پیوگلیتازون (Pioglitazone): دارویی برای کنترل دیابت نوع ۲
پیوگلیتازون به تنهایی یا همراه با سایر داروهای کاهنده قند خون (مانند متفورمین، سولفونیل اوره‌ها یا انسولین) برای درمان دیابت نوع ۲ (شرایطی که در آن بدن به‌صورت طبیعی از انسولین استفاده نمی‌کند و بنابراین نمی‌تواند سطح قند خون را کنترل کند) استفاده می‌شود. پیوگلیتازون با افزایش حساسیت بدن به انسولین، که یک ماده طبیعی است و به کنترل مقدار قند در خون کمک می‌کند، قند خون را کاهش می‌دهد. قند خون بالا می‌تواند باعث آسیب جدی و تهدیدکننده حیات به کلیه‌ها، اعصاب و چشم‌ها شود. قند خون بالا همچنین ممکن است باعث بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی و بیماری عروق خونی شود. کنترل قند خون با مصرف داروها، تغییر در رژیم غذایی و ورزش ممکن است به کاهش این خطرات کمک کند. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی کابرد پیوگلیتازون و نقش آن در مدیریت دیابت نوع 2 پرداخته شده است.
پیوگلیتازون چیست و چگونه عمل می‌کند؟
دسته دارویی پیوگلیتازون به دسته داروهایی به نام تیازولیدیندیون‌ها (Thiazolidinediones) یا TZDs تعلق دارد.
مکانیسم عمل این دارو با فعال کردن گیرنده‌ای هسته‌ای به نام PPAR-گاما (Peroxisome Proliferator-Activated Receptor gamma) عمل می‌کند. این گیرنده در سلول‌های چربی، عضلات و کبد یافت می‌شود. فعال شدن PPAR-گاما منجر به تغییراتی در بیان ژن‌ها می‌شود که در نهایت منجر می‌شود به
حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد باعث می‌شود سلول‌های بدن (بهویژه در عضله و بافت چربی) نسبت به انسولین حساس‌تر شوند و بتوانند گلوکز بیشتری را از خون جذب کنند؛
تولید گلوکز در کبد را کاهش می‌دهد باعث کاهش میزان گلوکزی می‌شود که کبد تولید و به جریان خون آزاد می‌کند؛
توزیع چربی را بهبود می‌بخشد ممکن است چربی را از اندام‌های حیاتی به بافت چربی زیر پوست منتقل کند که به بهبود مقاومت به انسولین کمک می‌کند.
موارد مصرف پیوگلیتازون
اصلی‌ترین کاربرد پیوگلیتازون در مدیریت دیابت نوع ۲ است. این دارو برای دیابت نوع ۱ یا کتواسیدوز دیابتی مناسب نیست. هدف از مصرف پیوگلیتازون کمک به کاهش سطح قند خون بالا (هیپرگلیسمی) است تا از عوارض بلندمدت دیابت مانند آسیب به کلیه‌ها (نفروپاتی)، چشم‌ها (ریتنوپاتی)، اعصاب (نوروپاتی)، زخم پای دیابتی و بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری شود.
نحوه مصرف پیوگلیتازون
- پیوگلیتازون به صورت قرص خوراکی و معمولا یکبار در روز مصرف می‌شود؛
- می‌توان پیوگلیتازون را همراه با غذا یا بدون غذا مصرف کرد؛
- دوز پیوگلیتازون بر اساس وضعیت فرد دارای تشخیص دیابت، پاسخ به درمان و داروهای دیگری که مصرف می‌کند، توسط پزشک تعیین می‌شود.
عوارض جانبی پیوگلیتازون
مانند هر دارویی، پیوگلیتازون نیز می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض شایع‌تر و برخی جدی‌تر پیوگلیتازون عبارتند از:
- احتباس مایعات و اِدِم (تورم)، بهویژه در پاها و مچ پا؛
- افزایش وزن؛
- علائم شبیه سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی؛
- سینوزیت؛
- درد عضلانی (میالژی)؛
- سردرد؛
- مشکلات بینایی خفیف (ناشی از تغییرات قند خون).
عوارض جانبی جدی پیوگلیتازون عبارتند از
نارسایی قلبی این جدی‌ترین عارضه پیوگلیتازون است. علائم شامل تنگی نفس (بهویژه هنگام دراز کشیدن)، افزایش سریع وزن، تورم شدید در پاها و مچ پا و خستگی غیرعادی می‌شود؛
سرطان مثانه مطالعات نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت (بیش از یکسال) از پیوگلیتازون ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان مثانه همراه باشد. هرگونه علائم ادراری مانند خون در ادرار، درد هنگام ادرار یا نیاز مکرر به ادرار باید فورا به پزشک گزارش شود؛
شکستگی استخوان افزایش خطر شکستگی استخوان‌ها، بهویژه در اندام‌های تحتانی و بهویژه در زنان، گزارش شده است؛
مشکلات کبدی اگرچه نادر است، اما مشکلات کبدی جدی می‌تواند رخ دهد. علائم شامل تهوع مداوم، استفراغ، از دست دادن اشتها، درد در قسمت بالای شکم، زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)، یا ادرار تیره می‌شود؛
هیپوگلیسمی (قند خون پایین) اگر پیوگلیتازون همراه با انسولین یا سولفونیل اوره‌ها مصرف شود، خطر هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) افزایش می‌یابد.
موارد منع مصرف و احتیاط‌های پیوگلیتازون
- نارسایی قلبی پیوگلیتازون نباید توسط افراد دارای نارسایی قلبی علامت‌دار یا شدید استفاده شود؛
- بیماری کبدی فعال پیوگلیتازون در افراد با مشکلات کبدی جدی منع مصرف دارد؛
- سابقه سرطان مثانه پیوگلیتازون در افراد با سابقه قبلی سرطان مثانه نباید مصرف شود؛
- دیابت نوع ۱ یا کتواسیدوز دیابتی پیوگلیتازون برای این شرایط مناسب نیست؛
- بارداری و شیردهی معمولا پیوگلیتازون برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود، مگر با نظر صریح پزشک و بررسی دقیق فواید و خطرات؛
- اِدِم ماکولار (تورم شبکیه چشم) در برخی افراد دارای تشخیص دیابت با ادم ماکولار مصرف پیوگلیتازون ممکن است موجب تشدید بیماری شود؛
- افراد مسن به دلیل افزایش خطر شکستگی و احتمال سایر عوارض، پیوگلیتازون می‌بایست با احتیاط در این گروه سنی مصرف می‌شود.
تداخلات دارویی پیوگلیتازون
پیوگلیتازون ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، از جمله:
- داروهای متابولیزه شده توسط آنزیم‌های کبدی خاص(مانند Gemfibrozil, Rifampin)؛
- برخی داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول)؛
- هورمون‌های تیروئید؛
- کورتیکواستروئیدها؛
- برخی داروهای ضدبارداری خوراکی.
نکات مهم هنگام مصرف پیوگلیتازون
- اگر به پیوگلیتازون یا هر داروی دیگری حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید؛
- به پزشک خود در مورد سایر داروها، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و محصولات گیاهی که مصرف می‌کنید یا قصد مصرف دارید، اطلاع دهید. حتما موارد زیر را ذکر کنید: آتورواستاتین (لیپیتور، در کادوت)، جم فیبروزیل (لوپید)، کتوکونازول، داروهای خوراکی ضد بارداری، و ریفامپین (ریفادین، ریماکتان، در ریفامات، در ریفاتره). پزشک ممکن است نیاز به تغییر دوز داروهای شما یا نظارت دقیق‌تر بر عوارض جانبی داشته باشد؛
- پاگر تا به حال دچار سرطان مثانه، بیماری‌های قلبی و عروقی (بهویژه نوع خاصی از نارسایی قلبی به نام نارسایی قلب احتقانی (شرایطی که قلب نتایج خون را به خوبی به بقیه بدن پمپاژ نمی‌کند)) یا بیماری کبدی بوده‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید؛
- اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در دوران شیردهی هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر در حین مصرف پیوگلیتازون باردار شدید، با پزشک خود تماس بگیرید؛
- اگر در دوران یائسگی هستید (تغییری که پایان دوره‌های قاعدگی را نشان می‌دهد) باید بدانید که در حین مصرف پیوگلیتازون احتمال بارداری شما افزایش می‌یابد؛
- اگر قصد انجام عمل جراحی دارید، از جمله جراحی دندان، در مورد مصرف پیوگلیتازون به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید؛
- پیوگلیتازون ممکن است باعث تورم (احتباس مایعات) شود که می‌تواند نارسایی قلبی را تشدید کند. اگر علائم نارسایی قلبی جدید یا بدتر شده مانند تنگی نفس، تورم مچ پا یا پاها، بیداری در شب به دلیل تنگی نفس، سرفه مداوم یا خس‌خس سینه، افزایش سریع وزن یا ضربان قلب سریع را تجربه کردید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید؛
- استفاده طولانی‌مدت (بیش از ۱ سال) از پیوگلیتازون ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد. در صورت بروز هرگونه علائم ادراری مانند خون در ادرار، درد هنگام ادرار کردن، یا نیاز به ادرار کردن مکرر یا اضطراری، با پزشک خود تماس بگیرید.
خلاصه
پیوگلیتازون داروی موثری برای بهبود کنترل قند خون در دیابت نوع ۲ است که با افزایش حساسیت به انسولین عمل می‌کند. با این حال، مصرف آن با خطرات جدی مانند نارسایی قلبی، افزایش خطر سرطان مثانه و شکستگی استخوان همراه است. بنابراین، تجویز و مصرف آن باید تحت نظر دقیق پزشک و با در نظر گرفتن شرایط فردی هر بیمار صورت گیرد.
اگر مصرف یک دوز پیوگلیتازون را فراموش کردم چه باید بکنم؟
دوز فراموش شده را به محض یادآوری مصرف کنید. با این حال، اگر تقریبا زمان مصرف دوز بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و برنامه دوز منظم خود را ادامه دهید. به‌هیچ‌وجه برای جبران دوز فراموش شده، دوز دو برابر مصرف نکنید.
نگهداری صحیح پیوگلیتازون
- پیوگلیتازون را در ظرفی که محکم بسته شده است، دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. ظرف حاوی دارو را در دمای اتاق و دور از نور اضافی و رطوبت (نه در حمام) نگهداری کنید؛
- مهم است که همه داروها را دور از دید و دسترس کودکان نگه دارید، زیرا کودکان می‌توانند بسیاری از ظروف (مانند جعبه‌های قرص هفتگی و ظروف قطره چشم، کرم، پچ و استنشاقی) حاوی دارو را به راحتی باز کنند.
قرص پیوگلیتازون و لاغری
پیوگلیتازون در دسته تیازولیدیندیون‌ها (TZDs) قرار می‌گیرد و عمدتا برای درمان دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود. مکانیسم اصلی عمل این پیوگلیتازون افزایش حساسیت سلول‌های بدن (مانند سلول‌های کبد، عضله و بافت چربی) به انسولین است. این افزایش حساسیت به انسولین به بدن کمک می‌کند تا قند خون را بهتر کنترل کند.
آیا پیوگلیتازون باعث لاغری می‌شود؟
برخلاف تصور برخی پیوگلیتازون معمولا باعث لاغری نمی‌شود. در واقع، یکی از عوارض جانبی شناخته شده این دارو، افزایش وزن است. دلایل احتمالی افزایش وزن با پیوگلیتازون می‌تواند شامل موارد زیر می‌شود:
احتباس مایعات پیوگلیتازون می‌تواند باعث تجمع مایعات اضافی در بدن شود که این مسئله منجر به افزایش وزن و در موارد شدیدتر، ورم (ادم) می‌شود؛
تغییر در بافت چربی برخی مطالعات نشان داده‌اند که پیوگلیتازون ممکن است باعث توزیع مجدد چربی در بدن یا حتی افزایش حجم کلی بافت چربی در برخی نواحی شود.
نکات بسیار مهم
پیوگلیتازون داروی لاغری نیست این دارو برای درمان دیابت نوع ۲ و کنترل قند خون طراحی شده است و نباید با هدف کاهش وزن مصرف شود؛
مصرف خودسرانه خطرناک است استفاده از پیوگلیتازون بدون تجویز پزشک و صرفا برای لاغری به شدت خطرناک است و می‌تواند عوارض جدی مانند مشکلات قلبی (بهویژه در بیماران با سابقه نارسایی قلبی)، مشکلات کبدی و افزایش خطر شکستگی استخوان را به همراه داشته باشد؛
مدیریت وزن در افراد دارای تشخیص دیابت اگر دارای تشخیص دیابت نوع ۲ هستید و پیوگلیتازون مصرف می‌کنید و نگران وزن خود هستید یا تمایل به کاهش وزن دارید، حتما با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند با توجه به وضعیت سلامتی شما، بهترین راهکارها (شامل تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، یا در صورت لزوم، تغییر در داروهای دیابت) را پیشنهاد دهد.
در نهایت، به یاد داشته باشید که پیوگلیتازون داروی مدیریت دیابت نوع ۲ است، اما نقش آن در زمینه لاغری، نه تنها مثبت نیست، بلکه ممکن است منجر به افزایش وزن شود و مصرف آن برای لاغری به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
قرص پیوگلیتازون برای کبد چرب
کبد چرب یک بیماری شایع است که با تجمع چربی اضافی در سلول‌های کبد مشخص می‌شود و اغلب با مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک مرتبط است. پیوگلیتازون دارویی است که در درجه اول برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود و با افزایش حساسیت بدن به انسولین عمل می‌کند.
ارتباط پیوگلیتازون با کبد چرب
از آنجاکه مقاومت به انسولین نقش مهمی در ایجاد و پیشرفت کبد چرب غیرالکلی دارد، داروهایی که حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند، مانند پیوگلیتازون می‌توانند در مدیریت این بیماری مفید باشند. مطالعات نشان داده‌اند که پیوگلیتازون می‌تواند:
- میزان چربی کبد را کاهش دهد با بهبود عملکرد انسولین، پیوگلیتازون به کاهش تجمع چربی در سلول‌های کبدی کمک می‌کند؛
- التهاب کبد را بهبود بخشد در افرادی که علاوه‌بر کبد چرب، التهاب کبدی (استئو هپاتیت غیرالکلی یا NASH) دارند، پیوگلیتازون می‌تواند به کاهش التهاب و آسیب سلولی کمک کند؛
- فیبروز (بافت همبند جای زخم) کبدی را در برخی موارد بهبود دهد در مراحل پیشرفته‌تر بیماری که منجر به فیبروز می‌شود برخی شواهد نشان‌دهنده تأثیر مثبت پیوگلیتازون بر کاهش پیشرفت فیبروز است.
نکات مهم در استفاده از پیوگلیتازون برای کبد چرب
تجویز تخصصی استفاده از پیوگلیتازون برای درمان کبد چرب، بهویژه در بیمارانی که دیابت ندارند، معمولا به صورت «آف لیبل» (Off-label) است، به این معنی که این یک اندیکاسیون اصلی تایید شده برای همه بیماران کبد چرب نیست. تجویز آن باید حتما تحت نظر پزشک فوق تخصص کبد یا غدد و با توجه به وضعیت بالینی خاص بیمار (وجود یا عدم وجود دیابت، شدت کبد چرب، وجود التهاب یا فیبروز) انجام شود؛
عوارض جانبی پیوگلیتازون عوارض جانبی بالقوه‌ای دارد که باید در نظر گرفته شوند. شایع‌ترین آنها شامل افزایش وزن، احتباس مایعات (که می‌تواند برای بیماران با سابقه نارسایی قلبی خطرناک باشد) و افزایش خطر شکستگی استخوان‌ها در برخی افراد می‌شود؛
پیوگلیتازون اولین خط درمان کبد چرب نیست مهمترین و اولین اقدام درمانی برای کبد چرب غیرالکلی، تغییرات سبک زندگی شامل کاهش وزن (در صورت اضافه وزن یا چاقی)، رژیم غذایی سالم و کم‌چرب و افزایش فعالیت بدنی است. داروهایی مانند پیوگلیتازون معمولا به عنوان درمان کمکی یا در موارد خاص‌تر در نظر گرفته می‌شوند.
خلاصه
پیوگلیتازون می‌تواند یک گزینه درمانی مفید برای کبد چرب باشد، بهویژه در بیمارانی که دیابت نوع ۲ نیز دارند یا در مواردی که التهاب و فیبروز کبدی وجود دارد. با این حال، این دارو عوارض جانبی خاص خود را دارد و استفاده از آن برای کبد چرب باید منحصرا با تجویز و نظارت دقیق پزشک متخصص صورت گیرد. تغییرات سبک زندگی همچنان ستون اصلی درمان کبد چرب باقی می‌ماند.
قرص پیوگلیتازون ۳۰ برای چیست؟
قرص پیوگلیتازون ۳۰ میلی گرم یکی از دوزهای رایج داروی پیوگلیتازون است و اصلی‌ترین کاربرد آن درمان دیابت نوع ۲ (دیابت غیروابسته به انسولین) است. پیوگلیتازون به دسته داروهایی به نام تیازولیدیندیون‌ها (TZDs) تعلق دارد و عملکرد اصلی آن به شرح زیر است:
- افزایش حساسیت به انسولین در دیابت نوع ۲ بدن به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهد (مقاومت به انسولین). پیوگلیتازون با تاثیر بر سلول‌های مختلف بدن (مانند کبد، عضله و بافت چربی)، حساسیت این سلول‌ها را به انسولین افزایش می‌دهد؛
- بهبود کنترل قند خون با افزایش حساسیت به انسولین، گلوکز (قند) موجود در خون راحت‌تر وارد سلول‌ها می‌شود و برای تولید انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در نتیجه سطح قند خون کاهش می‌یابد.
دوز ۳۰ میلی گرم پیوگلیتازون
دوز ۳۰ میلی گرم پیوگلیتازون یکی از دوزهای معمول برای شروع یا ادامه درمان افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ است. پزشک بر اساس شرایط بیمار، شدت دیابت، پاسخ به درمان و داروهای دیگری که بیمار مصرف می‌کند، دوز مناسب (ممکن است ۱۵، ۳۰ یا ۴۵ میلی گرم باشد) را تعیین می‌کند.
کاربردهای دیگر (که نیاز به تجویز تخصصی دارند)
پیوگلیتازون به دلیل تاثیر بر مقاومت به انسولین ممکن است در برخی موارد خاص و حتما تحت نظر پزشک متخصص برای مدیریت کبد چرب، بهویژه در بیمارانی که همزمان دیابت دارند یا شواهد التهاب و فیبروز کبدی وجود دارد، تجویز شود. اما این کاربرد به صورت «آف لیبل» است و کاربرد اصلی و تایید شده آن برای دیابت نوع ۲ است.
قرص پیتوز ۱۵ برای چیست؟
پیتوز (Pitaz) نام تجاری دارویی است که ماده موثره آن پیوگلیتازون (Pioglitazone) است. بنابراین قرص پیتوز ۱۵ میلی‌گرم همان قرص پیوگلیتازون ۱۵ میلی گرم می‌باشد. اصلی‌ترین و رایج‌ترین کاربرد قرص پیتوز ۱۵ میلی گرم درمان دیابت نوع ۲ (دیابت غیروابسته به انسولین) است. این دارو نیز مانند پیوگلیتازون ۳۰ و ۴۵ میلی گرم متعلق به دسته داروهای تیازولیدیندیون‌ها (TZDs) است و عملکرد آن به شرح زیر می‌باشد:
افزایش حساسیت به انسولین پیتوز ۱۵ با افزایش حساسیت بافت‌های بدن (مانند کبد، عضلات و چربی) به هورمون انسولین عمل می‌کند. این مقاومت به انسولین یکی از مشکلات اصلی در دیابت نوع ۲ است؛
بهبود کنترل قند خون با افزایش حساسیت به انسولین، سلول‌های بدن بهتر می‌توانند گلوکز (قند) را از جریان خون جذب کرده و استفاده کنند، که این امر منجر به کاهش سطح قند خون در بیماران دیابتی می‌شود.
پیوگلیتازون ۱۵ میلی گرم
دوز ۱۵ میلی گرم پیوگلیتازون معمولا دوز اولیه برای شروع درمان با پیوگلیتازون (پیتوز) در بسیاری از افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ است. پزشک ممکن است با این دوز شروع کرده و سپس بر اساس پاسخ به درمان و تحمل دارو، دوز را افزایش دهد (به ۳۰ یا ۴۵ میلی گرم) یا آن را ثابت نگه دارد. تعیین دوز مناسب به نظر پزشک و وضعیت فردی بیمار بستگی دارد.
دیگر کاربردهای پیوگلیتازون (نیاز به تجویز تخصصی)
همانند سایر دوزهای پیوگلیتازون، پیتوز ۱۵ نیز ممکن است در موارد خاص و صرفا با تشخیص و تجویز پزشک فوق تخصص (مانند فوق تخصص کبد یا غدد) برای کمک به مدیریت کبد چرب مورد استفاده قرار گیرد، بهویژه در بیمارانی که همزمان دیابت دارند یا شواهدی از التهاب یا فیبروز کبدی دارند. با این حال، این کاربرد «آف لیبل» محسوب می‌شود و کاربرد اصلی دارو برای دیابت نوع ۲ است.
به‌طور خلاصه، قرص پیتوز ۱۵ میلی‌گرم (پیوگلیتازون ۱۵ میلی‌گرم) در درجه اول برای بهبود کنترل قند خون در افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۲ با افزایش حساسیت بدن به انسولین تجویز می‌شود. مصرف آن باید حتما تحت نظر پزشک صورت گیرد.
قرص پیتوز برای چه بیماری است؟
قرص پیتوز، که حاوی ماده موثر پیوگلیتازون است، عمدتا برای درمان دیابت نوع ۲ (دیابت غیروابسته به انسولین) تجویز می‌شود. در این بیماری، بدن به خوبی به انسولین پاسخ نمی‌دهد و در نتیجه سطح قند خون به طور کنترل نشده افزایش می‌یابد. پیوگلیتازون با افزایش حساسیت سلول‌های بدن نسبت به انسولین، به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند.
علاوه‌بر کاربرد اصلی در دیابت نوع ۲، در برخی موارد خاص و تحت نظر پزشک، قرص پیتوز ممکن است در مدیریت مواردی چون کبد چرب نیز به‌کار رود؛ این استفاده معمولا به صورت «آف لیبل» (Off-label) است.
به‌طور خلاصه، قرص پیتوز بیشتر برای کنترل دیابت نوع ۲ و بهبود حساسیت بدن به انسولین استفاده می‌شود و در برخی موارد، به عنوان یک گزینه درمانی تکمیلی در مدیریت سایر اختلالات متابولیک ممکن است مورد توجه قرار گیرد.
برای آشنایی بیشتر با قرص‌های کاهنده قند خون می‌توانید به مقاله «داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون (قرص قند)» مراجعه کنید.
یک نظر
[…] (پیوگلیتازون)؛ […]