مالتیتول (Maltitol): جایگزینی ایمن برای قند و شکر معمولی؟
مالتیتول یک جایگزین رایج برای شکر است که کالری اندکی دارد. می‌بایست توجه داشت که برخلاف اکثر شیرین کننده‌های مصنوعی مالتیتول دارای کربوهیدرات است و می‌تواند قند خون و حتی وزن شما را افزایش دهد.
نکات مهم در مورد شیرین کننده مالتیتول
- مالتیتول نوعی قند کربوهیدرات‌دار است که «قند الکلی» نامیده می‌شود؛
- کالری مالتیتول تقریبا نصف قند و شکر معمولی است و 90% قدرت شیرین کنندگی آن را نیز دارد؛
- مالتیتول از نشاسته تولید می‌شود و کاربرد اصلی آن در محصولاتی مانند نان و کیک، آدامس، شکلات‌های بدون قند، آب‌نبات‌های سفت و بستنی است؛
- به علت مقاومت زیاد مالتیتول در مقابل حرارت و بافت خامه مانند آن، کاربرد گسترده‌ای در تولید طعم‌های شکلاتی دارد؛
- در میان تمام قندهای شکلاتی مالتیتول بیشترین شباهت را به ساکاروز دارد؛
- ایمنی مالتیتول توسط چندین آژانس مطرح بین‌المللی تایید شده است.
مالتیتول چیست؟
مالتیتول یک نوع قند الکلی است که به صورت طبیعی در میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد. این شیرین کننده حاوی کربوهیدرات است. قندهای الکلی عمدتا به صورت مصنوعی تولید می‌شوند و به‌صورت طبیعی در دسترس نیستند. این نوع قندها شیرین هستند (البته میزان شیرینی آنها در بیشتر مواد از قند و شکر معمولی بیشتر است)، ولی کالری آنها حداقل نصف قند و شکر معمولی است. قندهای الکلی معمولا در تولید محصولاتی مانند کیک، کلوچه و نان، آب‌نبات و سایر مواد خوراکی شیرین استفاده می‌شوند. همچنین، در برخی محصولات دارویی و مکمل‌ها نیز به‌کار گرفته می‌شوند.
مزایای مالتیتول
در عین داشتن کالری کمتر، قدرت شیرین کنندگی مالتیتول مشابه قند و شکر معمولی است، بنابراین می‌تواند در مدیریت قند خون و همچنین کاهش وزن نقش مهمی داشته باشد. به دیگر سخن، با شیرین کننده مالتیتول در عین داشتن طعم مشابه قند و شکر معمولی، کالری کمتری وارد بدن می‌کند. همچنین (برخلاف برخی از شیرین کننده‌های مصنوعی) دارای پس‌مزه خاصی نیست که می‌تواند در پیروی از رژیم غذایی نقش داشته باشد. از سوی دیگر، همانند دیگر شیرین کننده‌های مصنوعی، مالتیتول در پیشگیری از آسیب به دندان‌ها نیز نقش دارد. به همین دلیل در تولید آدامس، دهان‌شویه و همچنین خمیر دندان از مالتیتول استفاده می‌شود. بر اساس آنچه مطرح شد مهم‌ترین مزایای مالتیتول عبارتند از:
- سلامت دهان و دندان این موضوع به خوبی اثبات شده است که قندهای الکلی نقش مهمی در پیشگیری از آسیب به دندان‌ها دارد. در واقع پس از مصرف مواد خوراکی حاوی مالتیتول، باکتری‌های موجود در دهان شروع به متابولیز آن می‌کنند و به علت نداشتن آنزیم‌های لازم این فرآیند به صورت ناقص انجام می‌شود و در نتیجه اسید تولید شده توسط باکتری‌های به میزان 10 تا 30% کمتر می‌شود (در مقایسه با زمانی که قند و شکر معمولی مصرف می‌کند).
- کنترل بهتر قند خون و کاهش وزن همانند دیگر قندهای الکلی (به‌عنوان مثال، اریتریتول)، مالتیتول نیز به علت داشتن کربوهیدرات دارای کالری است. بنابراین می‌تواند موجب افزایش قند خون شود، ولی از آنجا که متابولیسم آن در روده کوچک ناقص است، مقدار کالری آن در مقایسه با قند و شکر معمولی کمتر است.
آیا مالتیتول بی خطر است؟
بر اساس شواهد در دسترس مالتیتول جایگزین بی خطری برای شر است. بااین وجود، یکسری نکات وجود دارد که می‌بایست مد نظر داشته باشید. مالتیتول در بسیاری از محصولات رژیمی وجود دارد، اما افراد دارای تشخیص دیابت می‌بایست به خاطر داشته باشند که این شیرین کننده حاوی کربوهیدرات است و بنابراین شاخص گلیسمی دارد (البته که کربوهیدرات آن به اندازه قند و شکر معمولی نیست) و بر سطح قند خون تاثیر می‌گذارد. همچنین، تاکید بر این نکته مهم است که قندهای الکلی به اندازه قند و شکر معمولی جذب بدن نمی‌شوند. به دیگر سخن، بدن ما قادر به هضم کامل مالتیتول نیست (در مورد بسیاری از شیرین کننده‌های مصنوعی چنین است). بنابراین، همچنان جایگزین مناسبی برای قند و شکر معمولی جهت مصرف توسط افراد دارای تشخیص دیابت است.
مالتیتول توسط چندین آژانس مطرح بین‌المللی تایید شده است، از جمله سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اتحادیه اروپا و سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA).
عوارض مصرف مالتیتول
برخی افراد پس از مصرف مالتیتول دچار درد شکم و نفخ می‌شوند. همچنین، ممکن است منجر به اسهال شود. این موضوع معمولا در صورت مصرف بیش از ۲۰-۳۰ گرم مالتیتول در روز رخ می‌دهد و علت اصلی آن نیز تخمیر ناقص مالتیتول در روده بزرگ است. شدت این عوارض به میزان مصرف و واکنش بدن به مالتیتول بستگی دارد.
در برخی موارد نیز ممکن است مصرف همزمان مالتیتول و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به اختلال در جذب و در نتیجه تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها شود. این موارد ممکن است در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) تشدید شود.
جایگزین‌های مالتیتول
مالتیتول و دیگر الکل‌های قندی عموما به عنوان ماده متشکل استفاده می‌شوند و هیچگاه به تنهایی به کار گرفته نمی‌شوند (به‌عنوان مثال، به عنوان شیرین کننده در تولید کیک به کار گرفته می‌شوند). بنابراین، یکسری جایگزین‌های ایمن و مشابه برای مالتیتول وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته شده است.
استویا استویا یک شیرین کننده جدید است که ترکیبی از دیگر انواع شیرین کننده است. استویا نوعی شیرین کننده مصنوعی و جایگزین شکر است که از برگ‌های گیاه استویا (که عمدتا در آمریکای جنوبی (بیشتر در برزیل و پاراگوئه) و ژاپن و چین پیدا می‌شود) تولید می‌شود. تاکنون 150 گونه از گیاه استویا شناسایی شده است که همگی بومی منطقه آمریکا هستند. در حال حاضر چین صادر کننده اصلی محصولات مرتبط با استویا است. البته کشورهای مختلفی در حال کشت این محصول هستند. برگ‌های این گیاه دارای یکسری مواد شیمیایی به نام گلیکوزیدهای استویول (Steviol Glycosides) می‌شود که قدرت شیرین کنندگی بالایی دارد. قدرت شیرین کنندگی استویا بین 200 تا 400 برابر شکر معمولی است و از منظر تغذیه‌ایی دارای ارزش غذایی می‌باشد (به این معنا که فاقد کربوهیدرات، کالری یا مواد تشکیل دهنده مصنوعی است). شاید جالب باشد که بدانید ساکنین شرق آسیا برای سالیان زیادی از برگ گیاه استویا برای شیرین کردن نوشیدنی‌هایی مانند چای استفاده می‌کنند. استویا به عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی، گزینه‌ای مطرح برای کنترل قند خون، کاهش کالری و مدیریت وزن محسوب می‌شود. به دیگر سخن، استویا را می‌توان به عنوان جایگزین سالم قند و شکر در نظر گرفت که تاکنون تاثیر منفی خاصی از آن روی سلامت شناسایی نشده است. برخلاف قند و شکر معمولی، استویا شامل مواد مغذی همچون پتاسیم، زینک (روی)، منیزیم و ویتامین B3 نمی‌باشد. برای اطلاعات بیشتر در مورد استویا می‌توانید به مقاله «شیرین کننده استویا: آیا جایگزین خوبی برای قند و شکر است؟» مراجعه کنید.
اریتریتول این مورد نیز یک الکل قندی است، ول برخلاف مالتیتول، اریتریتول شاخص گلیسمی ندارد و کالری کمتری نیز دارد. اریتریتول نوعی الکل قندی با کالری پایین است که به صورت گسترده‌ای به عنوان شیرین کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ویژگی سبب شده است که اریتریتول به عنوان شیرین کننده در صنعت غذا مورد استفاده قرار گیرد. تولید صنعتی اریتریتول عمدتا با استفاده از تخمیر ذرت و نشاسته گندم انجام می‌شود. همچنین، در بیشتر موارد باعث دل درد یا نفخ نیز نمی‌شود. همچنین، مانند دیگر قندهای الکلی، اریتریتول نیز دارای پس‌مزه دیگر انواع شیرین کننده‌های مصنوعی نیست. برای اطلاعات بیشتر در مورد اریتریتول می‌توانید به مقاله «شیرین کننده اریتریتول (Erythritol) » مراجعه کنید.
آگاو و دیگر شیرین کننده‌های طبیعی
شربت آگاو یک شیرین کننده طبیعی است، البته تا حدی فرآوری نیز بر آن اعمال می‌شود. این شربت یکی از منابع فروکتوز تصفیه شده است. قند و شکر معمولی حاوی 50% فروکتوز تصفیه شده است ولی میزان آن در شربت آگاو بیشتر است. مصرف فروکتوز تصفیه شده با اضافه وزن و چاقی، بیماری کبد چرب و دیابت مرتبط است.
عسل، شربت افرا و ملاس نیز شیرین کننده‌های طبیعی هستند. البته این شیرین کننده‌ها مشابه قند و شکر معمولی هستند و مصرف آنها بیشتر باید به علت طعم آنها باشد تا کاهش کالری دریافتی. برای آشنایی بیشتر با شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانید به مقاله «بهترین شیرین کننده برای افراد دیابتی» مراجعه کنید.
یک نظر
[…] (برای آشنایی بیشتر با مالتیتول می‌توانید به مقاله «مالتیتول: جایگزینی ایمن برای قند و شکر معمولی؟» مراجعه […]