آسپارتام چیست؟ شیرین کننده‌ای سرطان‌زا یا مفید

آسپارتام یکی از شیرین‌ کننده‌های مصنوعی پرکاربرد است که به دلیل طعم شیرین، کالری بسیار پایین و قابلیت استفاده گسترده در صنایع غذایی به عنوان جایگزینی برای شکر طبیعی شناخته شده است. این ترکیب از دهه 1980 میلادی تاکنون مورد تأیید سازمان‌های بین‌المللی قرار دارد و به عنوان گزینه‌ای مناسب برای کاهش مصرف قندهای اضافی شناخته می‌شود. شاید جالب باشد که بدانید بیشتر پژوهش‌های انجام شده روی شیرین کننده‌های مصنوعی روی آسپارتام انجام شده است.

 آسپارتام چیست؟

آسپارتام نوعی شیرین کننده غیرمغزی (non-nutritive sweetener) است که به شکل گسترده‌ای در محصولات غذایی به‌کار گرفته می‌شود. آسپارتام نوعی پودر سفید و بدون بو است که 200 برابر از شکر معمولی شیرین‌تر است؛ به این معنی که مقدار بسیار کمی از آن برای شیرین کردن مواد غذایی و نوشیدنی کافی است (شاید جالب باشد که بدانید قدرت شیرین کنندگی شیرین کننده استویا 200 تا 300 برابر قند و شکر معمولی). در حقیقت، به احتمال زیاد شما یا بستگان نزدیک‌تان در 24 ساعت گذشته به صورت ناخواسته آسپارتام مصرف کرده‌اید. آسپارتام از اسید آسپارتیک و فنیل آلانین تشکیل شده است. هردوی اینها آمینو اسید هستند (که باعنوان عناصر سازنده پروتئین نیز شناخته می‌شوند). شاید جالب باشد که بدانید بدن ما به صورت طبیعی اسید آسپارتیک تولید می‌کند و فنیل آلانین یک آمینو اسید ضروری است که از طریق مصرف مواد خوراکی تامین می‌شود. شیرین کننده مصنوعی آسپارتام کاربردهای گسترده‌ای در محصولات رژیمی، محصولات بدون قند، محصولات کم کالری یا با کالری صفر دارد.
هرچند که آسپارتام یکی از شناخته شده‌ترین شیرین کننده‌های مصنوعی در سراسر جهان است، اما در سالیان اخیر تاثیرات نامطلوب زیادی به آن منتسب شده است.

آیا مصرف آسپارتام بی خطر است؟ (مضرات آسپارتام)

در سال 1974 میلادی (1352 شمسی) سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) پس از بررسی بیش از 100 پژوهش علمی آسپارتام را برای مصرف در صنایع غذایی تایید کرد. آژانس امنیت غذایی اروپا (EFSA)، وزارت بهداشت کانادا و دفتر غذا و کشاورزی سازمان ملل نیز استفاده از آسپارتام در محصولات غذایی را تایید نموده‌اند. از آن زمان تاکنون آسپارتام در محصولاتی نظیر نوشیدنی‌های رژیمی، دسرهای بدون قند و آدامس‌ها و شکلات‌های کم‌ کالری به‌صورت گسترده استفاده می‌شود. بااین وجود، در سالیان اخیر بحث‌های گوناگونی پیرامون ایمن بودن آسپارتام مطرح شده است که یکی از مهم‌ترین آنها تاثیر احتمالی آسپارتام بر افزایش اشتها و افزایش متابولیسم بدن است (بنابراین آسپارتام ممکن است برای برخی افراد مفید نباشد). پس از مطرح شدن این مباحث کمیسیون کارشناسی مشترک مواد افزودنی غذایی اقدام به بررسی کاربردهای انسانی آسپارتام نمود و چنین گزارش کرد که مصرف ایمن آسپارتام 40 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن است و در صورتی که مصرف از این آستانه بیشتر شود احتمال وجود آسیب وجود دارد. به‌عنوان مثال، در صورتی که شما نوشابه رژیمی یک نفره را مصرف کنید به صورت متوسط در حدود 4.8 میلی گرم آسپارتام دریافت می‌کند (که احتمالا 10% آستانه توصیه شده برای مصرف روزانه است).
در ادامه مهم‌ترین عوارض ناخواسته آسپارتام بررسی شده است.

• تاثیر بر اشتها برخی مطالعات چنین گزارش کرده‌اند که آسپارتام ممکن است موجب افزایش اشتها شود.
• تاثیر بر متابولیسم یکسری مطالعات در سال 2021 نشان داده‌اند که مصرف آسپارتام با مشکلات متابولیک مانند دیابت نوع 2 (یا دیابت غیروابسته به انسولین) مرتبط باشد. بااین وجود، درک این ارتباطات نیازمند پژوهش‌های بیشتر است.

فواید استفاده از آسپارتام

• طعم شیرین شاید جالب باشد که آسپارتام در میان شیرین کننده‌های مصنوعی دارای یکی از نزدیک‌ترین طعم‌ها با قند و شکر طبیعی است (به عنوان مثال، شیرین کننده استویا 200 تا 300 برابر شکر معمولی شیرین است). همچنین، آسپارتام از معدود شیرین کننده‌هایی است که می‌تواند طعم میوه به خود بگیرد.
• جلوگیری از آسیب به دندان‌ها انجمن دندان پزشکی آمریکا که آسپارتام یک شیرین کننده ایمن است و می‌توان از آن به عنوان جایگزین قند و شکر معمولی استفاده کرد.
• تاثیر بر وزن (کنترل وزن) هر یک گرم آسپارتام حدودا 4 کالری دارد (که مشابه قند و شکر معمولی است) (شکر معمولی: 4 کالری به ازای هر گرم؛ شیرین کننده زایلیتول: 2.4 کالری به ازای هر گرم؛ شیرین کننده اریتریتول: 0.24 کالری به ازای هر گرم). بااین وجود، قدرت شیرین کنندگی آسپارتام 200 برابر از قند و شکر معمولی بیشتر است و تنها مقدار کمی از آن برای شیرین کردن مواد خوراکی و نوشیدنی‌ها کافی است. به همین علت است که آسپارتام برای کاهش وزن استفاده می‌شود.
• مناسب برای افراد دارای تشخیص دیابت با توجه به اینکه آسپارتام تاثیری بر شاخص گلیسمی ندارد، مصرف این شیرین‌کننده برای افراد دارای تشخیص دیابت ایمن بوده و به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.

آسپارتام و سرطان

بر اساس اعلامیه سازمان جهانی بهداشت «آسپارتام احتمالا برای انسان سرطان‌زاست (Group 2B)»، این موضوع برپایه شواهد محدودی است که دال بر سرطان‌زا بودن آن در انسان هستند.

IARC classifies aspartame as “possibly carcinogenic to humans” (Group 2B), based on limited evidence it might cause cancer (specifically liver cancer) in people

تاکید بر این نکته مهم است که طبقه‌بندی‌های IARC بر اساس قدرت شواهد در دسترس در رابطه با سرطان‌زا بودن یک ماده هستند(نه میزان احتمال سرطان‌زا بودن).

منبع: کلیک کنید.

آسپارتام در نوشابه

آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی است که پس از تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در سال 1974 میلادی (1352 شمسی) د صنایع غذایی به‌کار گرفته می‌شود. در سالیان اخیر استدلال‌هایی مبنی بر سرطان‌زا بودن آسپارتام مطرح شده که منجر به مباحث گوناگونی شده است. می‌بایست توجه داشت که در حال حاضر شواهد کافی برای سرطان‌زا بودن آسپارتام وجود ندارد ولی بر اساس توصیه آژانس‌های بین‌المللی بهتر است که در مصرف آن احتیاط شود. بر همین اساس چنین توصیه شده است که مصرف ایمن آسپارتام 40 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن است و در صورتی که مصرف از این آستانه بیشتر شود احتمال وجود آسیب وجود دارد. به‌عنوان مثال، در صورتی که شما نوشابه رژیمی یک نفره را مصرف کنید به صورت متوسط در حدود 4.8 میلی گرم آسپارتام دریافت می‌کند (که احتمالا 10% آستانه توصیه شده برای مصرف روزانه است).