قرص آکاربوز: کاربردها و عوارض
نام ژنریک : آکاربوز
نام انگلیسی: ACARBOSE
اسامی تجاری:
- آکاربوز؛
- آکاربکس؛
- گلوکوبای.
آکاربوز (Acarbose) یک داروی خوراکی است که برای کنترل قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. این دارو متعلق به گروهی از داروها به نام مهارکننده‌های آلفا-گلوکوزیداز است. آکاربوز با کاهش نرخ جذب کربوهیدرات‌ها در دستگاه گوارش موجب کاهش سرعت افزایش قند خون پس از مصرف مواد خوراکی می‌شود و به این ترتیب کنترل بهتری بر گلیسمی فراهم می‌سازد.
موارد مصرف آکاربوز
- کنترل قند خون آکاربوز معمولا به همراه رژیم غذایی و ورزش به‌کار می‌رود تا به کنترل سطح قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ کمک کند. این دارو با کاهش سرعت هضم کربوهیدرات‌ها در روده و به دنبال آن کاهش ورود قند به جریان خون، به‌ویژه بعد از وعده‌های غذایی، به مدیریت سرعت افزایش قند خون کمک می‌کند؛
- پیشگیری از دیابت نوع ۲ در افراد پیش‌دیابتی در برخی موارد، آکاربوز ممکن است برای افرادی که در معرض ریسک بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ (پیش‌دیابت) قرار دارند، به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده شود. این امر می‌تواند شامل افرادی باشد که نشانگرهایی مانند گلوکز ناشتا و یا تحمل گلوکز غیر عادی دارند؛
- کاهش خطر عوارض دیابت با کاهش سطح قند خون، این دارو می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عوارض بلند مدت دیابت، مانند بیماری‌های قلبی، کلیوی، آسیب‌های عصبی، و دیداری کمک کند؛ و
- استفاده ترکیبی با سایر داروهای دیابت آکاربوز معمولا در مواردی توصیه می‌شود که دیگر داروهای خوراکی کاهش‌دهنده قند خون از جمله متفورمین، سولفونیل‌اورست‌ها به تنهایی قادر به کنترل کافی قند خون نباشند. در این حالت، افزودن آکاربوز به درمان می‌تواند به بهبود کنترل گلیسمی کمک می‌کند.
نحوه مصرف آکاربوز
آکاربوز عموما قبل از وعده‌های غذایی مصرف می‌شود. دوز معمول شروع مصرف این ۲۵ میلی‌گرم است و معمولا باید سه بار در روز مصرف شود (می‌تواند با توجه به واکنش بیمار و تحمل‌پذیری تدریجا افزایش یابد). توصیه می‌شود آکاربوز بلافاصله قبل از غذا مصرف شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد. مصرف این دارو همراه با نخستین لقمه غذا است.
نحوه مصرف آکاربوز (Acarbose)
مصرف صحیح آکاربوز برای دستیابی به حداکثر اثربخشی دارو و کنترل سطح قند خون اهمیت ویژه‌ای دارد. در ادامه توضیحات درباره نحوه مصرف این دارو ارائه شده است.
- زمان مصرف آکاربوز
آکاربوز باید بلافاصله قبل از وعده‌های غذایی اصلی (صبحانه، ناهار و شام) یا همراه با اولین لقمه غذا مصرف شود؛ و
این دارو مهارکننده جذب کربوهیدرات‌ها است و مصرف آن قبل از غذا به کاهش نرخ جذب قند در روده و جلوگیری از افزایش سریع قند خون بعد از غذا کمک می‌کند.
- دوز مصرفی توصیه‌شده
شروع درمان
دوز معمول برای شروع درمان با آکاربوز ۲۵ میلی‌گرم یک‌بار در روز یا سه‌بار در روز (با هر وعده غذایی) است؛
دوز پایین برای شروع به کاهش عوارض گوارشی، مانند نفخ یا اسهال کمک می‌کند.
تنظیم دوز
دوز مصرفی ممکن است به تدریج (هر ۴ تا ۸ هفته) توسط پزشک افزایش یابد تا اثر مطلوب کنترل قند خون به‌دست آید.
دوزهای معمول
۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم سه‌بار در روز (بر اساس تحمل و نیاز فرد)؛
حداکثر دوز مجاز معمولا ۵۰ میلی‌گرم سه‌بار در روز برای افراد با وزن کمتر از ۶۰ کیلوگرم و ۱۰۰ میلی‌گرم سه‌بار در روز برای افراد با وزن بالاتر است.
- روش مصرف
همراه با وعده غذایی
قرص آکاربوز باید همراه با آب مصرف شود.
وعده‌های غذایی بدون کربوهیدرات
اگر وعده غذایی فاقد کربوهیدرات باشد، نیاز به مصرف آکاربوز نیست، زیرا این دارو بر متابولیسم کربوهیدرات‌ها تأثیر می‌گذارد.
- شرایط خاص و توصیه‌های مهم
هیپوگلیسمی (افت قند خون)
در صورتی که آکاربوز همراه با دیگر داروهای کاههنده قند خون (مانند انسولین یا سولفونیل اورست‌ها) مصرف شود، احتمال افت قند خون وجود دارد؛
در صورت بروز هیپوگلیسمی، استفاده از منابع گلوکز خالص (مانند قرص گلوکز یا فقط عسل طبیعی) بجای شکر معمولی توصیه می‌شود، زیرا آکاربوز مانع جذب دی‌ساکاریدها (مانند شکر یا ساکارز) می‌شود.
مصرف فراموش‌شده
اگر نوبت مصرف آکاربوز فراموش شد، نباید آن را در بین وعده‌ها یا بدون غذا مصرف کنید. تنها باید در وعده غذایی بعدی طبق دستور استفاده شود.
آزمایش قند خون
برای ارزیابی اثربخشی دارو، اندازه‌گیری قند خون ناشتا، قند خون بعد از غذا و در صورت لزوم هموگلوبین A1c ضروری است.
- هشدارها و توصیه‌ها
افزایش مایعات مصرفی استفاده از آکاربوز ممکن است منجر به عوارض گوارشی مانند نفخ، درد شکمی یا اسهال شود. مصرف آب کافی و غذاهای پرفیبر می‌تواند این مشکلات را کاهش دهد.
دستورات پزشک تغییر دوز باید صرفا طبق دستور پزشک انجام شود. مصرف بیش‌ازحد آکاربوز ممکن است منجر به اثرات ناخواسته مانند ناراحتی شدید گوارشی شود.
قطع ناگهانی از قطع ناگهانی مصرف دارو به‌صورت خودسرانه خودداری کنید مگر با مشورت پزشک.
- موارد مربوط به گروه‌های خاص
افراد مسن ممکن است دوزهای پایین‌تر و مصرف تدریجی برای جلوگیری از عوارض جانبی توصیه شود؛
کودکان ایمنی و کارایی آکاربوز برای کودکان تا حد زیادی تأیید نشده است و مصرف آن بهتر است تحت نظر پزشک انجام می‌شود؛
بارداری و شیردهی مصرف آکاربوز در دوران بارداری و شیردهی تنها در صورت تجویز پزشک انجام می‌شود.
خلاصه نکات مهم
- آکاربوز باید قبل یا همراه اولین لقمه از وعده غذایی مصرف شود.
- شروع با دوز پایین (۲۵ میلی‌گرم) و افزایش تدریجی طبق دستور پزشک.
- عدم نیاز به مصرف دارو در وعده‌های بدون کربوهیدرات.
- استفاده از منابع گلوکز خالص در صورت بروز هیپوگلیسمی.
5. پایبندی به رژیم غذایی توصیه‌شده و پیگیری نتایج آزمایش‌های قند خون.
عوارض و تداخلات دارویی آکاربوز
عوارض جانبی
آکاربوز ممکن است یکسری عوارض جانبی داشته باشد، از جمله
- نفخ شکمی یکی از شایع‌ترین عوارض آکاربوز افزایش گاز تولید شده در روده است که می‌تواند منجر به نفخ و ناراحتی شکمی شود؛
- اسهال برخی افراد ممکن است دچار اسهال خفیف شوند؛
- درد شکمی در بعضی موارد، درد شکمی ممکن است بروز کند.
تداخلات دارویی
آکاربوز به‌عنوان یک داروی کنترل‌کننده قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ می‌تواند با برخی داروها و مواد دیگر تداخل داشته باشد، که ممکن است بر اثربخشی آن و یا بر سلامت فرد تأثیر بگذارد. در ادامه، تداخلات دارویی مهم آکاربوز بررسی شده است.
تداخلات دارویی مهم
- داروهای دیابت دیگر انسولین و سایر داروهای خوراکی کاهش‌دهنده قند خون (مانند سولفونیل اورست‌ها و متفورمین): مصرف همزمان آکاربوز با این داروها می‌تواند خطر هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) را افزایش دهد. در صورت وقوع هیپوگلیسمی، باید از گلوکز خالص استفاده کرد، زیرا آکاربوز جذب قندهای پیچیده را مهار می‌کند.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، ممکن است با اثرات آکاربوز تداخل کرده و توانایی کنترل قند خون توسط دارو را کاهش دهند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها و ضد قارچ‌ها برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد قارچی، مانند روفامیسین، می‌توانند با آکاربوز واکنش نشان دهند و بر کارایی آن تأثیر بگذارند.
- داروهای ضد اسیدی و گوارشی داروهایی که موجب تغییر pH معده یا سطح اسید معده می‌شوند می‌توانند بر جذب و اثربخشی آکاربوز تاثیر داشته باشند.
- دیگوکسین اگرچه شواهد کافی در این زمینه وجود ندارد ولی ممکن است نیاز به تنظیم دوز دیگوکسین به دلیل کاهش جذب آن در هنگام مصرف همزمان با آکاربوز باشد.
نکات مهم
پایش منظم قند خون افرادی که داروهای دیگری همزمان با آکاربوز مصرف می‌کنند باید به‌طور منظم سطح قند خون خود را پایش کنند تا مطمئن شوند که داروها به‌درستی کار می‌کنند و هیچ عارضه جدی بروز نمی‌کند؛
مشاوره با پزشک پیش از شروع هر داروی جدید یا مکمل گیاهی، مشاوره با پزشک یا داروساز ضروری است تا از هرگونه تداخل احتمالی جلوگیری شود؛
تنظیم دوز ممکن است لازم باشد، دوز برخی از داروها هنگام مصرف با آکاربوز تغییر یابد، بنابراین با همانطور که پزشک توصیه می‌کند پیش بروید؛
دوزها و اسامی رایج آکاربوز در ایران
رایج‌ترین نام‌های تجاری آکاربوز در ایران عبارتند از:
- قرص آکاربوز امین ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکارمکس تهران شیمی ۵۰ میلی‌گرم-اکارماکس
- داروی آکاربکس ۵۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربکس ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربوز امین ۵۰ میلی‌گرم
- داروی شفا-آکاربوز ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربوز-آریا ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص گلوکونورم ۱۰۰ میلی‌گرم
- داروی آکاربو- حکیم ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربوز- حکیم ۵۰ میلی‌گرم
- قرص گلوکونورم ۵۰ میلی‌گرم
- داروی آکاربوز مفید ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربوز مفید ۵۰ میلی‌گرم
- داروی آکاربوز فاتک ۱۰۰ میلی‌گرم
- قرص آکاربوز فاتک ۵۰ میلی‌گرم
