض بیشتر است. عوارض دیابت می‌تواند ناتوان کننده یا حتی تهدید کننده زندگی باشد. مهم‌ترین عوارض دیابت عبارتند از:
بیماری قلبی عروقی (قلب و عروق خونی) دیابت به طور چشمگیری خطر مشکلات مختلف قلبی و عروقی، از جمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگی عروق (تصلب شرایین)، را افزایش می‌دهد،
آسیب عصبی (نوروپاتی) قند خون بیش از حد می‌تواند به دیواره عروق خونی کوچک (مویرگ‌ها) که اعصاب را تغذیه می‌کنند آسیب برساند، به‌ویژه در پاها. این آسیب می‌تواند باعث گزگز، بی‌حسی، سوزش یا درد شود که معمولا از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می‌شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می‌یابد. قند خون کنترل نشده طولانی مدت می‌تواند منجر به از دست دادن کامل حس در اندام‌های آسیب دیده شود. آسیب به اعصاب مربوط به هضم غذا می‌تواند باعث مشکلات تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود. نوروپاتی همچنین می‌تواند بر اعصاب نعوظ در مردان نیز تأثیر بگذارد. برای آشنایی بیشتر با نوروپاتی می‌توانید به مقاله «نوروپاتی دیابتی: علائم، علل و درمان‌ها» مراجعه کنید؛
آسیب کلیوی (نفروپاتی) کلیه‌ها حاوی میلیون‌ها رگ خونی کوچک (گلومرول) هستند که مواد زائد را از خون شما فیلتر می‌کنند. دیابت می‌تواند به این سیستم فیلتراسیون ظریف آسیب برساند. آسیب شدید می‌تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری غیرقابل برگشت کلیوی در مرحله پایانی شود که ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با نفروپاتی می‌توانید به مقاله «نفروپاتی دیابتی: علائم، علل و درمان‌ها» مراجعه کنید؛
آسیب چشم (رتینوپاتی) دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) آسیب برساند و به طور بالقوه منجر به نابینایی شود. دیابت همچنین خطر سایر شرایط جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با رتینوپاتی می‌توانید به مقاله «رتینوپاتی دیابتی: آسیب به چشم‌ها به علت قند خون بالا (علائم، علل و درمان‌ها)» مراجعه کنید؛
آسیب پا (زخم پای دیابتی) آسیب عصبی در پاها یا گردش خون ضعیف در پاها خطر عوارض پا را افزایش می‌دهد. در صورتی که زخم‌ها و تاول‌ها درمان نشود می‌تواند به عفونت‌های جدی، قطع انگشت پا یا ساق پا منجر شود. برای آشنایی بیشتر با زخم پای دیابتی می‌توانید به مقاله «عوارض دیابت (قند خون بالا): زخم پای دیابتی» مراجعه کنید؛
بیماری‌های پوستی و دهانی دیابت ممکن است ریسک ابتلا به مشکلات پوستی از جمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. دیابت همچنین خطر مشکلات لثه (ژنژیویت) و عفونت‌های شدید لثه (پریودنتیت) را افزایش می‌دهد؛
مشکلات شنوایی مشکلات شنوایی در افراد دارای تشخیص دیابت شایع‌تر است؛
بیماری آلزایمر دیابت نوع 2 ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهد. هر چه کنترل قند خون ضعیف‌تر باشد، این خطر بیشتر است. اگرچه مشخص نیست که چگونه این شرایط مرتبط هستند، اما حدس زده می‌شود که قند خون بالا و مقاومت به انسولین ممکن است در ایجاد آلزایمر نقش داشته باشند؛
افسردگی علائم افسردگی در افراد دارای تشخیص دیابت نوع 1 و نوع 2 شایع‌تر است. افسردگی می‌تواند مدیریت دیابت را دشوار کند.
عوارض دیابت بارداری برای مادر و نوزاد
اکثر زنان دارای تشخیص دیابت بارداری نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. با این حال، اگر دیابت بارداری درمان یا کنترل نشود، می‌تواند مشکلاتی را برای مادر و نوزاد ایجاد کند.
عوارض نوزاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
رشد بیش از حد نوزاد گلوکز اضافی می‌تواند از جفت عبور کند و باعث شود نوزاد بیش از حد بزرگ شود (ماکروزومی). نوزادان بسیار بزرگ بیشتر در معرض آسیب هنگام تولد، مشکلات تنفسی و قند خون پایین هستند؛
زایمان زودرس قند خون بالا مادر ممکن است باعث زایمان زودرس شود؛
قند خون پایین (هیپوگلیسمی) گاهی اوقات نوزادان تازه متولد شده مبتلا به دیابت بارداری دچار قند خون پایین بلافاصله پس از تولد می‌شوند؛
دیابت نوع 2 در آینده نوزادانی که مادرانشان دیابت بارداری داشته‌اند، در سنین بالاتر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 هستند؛
مرده زایی دیابت بارداری درمان نشده می‌تواند منجر به مرگ نوزاد قبل یا مدت کوتاهی پس از تولد شود.
عوارض دیابت بارداری برای مادر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
پیش اکلامپسی این وضعیت با فشار خون بالا، پروتئین در ادرار و تورم پاها و دست‌ها مشخص می‌شود. پیش اکلامپسی می‌تواند عوارض جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند؛
دیابت در بارداری بعدی هنگامی که یکبار دیابت بارداری داشته‌اید، در بارداری بعدی احتمال بیشتری دارد که دوباره به آن مبتلا شوید؛
دیابت نوع 2 در آینده زنانی که دیابت بارداری دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده هستند.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست. با این حال، انتخاب‌های سالم سبک زندگی که به درمان پیش دیابت، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری کمک می‌کنند، می‌توانند به پیشگیری از آنها نیز کمک کنند:
غذاهای سالم بخورید غذاهای کم چرب و کم کالری و پر فیبر بخورید. روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. برای اطلاعات بیشتر راجع به تغذیه مناسب دیابتی می‌توانید به مقاله «راهنمای جامع رژیم غذایی دیابت: نکات و توصیه‌ها» مراجعه کنید؛
بیشتر فعال باشید هدف 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته است. روزانه پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، شنا یا رقص تمرین کنید؛
وزن اضافی خود را کم کنید اگر اضافه وزن دارید، کاهش 5٪ تا 10٪ از وزن بدن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد. برای سالم نگه داشتن وزن خود، روی ایجاد تغییرات پایدار در عادات غذایی و ورزش تمرکز کنید؛
عدم مصرف دخانیات سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد.
اگر دیابت بارداری در دوران بارداری داشته‌اید، ممکن است نوزاد شما در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 باشد. با تشویق فرزند خود به خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش کافی، می‌توانید به او در جلوگیری از دیابت نوع 2 کمک کنید.
روش‌های تشخیص دیابت
روش‌های مختلفی برای تشخیص دیابت وجود دارد که پزشکان از آنها استفاده می‌کنند. مهم‌ترین این روش‌ها عبارتند از:
1.آزمایش قند خون ناشتا (Fasting Plasma Glucose – FPG)
نحوه انجام این آزمایش معمولا صبح و پس از حداقل 8 ساعت ناشتا بودن (عدم مصرف غذا یا نوشیدنی به جز آب) انجام می‌شود.
چیزی که اندازه‌گیری می‌شود؟ سطح گلوکز (قند) خون در حالت ناشتا؛
تفسیر نتایج
- قند خون طبیعی قند خون کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی لیتر؛
- مرحله پیش دیابت (اختلال تحمل گلوکز) قند خون بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی لیتر؛
- دیابت قند خون 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر (در دو آزمایش جداگانه).
برای آشنایی بیشتر با انواع آزمایش‌های موجود برای تشخیص دیابت می‌توانید به مقاله «روش‌های نوین تشخیص دیابت: راهنمای کامل برای تشخیص دیابت نوع یک و دو» مراجعه کنید.
- آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (Oral Glucose Tolerance Test – OGTT)
نحوه انجام ابتدا یک نمونه خون ناشتا گرفته می‌شود. سپس فرد یک نوشیدنی حاوی مقدار مشخصی گلوکز (معمولا 75 گرم برای بزرگسالان) می‌نوشد. نمونه‌های خون در فواصل زمانی معین (معمولا 2 ساعت بعد از نوشیدن گلوکز) گرفته می‌شوند.
چیزی که اندازه‌گیری می‌شود؟ نحوه واکنش بدن به گلوکز و میزان پاکسازی گلوکز از خون در طول زمان.
تفسیر نتایج (2 ساعت بعد از نوشیدن گلوکز)
قند خون طبیعی قند خون کمتر از 140 میلی‌گرم در دسی لیتر؛
مرحله پیش دیابت (اختلال تحمل گلوکز) قند خون بین 140 تا 199 میلی‌گرم در دسی لیتر؛
دیابت قند خون 200 میلی‌گرم در دسی لیتر یا بالاتر.
- آزمایش هموگلوبین A1C (HbA1c)
نحوه انجام یک نمونه خون ساده گرفته می‌شود. نیاز به ناشتا بودن ندارد.
چیزی که اندازه‌گیری می‌شود؟ میانگین سطح قند خون در 2 تا 3 ماه گذشته. هموگلوبین A1c نشان می‌دهد چه مقدار گلوکز به هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون) متصل شده است.
تفسیر نتایج
قند خون طبیعی A1C کمتر از 5.7 درصد؛
مرحله پیش دیابت A1C بین 5.7 تا 6.4 درصد؛
دیابت A1C 6.5% درصد یا بالاتر (در دو آزمایش جداگانه).
- آزمایش قند خون تصادفی (Random Plasma Glucose – RPG)
نحوه انجام یک نمونه خون در هر زمان از روز، بدون توجه به زمان غذا خوردن گرفته می‌شود.
چیزی که اندازه‌گیری می‌شود؟ سطح گلوکز خون در زمان تصادفی.
تفسیر نتایج
دیابت قند خون 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر همراه با علائم دیابت (مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار، کاهش وزن غیر قابل توضیح). این آزمایش به تنهایی برای تشخیص دیابت کافی نیست و باید با آزمایش‌های دیگر تایید شود.
نکات مهم در مورد آزمایش خون برای تشخیص دیابت
تکرار آزمایش برای تشخیص قطعی دیابت، معمولا نتایج آزمایش‌های FPG، OGTT یا A1C باید در دو نوبت جداگانه در محدوده دیابت قرار گیرند، مگر اینکه علائم دیابت واضح باشد و قند خون بسیار بالا باشد؛
علائم دیابت در صورتی که فرد علائم دیابت مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار، گرسنگی شدید، کاهش وزن غیر قابل توضیح، خستگی، تاری دید، یا دیر خوب شدن زخم‌ها را داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی را توصیه کند؛
غربالگری دیابت افراد بالای 45 سال و یا افراد با عوامل خطر دیابت (مانند اضافه وزن، سابقه خانوادگی دیابت، کم تحرکی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، سابقه دیابت بارداری) باید به طور منظم برای دیابت غربالگری شوند؛
مشورت با پزشک تفسیر نتایج آزمایش‌ها و تشخیص نهایی دیابت باید توسط پزشک انجام شود. پزشک با در نظر گرفتن نتایج آزمایش‌ها، علائم بالینی، و سابقه پزشکی فرد، بهترین تصمیم را برای تشخیص و مدیریت دیابت اتخاذ خواهد کرد.
منابع
Diabetes. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. [https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes](https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes). Accessed Feb. 28, 2023.
American Diabetes Association. [https://www.diabetes.org](https://www.diabetes.org). Accessed Feb. 28, 2023.
AskMayoExpert. Type 2 diabetes mellitus. Mayo Clinic; 2022.
AskMayoExpert. Gestational diabetes. Mayo Clinic; 2022.
AskMayoExpert. Prediabetes. Mayo Clinic; 2022.
Glycemic targets: Standards of Medical Care in Diabetes — 2023. American Diabetes Association. Diabetes Care. 2023;46(Suppl 1):S97-S110.
Type 1 diabetes. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. [https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/type-1-diabetes](https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/type-1-diabetes). Accessed Feb. 28, 2023.
یک نظر
https://myteana.ru/forums/index.php?autocom=gallery&req=si&img=6615