کلسترول بالا: علائم، روش‌های تشخیص و درمان

Shekarban
دیابت نوع یک

کلسترول بالا به معنای داشتن کلسترول بیش از حد در خون است. کلسترول یک ماده مومی شکل و چرب است که در خون یافت می شود. بدن برای ساختن سلول‌های سالم به کلسترول نیاز دارد، اما کلسترول بالا می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد. در صورت بالا بودن کلسترول رسوبات چربی می‌توانند در رگ‌ها خونی جمع شوند. در نهایت، این رسوبات رشد می‌کنند و عبور خون کافی از طریق شریان‌ها دشوار می شود. گاهی اوقات، این رسوبات می توانند به طور ناگهانی پاره شوند و لخته ای ایجاد کنند که باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود. کلسترول بالا می تواند ارثی باشد، اما اغلب نتیجه انتخاب‌های مرتبط با سبک زندگی ناسالم است، بنابراین قابل پیشگیری و درمان است. رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و گاهی اوقات دارو می‌توانند به کاهش کلسترول بالا کمک کنند. در این نوشتار از مجله شکربان به بررسی علائم، روش‌های تشخیص و نحوه درمان کلسترول بالا پرداخته شده است.

علائم کلسترول بالا

یکی از مشکلات اصلی کلسترول بالا این است که معمولا هیچ علامت آشکاری ندارد. به همین دلیل است که اغلب به آن «قاتل خاموش» می‌گویند. بسیاری از افراد تا زمانی که دچار مشکلات جدی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی نشوند، از بالا بودن کلسترول خود آگاه نمی‌شوند. با این حال، در موارد نادر و بسیار پیشرفته کلسترول بسیار بالا ممکن است علائم فیزیکی جزئی ایجاد کند، از جمله:
گزانتوما (Xanthomas) اینها رسوبات زرد رنگ چربی هستند که می‌توانند در زیر پوست، معمولا اطراف پلک‌ها، دست‌ها، آرنج‌ها، زانوها یا تاندون آشیل ظاهر شوند. اگرچه گزانتوما می‌تواند نشانه‌ای از کلسترول بسیار بالا باشد، اما بسیار نادر است؛
گزانتلاسما (Xanthelasma) اینها رسوبات زرد رنگ کلسترول هستند که به طور خاص در پلک‌ها، معمولا نزدیک گوشه داخلی چشم، ظاهر می‌شوند. گزانتلاسما شایع‌تر از گزانتوما است و می‌تواند نشانه‌ای از کلسترول بالا باشد، اما همیشه هم به دلیل کلسترول بالا نیست و می‌تواند در افراد با کلسترول نرمال هم دیده شود؛
درد قفسه سینه (آنژین صدری) یا سایر علائم بیماری قلبی این علائم معمولا زمانی ظاهر می‌شوند که کلسترول بالا باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها شده و جریان خون به قلب را محدود کرده باشد. این علائم نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری هستند تا خودِ کلسترول بالا به تنهایی.

نکته مهم

بهترین راه برای تشخیص کلسترول بالا، انجام آزمایش خون (آزمایش چربی خون) است. عمدتا پزشکان توصیه می‌کنند که افراد بزرگسال به‌طور منظم (به‌ویژه از 20 سالگی به بعد) آزمایش چربی خون انجام دهند.

در صورتی که سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا بیماری‌های قلبی دارید، یا اگر عوامل خطر دیگری مانند اضافه وزن، دیابت، سیگار کشیدن یا کم‌تحرکی دارید، مهم است که به طور مرتب کلسترول خود را بررسی کنید. اگر نگران کلسترول خود هستید، یا اگر هر یک از علائم ذکر شده را تجربه می‌کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

علل فشار خون بالا

کلسترول از طریق لیپوپروتئین ها در خون حمل می شود. انواع مختلفی وجود دارد، اما موارد مهم عبارتند از:
لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) کلسترول LDL«کلسترول بد» نامیده می شود. کلسترول LDL رگ‌های خونی شما را باریک و سخت می‌کند؛
لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) کلسترول HDL«کلسترول خوب» نامیده می‌شود. کلسترول HDL به برداشتن کلسترول LDL از رگ های خونی کمک می‌کند.
کلسترول بالا اغلب ناشی از انتخاب های سبک زندگی ناسالم است. این انتخاب ها عبارتند از:
رژیم غذایی ناسالم خوردن چربی اشباع شده، که در محصولات حیوانی و چربی های ترانس و همچنین برخی از غذاهای پخته شده و تنقلات بسته‌بندی شده یافت می‌شود، می‌تواند کلسترول را افزایش دهد. غذاهای پر کلسترول، مانند گوشت قرمز و محصولات لبنی پرچرب، نیز کلسترول را افزایش می‌دهند؛
نداشتن تحرک فیزیکی کافی ورزش به افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می کند و کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد؛
اضافه وزن و چاقی اضافه وزن یا چاقی می تواند کلسترول خون را افزایش دهد؛
مصرف دخانیات سیگار کشیدن می تواند کلسترول خوب (HDL) را کاهش دهد، به‌ویژه در زنان. سیگار کشیدن همچنین کلسترول بد (LDL) را افزایش می‌دهد.
عوامل غیر قابل کنترل که می توانند در کلسترول بالا نقش داشته باشند عبارتند از:
ژنتیک ژن ها می توانند تعیین کنند که بدن چقدر کلسترول تولید می‌کند. کلسترول خون بالا می تواند ارثی باشد؛
سن با افزایش سن کبد کلسترول LDL را کمتر از خون پاک می‌کند. بنابراین، با افزایش سن کلسترول به‌صورت طبیعی افزایش می‌یابد.

عوامل خطر کلسترول بالا

عواملی که می‌توانند خطر کلسترول بالا را افزایش دهند عبارتند از:
رژیم غذایی ناسالم مصرف چربی اشباع شده، چربی ترانس و کلسترول زیاد می‌تواند کلسترول را افزایش دهند؛
چاقی داشتن شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بیشتر شما را در معرض خطر کلسترول بالا قرار می‌دهد؛
چربی شکمی مردان با دور کمر بیش از 40 اینچ (102 سانتی متر) و زنان با دور کمر بیش از 35 اینچ (89 سانتی متر) در معرض خطر بیشتری برای کلسترول بالا قرار دارند؛
نداشتن تحرک فیزیکی کافی ورزش به افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کند و کلسترول بد (LDL) را کاهش می دهد؛
مصرف دخانیات سیگار کشیدن به دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و آنها را مستعد تجمع رسوبات چربی می‌کند. سیگار کشیدن همچنین می‌تواند سطح کلسترول خوب (HDL) را کاهش دهد؛
دیابت قند خون بالا کلسترول بد (LDL) را افزایش می‌دهد و کلسترول خوب (HDL) را کاهش می‌دهد. قند خون بالا همچنین به دیواره شریان‌ها آسیب می‌رساند؛
سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا بیماری‌های قلبی و عروقی اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا بیماری قلبی دارید، خطر کلسترول بالا را افزایش می‌دهد؛
سن با افزایش سن، خطر کلسترول بالا افزایش می‌یابد.

عوارض کلسترول بالا

کلسترول بالا می تواند باعث تصلب شرایین، تجمع خطرناک کلسترول و سایر رسوبات در دیواره شریان‌ها شود. این رسوبات (پلاکت‌ها) می‌توانند خون‌رسانی از طریق شریان‌ها را کاهش دهند. با گذشت زمان این رسوبات می‌توانند پاره شوند و لخته خونی ایجاد کنند. تصلب شرایین می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله
درد قفسه سینه اگر شریان‌هایی که خون قلب را تامین می‌کنند (عروق کرونر) تحت تاثیر قرار گیرند، ممکن است درد قفسه سینه (آنژین) داشته باشید (البته به همراه یکسری علائم دیگر)؛
حمله قلبی در صورتی که پلاکت پاره شود و لخته خونی ایجاد شود (که جریان خون را مسدود می‌کند) ممکن است فرد دچار حمله قلبی شود؛
سکته مغزی در صورتی که لخته خونی ایجاد شده موجب انسداد خون‌رسانی به بخشی از مغز شود سکته مغزی رخ می دهد؛
بیماری شریان محیطی (PAD) تصلب شرایین می تواند باعث باریک شدن رگ‌های خونی بازو و پا شود. این موضوع می‌تواند باعث درد، بی حسی و گاهی اوقات عفونت شود؛
فشار خون بالا (High Blood Pressure) تصلب شرایین می تواند منجر به فشار خون بالا شود.

پیشگیری از کلسترول بالا

تغییرات سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری از کلسترول بالا کمک کند. برای جلوگیری از کلسترول بالا می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

رژیم غذایی کم نمک، سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید؛
مصرف چربی‌های حیوانی را محدود کنید و از چربی‌های ترانس مصرف نکنید؛
در صورت داشتن اضافه وزن، وزن خود را کاهش دهید؛
حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته انجام دهید؛
دخانیات مصرف نکنید؛
عدم مصرف الکل.

تشخیص کلسترول بالا

آزمایش کلسترول خون (که به آن پانل لیپیدی یا پروفایل لیپیدی نیز می گویند) تعیین می‌کند که سطح کلسترول خون چقدر است. پزشک ممکن است از شما بخواهد که 9 تا 12 ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید. آزمایش کلسترول خون معمولا موارد زیر را گزارش می‌دهد:
کلسترول کل به طور کلی هدف این است که کلسترول کل زیر 200 میلی گرم در دسی لیتر یا 5.17 میلی مول در لیتر باشد؛
کلسترول LDL هدف این است که کلسترول LDL شما زیر 130 میلی گرم در دسی لیتر (3.37 mmol/L) باشد. در صورتی که فرد دارای سابقه ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی باشد، کلسترول LDL باید زیر 100 میلی گرم در دسی لیتر (2.59 mmol/L) یا حتی زیر 70 (1.81 mmol/L) باشد؛
کلسترول HDL هدف این است که کلسترول HDL بالای 60 میلی گرم در دسی لیتر (1.55 mmol/L) باشد. کلسترول HDL 40 میلی گرم در دسی لیتر (1.04 mmol/L) بسیار پایین در نظر گرفته می‌شود؛
تری گلیسیرید تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی در خون است. تری گلیسیرید می‌بایست زیر 150 میلی گرم در دسی لیتر (1.7 mmol/L) باشد.

میزان کلسترول در آزمایش خون

میزان کلسترول در آزمایش خون یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که برای ارزیابی سلامت قلب و عروق بررسی می‌شود. این آزمایش که معمولا با نام لیپیدپروفایل یا لیپید پانل شناخته می‌شود، برای اندازه‌گیری سطح کلسترول و تری ‌گلیسرید (نوعی چربی خون) انجام می‌گیرد. نتایج به پزشک کمک می‌کند تا ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی، گرفتگی عروق و سایر مشکلات را تخمین بزند.

اجزای اصلی آزمایش کلسترول

کلسترول کل (Total Cholesterol) مقدار کل کلسترول موجود در خون را نشان می‌دهد. سطح مطلوب برای بزرگسالان باید زیر ۲۰۰ میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر باشد؛
کلسترول بد (LDL یا Low-Density Lipoprotein) LDL با عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود. افزایش این نوع کلسترول با رسوب چربی در دیواره رگ‌ها و در نتیجه تنگی یا گرفتگی عروق مرتبط است. سطح ایده‌آل LDL باید زیر 100 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر باشد؛
کلسترول خوب (HDL یا High-Density Lipoprotein) HDL به عنوان «کلسترول خوب» شناخته می‌شود چراکه به حذف کلسترول اضافی از خون و انتقال آن به کبد برای دفع کمک می‌کند. سطح مطلوب HDL برای آقایان بالای 40 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر و برای خانم‌ها بالای میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر است. سطح بالای HDL خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد؛ هرچه بالاتر باشد، بهتر است (ایده ‌آل بالاتر از 60 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر در نظر گرفته می‌شود).
تری‌گلیسرید نوع دیگری از چربی‌های خون است که در کنار کلسترول اندازه‌گیری می‌شود. سطح مطلوب تری‌گلیسرید کمتر از 150 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر است.

اهمیت آزمایش کلسترول

افزایش کلسترول، به‌ویژه LDL و تری ‌گلیسرید، خطر تجمع چربی در دیواره رگ‌ها (آترواسکلروز) و ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را بالا می‌برد. این رسوبات می‌توانند منجر به تنگ شدن یا انسداد رگ‌های قلب و سایر اعضا شوند و خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش دهند.

بررسی منظم میزان کلسترول خون برای همه افراد (به ویژه کسانی که دارای عوامل خطر مانند سن بالا، سابقه خانوادگی یا بیماری‌های زمینه‌ای هستند) توصیه می‌شود. در صورت غیرطبیعی بودن مقادیر، ممکن است نیاز به اصلاح سبک زندگی، تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و در برخی موارد مصرف دارو وجود داشته باشد.

درمان کلسترول بالا

تغییرات سبک زندگی (مانند ورزش، رژیم غذایی سالم و ترک سیگار) اولین خط درمان برای کلسترول بالا هستند. با این حال، اگر این تغییرات سبک زندگی کافی نباشد ممکن است پزشک دارو را توصیه کند. برخی از مهم‌ترین داروهایی که می توانند کلسترول بالا را درمان کنند عبارتند از:
استاتین ها استاتین ها تولید کلسترول در کبد را مسدود می کنند. این داروها باعث می‌شوند کبد کلسترول را از خون خارج کند. استاتین‌ها رایج ترین داروها برای کلسترول بالا هستند؛
مهارکننده‌های جذب کلسترول داروی ezetimibe (Zetia) جذب کلسترول از روده کوچک را محدود می‌کند. مهارکننده‌های جذب کلسترول می توانند در ترکیب با یک استاتین استفاده شوند؛
رزین‌های اتصال دهنده اسید صفراوی کبد از کلسترول برای ساخت اسیدهای صفراوی استفاده می‌کند که به هضم غذا کمک می‌کنند. رزین‌های اتصال دهنده اسید صفراوی (سکوسترانت‌ها) به اسیدهای صفراوی در روده متصل می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود کبد کلسترول بیشتری برای ساخت اسیدهای صفراوی بسازد که کلسترول خون را کاهش می‌دهد؛
مهارکننده‌های PCSK9 این داروها به کبد کمک می‌کنند کلسترول LDL بیشتری را جذب کند. مهار کننده‌های PCSK9 برای افرادی استفاده می‌شوند که به استاتین ها حساسیت دارند یا استاتین‌ها به تنهایی برای کاهش کافی کلسترول LDL آنها کافی نیستند؛
فیبرات‌ها فیبرات‌ها داروهایی هستند که به کاهش سطح تری گلیسیرید خون کمک می‌کنند. آنها همچنین می‌توانند کلسترول HDL را افزایش دهند؛
مکمل‌های اسید چرب امگا 3 مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌توانند به کاهش تری گلیسیرید کمک کنند. آنها همچنین می‌توانند کلسترول HDL را افزایش دهند؛

داروهای ترکیبی برخی از داروها ترکیبی از بیش از یک دارو برای کلسترول هستند. به‌عنوان مثال، داروی ترکیبی ezetimibe و استاتین atorvastatin (Liptruzet) هم مهارکننده جذب کلسترول و هم استاتین است؛
آدنوزین تری فسفات سیترات لیاز (ACL) مهارکننده بپدوئیک اسید یک ACL مهارکننده است که نحوه تولید کلسترول کبد را مسدود می کند. بپدوئیک اسید می تواند به همراه استاتین ها استفاده شود؛
Inclisiran دارویی است که می‌تواند مانند مهارکننده PCSK9 به کبد کمک کند کلسترول LDL بیشتری را جذب کند، در حالی‌که مهار کننده‌های PCSK9 به صورت تزریقی هر 2 تا 4 هفته یکبار داده می‌شوند، Inclisiran فقط به‌صورت تزریقی دو بار در سال داده می شود.

صبحانه مناسب برای کلسترول بالا

صبحانه مناسب می‌تواند نقش مهمی در کنترل کلسترول خون و کاهش ریسک بیماری‌های قلبی-عروقی داشته باشد. در ادامه نکات و ایده‌هایی برای یک صبحانه سالم و کم کلسترول آورده شده است:

۱. استفاده از غلات سبوس‌دار

جو دوسر پرک یا سبوس‌دار (Oatmeal) سرشار از فیبر محلول (بتاگلوکان) است که به کاهش LDL (کلسترول بد) کمک می‌کند؛
نان و غلات کامل نان سبوس‌دار، کراکر یا غلات صبحانه کم شکر حاوی فیبر بالا هستند و انرژی پایداری فراهم می‌آورند.

۲. منابع پروتئینی کم‌چرب یا گیاهی

سفیده تخم ‌مرغ به‌صورت املت یا آب‌پز تقریبا بدون کلسترول و چربی اشباع است؛
توفو یا پنیر سویا (Soy cheese) پروتئین گیاهی کامل و بدون کلسترول؛
حبوبات پخته مثل عدس یا نخود می‌توانید در کنار نان سبوس‌دار مصرف کنید یا شبیه هوموس استفاده کنید.

۳. چربی‌های سالم

آووکادو منبع چربی‌های غیراشباع مونو (موثر در افزایش HDL کلسترول خوب) است. می‌توانید آووکادو روی نان تست سبوس‌دار له کنید؛
مغزها و دانه‌ها (بادام، گردو، دانه چیا، تخم کدو) مقدار کمی (یک مشت) برای تأمین اسیدهای چرب امگا-۳ و فیبر مصرف کنید.

میوه‌ها و سبزیجات

انواع توت‌ها (توت ‌فرنگی و بلوبری) آنتی‌اکسیدان و فیبر دارند و طعم مطلوبی به جو دوسر یا ماست کم‌ چرب می‌دهند؛
موز یا سیب خرد شده با فیبر محلول و قند طبیعی، انرژی کم کالری و ماندگاری طولانی؛
سبزیجات خام یا بخارپز (گوجه ‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای) در کنار املت سفیده یا ساندویچ سالم گزینه مناسبی هستند.

۵. لبنیات کم‌ چرب یا جایگزین گیاهی
ماست یونانی کم ‌چرب یا ماست بز: پروتئین بالا و چربی اشباع کم؛

شیر یا نوشیدنی‌های گیاهی غنی‌شده (بادام، سویا) بدون کلسترول و حاوی کلسیم و ویتامین D.

۶. نوشیدنی مناسب
چای سبز یا دمنوش‌های گیاهی آنتی‌اکسیدان و بدون کالری اضافی؛
قهوه بدون شکر یا با شیر کم‌چرب در صورت مصرف روزانه به مقدار متعادل.

علائم کلسترول بالا در زنان

علائم کلسترول بالا در زنان اغلب در مراحل اولیه خاموش و بدون علامت‌اند، اما با پیشرفت بیماری ممکن است برخی نشانه‌ها پدیدار شوند. در ادامه مهم‌ترین علائم و نشانه‌های بالقوه را مرور می‌کنیم:

۱. درد یا فشار قفسه سینه (آنژین)؛

احساس سنگینی، فشار یا سوزش در ناحیه سینه؛
درد ممکن است تا شانه، گردن، فک یا بازوها تیر بکشد؛
اغلب با فعالیت بدنی، استرس یا پس از وعده‌های غذایی سنگین تشدید می‌شود.

۲. خستگی زودرس و تنگی نفس

کاهش توان تحمل فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی یا بالا رفتن از پله؛
احساس تنگی نفس حتی در فعالیت‌های سبک.

۳. رسوب‌های چربی زیرپوستی

ایجاد ضایعات زردرنگ و نرم (زانوم یا زانتلاسما) در نواحی چشمی، آرنج یا زانو؛
برجستگی‌های کوچک در پلک یا کناره چشم‌ها.

۴. تغییرات در رگ‌های دور چشم (Arcus senilis)

حلقه سفید یا خاکستری ‌رنگ در اطراف قرنیه چشم؛
این علامت به‌ویژه در زنان زیر ۴۵ سال می‌تواند هشدار دهنده باشد.

۵. سردردهای مکرر و سرگیجه

ناشی از اختلال در جریان خون مغزی؛
ممکن است با تاری دید یا احساس سبکی در سر همراه باشد.

۶. مشکلات پوستی مرتبط با گردش خون نامناسب

پوستی سرد و رنگ‌پریده در دست‌ها و پاها؛
کبودی یا بی‏‌حسی موضعی.

۷. علائم قابل‌توجه در دوران قاعدگی یا یائسگی

افزایش شدت دردهای قاعدگی؛
نوسانات خلقی و تعریق شبانه که ممکن است تشدید کننده علائم قلبی باشد.

راهبردهای پیشگیری و تشخیص کلسترول بالا در زنان

انجام آزمایش چربی ‌خون (Lipid Profile) به صورت منظم هر 4 تا 6 ماه یکبار؛
اندازه‌گیری فشار خون و وزن به‌طور منظم؛
پیگیری علائم بالینی و گزارش هرگونه درد قفسه سینه یا تنگی نفس.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به‌ویژه درد قفسه سینه یا تنگی نفس، ضروری است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا با اندازه‌گیری سطوح LDL، HDL و تری ‌گلیسیرید، برنامه درمانی مناسب (تغذیه، ورزش و در صورت لزوم دارودرمانی) آغاز شود.

علت کلسترول بالا در افراد لاغر

کلسترول بالا معمولا با چاقی و اضاف ه‌وزن مرتبط است، اما واقعیت این است که افراد لاغر هم ممکن است دچار کلسترول بالا شوند. این موضوع برای بسیاری تعجب‌آور است، اما عوامل مختلفی می‌تواند باعث افزایش سطح کلسترول در افراد لاغر شود از جمله
ژنتیک و وراثت برخی افراد به دلیل سابقه خانوادگی و زمینه ژنتیکی با وجود لاغری، در معرض کلسترول بالا قرار دارند. بیماری‌هایی مانند هیپرکلسترولمی خانوادگی می‌تواند بدون توجه به وزن بدن، سطح LDL (کلسترول بد) را بالا ببرد؛
تغذیه نامناسب داشتن وزن کم لزوما به معنای تغذیه سالم نیست. مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده، فست فود، خوراکی‌های صنعتی و کم بودن فیبر و میوه‌جات می‌تواند به بالا رفتن کلسترول منجر شود، حتی اگر فرد ظاهر لاغری داشته باشد؛
نداشتن تحرک فیزیکی کافی برخی افراد لاغر فعالیت فیزیکی کمی دارند. عدم ورزش و سبک زندگی کم‌تحرک، سوخت‌وساز بدن را کند می‌کند و ممکن است باعث تجمع کلسترول شود؛
اختلالات متابولیک برخی بیماری‌ها یا اختلالات هورمونی مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت و یا بیماری‌های کبدی می‌توانند باعث افزایش کلسترول شوند، حتی اگر فرد وزن طبیعی یا پایین داشته باشد؛
مصرف دخانیات و الکل مصرف سیگار و الکل می‌تواند توازن چربی‌های خون را مختل کند و منجر به افزایش کلسترول LDL و کاهش HDL (کلسترول خوب) شود؛
استرس و کم‌خوابی استرس مزمن و نداشتن خواب کافی باعث به‌هم‌خوردن تعادل هورمون‌ها می‌شود که می‌تواند روی سطح چربی خون تأثیرگذار باشد.

همه افراد، چه لاغر و چه دارای اضافه‌وزن می‌بایست به سلامت قلب و عروق و سطح کلسترول خود توجه کنند. داشتن سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای پیشگیری و کنترل کلسترول بالا بسیار مهم است. در صورت مشاهده سابقه خانوادگی، توصیه می‌شود با پزشک مشورت شود.

غذاهای مضر برای کلسترول بالا

کلسترول بالا یکی از عوامل مهم در ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است، به همین دلیل باید در انتخاب مواد غذایی دقت ویژه‌ای داشت. برخی از غذاها به‌طور مستقیم باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شوند و باید مصرف آنها را محدود و یا حذف کرد. غذاهای مضر برای کلسترول بالا شامل موارد زیر است:
غذاهای سرخ‌کردنی غذاهایی مانند سیب ‌زمینی سرخ ‌شده، مرغ سوخاری و سایر مواد غذایی فست‌فود که در روغن فراوان سرخ می‌شوند، مقدار زیادی چربی اشباع و ترانس دارند که به سرعت سطح کلسترول خون را افزایش می‌دهند؛
فست ‌فودها همبرگر، پیتزا، سوسیس، کالباس و سایر فرآورده‌های گوشتی از این دسته‌اند که معمولا با چربی‌های ناسالم تهیه می‌شوند؛
شیرینی‌جات و کیک‌ها دونات، کیک خامه‌ای، بیسکویت و شیرینی‌هایی که با کره و مارگارین تهیه می‌شوند سرشار از چربی‌های اشباع و قند هستند؛
مواد لبنی پرچرب خامه، پنیر چرب، بستنی و شیر پرچرب حاوی مقادیر زیادی چربی اشباع هستند؛
گوشت‌های چرب و فرآوری‌شده بخش‌های چرب گوشت قرمز، گوشت گوسفندی، سوسیس، کالباس و همبرگرهای آماده سطح کلسترول خون را بالا می‌برند؛
روغن‌های جامد و مارگارین این روغن‌ها عمدتا حاوی چربی‌های ترانس هستند که فشار زیادی روی رگ‌ها وارد می‌کنند.
برای کنترل کلسترول خون و پیشگیری از بیماری‌های قلبی، بهتر است مصرف این مواد غذایی را کاهش داده و از رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و چربی‌های سالم (مثل روغن زیتون، آووکادو و مغزها) بهره بگیرید.

برای کلسترول بالا چه بخوریم؟

در صورتی که کلسترول خون بالا باشد می‌توان با مصرف برخی مواد خوراکی خاص به کاهش آن کمک کرد. در ادامه به برخی از مواد خوراکی مفید برای کاهش کلسترول بالا پرداخته شده است:
سبزیجات و میوه‌ها منابع غنی فیبر هستند و به کاهش جذب کلسترول در بدن کمک می‌کنند. مصرف روزانه انواع سبزی و میوه، به‌ویژه سیب، گلابی، کلم بروکلی، توت‌ها و مرکبات بسیار موثر است؛
حبوبات و غلات کامل جو دوسر، عدس، لوبیا، نخود و نان سبوس‌دار مقدار زیادی فیبر محلول دارند و کلسترول مضر (LDL) را کاهش می‌دهند؛
ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و قزل‌آلا که دارای اسیدهای چرب امگا-۳ هستند و به سلامت قلب کمک می‌کنند؛
آجیل و دانه‌ها گردو، بادام، تخمه کدو و تخم کتان چربی‌های سالم و فیبر دارند که سطح کلسترول خوب (HDL) را بالا می‌برند؛
روغن‌های گیاهی سالم مانند روغن زیتون و روغن کانولا که جایگزین خوبی برای چربی‌های حیوانی و روغن‌های جامد هستند؛
مصرف کم مواد فرآوری‌شده و پرچرب جایگزینی گوشت قرمز با گوشت مرغ یا بوقلمون بدون پوست و مصرف لبنیات کم‌چرب توصیه می‌شود.
برای اثربخشی بیشتر، همراه با تغذیه سالم، ورزش منظم و پرهیز از سیگار و استرس به کاهش و کنترل کلسترول خون کمک می‌کند.

درمان خانگی کلسترول بالا

بر اساس شواهد معتبر پزشکی، درمان خانگی کلسترول بالا بیشتر بر پایه تغییر در شیوه زندگی و تغذیه سالم است. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمان خانگی کلسترول بالا اشاره شده است:
اصلاح رژیم غذایی و تغذیه

مصرف میوه‌، سبزیجات و غلات کامل را افزایش دهید. این مواد سرشار از فیبر هستند و به کاهش جذب کلسترول کمک می‌کنند؛
مصرف غذاهای چرب و فرآوری‌شده مانند فست‌فودها، سوسیس، کالباس و شیرینی‌جات را کاهش دهید؛
چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو و مغزهایی مثل بادام و گردو را جایگزین چربی‌های حیوانی و جامد کنید؛
استفاده از خوراکی‌های طبیعی مانند ماهی، برنج قهوه‌ای، دانه کتان، سیر، بادام و گردو به بهبود کلسترول کمک می‌کند؛
نوشیدن نوشیدنی‌های طبیعی مانند آب انار، آب آلبالو و آبغوره نیز می‌تواند موثر باشد؛
چای سبز به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی به پایین آوردن کلسترول کمک می‌کند.

افزایش فعالیت بدنی

ورزش منظم مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا علاوه بر بهبود وضعیت قلب، به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند. توصیه می‌شود حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت بدنی متوسط داشته باشید؛
فعالیت بدنی همچنین به کنترل وزن و بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند.

استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های طبیعی

دانه کتان و روغن ماهی (حاوی امگا-۳) می‌تواند به کاهش سطح کلسترول و بهبود سلامت قلب کمک کند؛
مصرف سیر ممکن است در کنترل کلسترول مؤثر باشد؛
مصرف منظم سبزی‌هایی مثل گشنیز، جعفری و شوید و دمنوش‌هایی مثل زنیان و عناب با لیمو عمانی توصیه شده است؛
قبل از مصرف هرگونه مکمل و گیاه دارویی با پزشک مشورت کنید.

کاهش یا حذف مواد مضر

حذف یا محدود کردن مصرف قند، نمک و نوشیدنی‌های شیرین‌شده در رژیم غذایی روزانه؛
خودداری از استعمال دخانیات و پرهیز از مصرف الکل.

رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و استفاده از ترکیبات طبیعی می‌تواند به‌طور قابل توجهی کلسترول خون را کاهش دهد و ریسک بیماری‌های قلبی را کم کند. با این حال، اگر کلسترول شما بسیار بالا است یا بیماری زمینه‌ای دارید، حتما با پزشک مشورت نمایید و دستورات تخصصی را دنبال کنید.