علائم، علل و درمان گرفتگی رگ‌ قلب در افراد دارای تشخیص دیابت

گرفتگی رگ قلب چه عوارضی دارد؟

گرفتگی یا تنگی عروق کرونر قلب، که به آن بیماری عروق کرونر (CAD) نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن جریان خون به عضله قلب به دلیل تجمع پلاک‌ها در داخل شریان‌های کرونری (رگ‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند) مختل یا مسدود می‌شود. این پلاک‌ها معمولا از کلسترول، چربی، کلسیم و سایر مواد تشکیل شده‌اند. تجمع تدریجی این مواد در دیواره داخلی عروق، فرآیندی به نام آترواسکلروز را ایجاد می‌کند که باعث تنگ شدن و سخت شدن عروق می‌شود. این تنگی مانع از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی کافی به عضله قلب شده و در نتیجه عوارض متعددی را به دنبال دارد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین عوارض گرفتگی رگ قلب پرداخته شده است.
۱. آنژین صدری (درد قفسه سینه)
آنژین صدری یکی از اولین و شایع‌ترین علائم گرفتگی عروق کرونر است. این عارضه ناشی از کمبود اکسیژن در عضله قلب (ایسکمی) در زمان افزایش نیاز قلب به اکسیژن است. زمانی که عروق کرونر تنگ شده‌اند، نمی‌توانند به اندازه کافی خون اکسیژنه را به قلب برسانند تا نیازهای آن را در فعالیت‌های بدنی، استرس روحی یا حتی پس از صرف غذا تامین کنند.

انواع آنژین صدری

• آنژین پایدار  
  • ویژگی‌ها  این نوع آنژین معمولا قابل پیش‌بینی است. درد یا فشار در قفسه سینه، معمولا در ناحیه مرکزی یا سمت چپ قفسه سینه احساس می‌شود و ممکن است به بازوها، گردن، فک یا پشت گسترش یابد؛
  • علل  فعالیت بدنی، ورزش، استرس عاطفی، هوای سرد، یا وعده‌های غذایی سنگین؛
  • مدت زمان  معمولا کوتاه است و چند دقیقه (معمولا کمتر از ۵ دقیقه) طول می‌کشد؛
  • بهبود  با توقف فعالیت و استراحت، درد و فشار به سرعت کاهش یافته و از بین می‌رود؛ مصرف داروهای نیتروگلیسیرین زیر زبانی نیز به تسکین آن کمک می‌کند؛
  • اهمیت  اگرچه کمتر اورژانسی از انواع دیگر است، اما نشان‌دهنده وجود بیماری زمینه‌ای عروق کرونر است و نیاز به مدیریت و پیگیری دارد.
• آنژین ناپایدار
  • ویژگی‌ها  این نوع آنژین بسیار خطرناک‌تر و نشان‌دهنده وضعیتی اورژانسی است. درد یا فشار در قفسه سینه ممکن است شدیدتر، طولانی‌تر یا در محل‌های غیرمعمول‌تری نسبت به آنژین پایدار رخ دهد؛
  • علل  می‌تواند حتی در حالت استراحت، هنگام خواب یا با حداقل فعالیت رخ دهد. همچنین ممکن است با تغییر الگوی دردهای قبلی (به‌عنوان مثال، درد بیشتر با فعالیت کمتر) یا با علائم دیگری مانند تنگی نفس، عرق سرد، تهوع، یا سرگیجه همراه باشد؛
  • مدت زمان  می‌تواند تا ۲۰ دقیقه یا بیشتر طول بکشد؛
  • بهبود  ممکن است با استراحت بهبود نیابد یا فقط به طور موقت تسکین یابد؛
  • اهمیت  آنژین ناپایدار نشان‌دهنده یک رویداد جدی و قریب‌الوقوع در سیستم عروق کرونر است و به شدت خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد. این وضعیت نیازمند مراجعه فوری به اورژانس و درمان سریع است.

۲. سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد)
سکته قلبی، که به آن «حمله قلبی» نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به‌طور کامل یا تقریبا کامل مسدود می‌شود. این انسداد معمولا ناشی از پارگی یک پلاک چربی در دیواره عروق کرونر و تشکیل لخته خون در محل پارگی است. این لخته خون، رگ را مسدود کرده و مانع از رسیدن اکسیژن به عضله قلب می‌گردد. اگر این انسداد برای مدت طولانی ادامه یابد، سلول‌های عضله قلب شروع به مردن می‌کنند.

• مکانیسم  پارگی پلاک در عروق کرونر -> تشکیل لخته خون -> انسداد کامل یا شدید جریان خون -> ایسکمی (کاهش اکسیژن) و سپس نکروز (مرگ سلولی) عضله قلب؛
• آسیب دائمی  برخلاف آنژین که معمولا برگشت‌پذیر است، سکته قلبی منجر به آسیب دائمی و غیرقابل برگشت به عضله قلب می‌شود. اندازه و محل بافت آسیب‌دیده، توانایی پمپاژ قلب و در نتیجه عملکرد آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• علائم رایج سکته قلبی
  • درد قفسه سینه  درد شدید، فشار، سنگینی یا سوزش در ناحیه مرکزی قفسه سینه که ممکن است به بازوی چپ، گردن، فک، شان یا پشت گسترش یابد؛
  • تنگی نفس  احساس نفس‌تنگی ناگهانی؛
  • تعریق سرد  عرق کردن فراوان و خیس شدن پوست؛
  • تهوع و استفراغ  احساس بیماری و دل‌به‌هم‌خوردگی؛
  • سرگیجه و سبکی سر  احساس ضعف و نزدیک به غش کردن؛
  • خستگی ناگهانی و شدید؛
  • دل‌پیچه یا درد در شکم؛
  • ضربان قلب نامنظم؛
• اهمیت سکته قلبی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که نیازمند درمان فوری برای باز کردن انسداد عروق و نجات عضله قلب است. هرچه زمان بیشتری از انسداد بگذرد، آسیب به قلب بیشتر خواهد بود.

۳. نارسایی قلبی
نارسایی قلبی وضعیتی است که در آن قلب قادر به پمپاژ خون به میزان کافی برای تامین نیازهای بدن نیست. گرفتگی عروق کرونر یکی از علل اصلی نارسایی قلبی است، زیرا آسیب ناشی از سکته‌های قلبی مکرر یا طولانی‌مدت، یا ایسکمی مزمن، باعث ضعیف شدن عضله قلب و کاهش قدرت انقباضی آن می‌شود.

• مکانیسم نارسایی قلبی
  • کاهش قدرت انقباضی  عضله قلب ضعیف شده و نمی‌تواند به اندازه کافی منقبض شود تا خون را با قدرت به خارج از قلب بفرستد؛
  • کاهش قابلیت انبساطی دیواره بطن قلب سفت و ضخیم شده و نمی‌تواند به خوبی در زمان استراحت (دیاستول) شل شود تا با خون پر شود؛
  • آسیب ناشی از ایسکمی  عدم خون‌رسانی کافی به عضله قلب آن را ضعیف کرده و در انجام وظیفه پمپاژ اختلال ایجاد می‌کند.
• پیامدهای اختلال پمپاژ خون
  • تجمع مایعات  قلب نمی‌تواند خون را به‌طور موثر به جلو پمپاژ کند، بنابراین خون در وریدها برگشت کرده و باعث تجمع مایعات در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود؛
  • کاهش جریان خون به اندام‌ها  اندام‌ها و بافت‌ها اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنند.
• علائم نارسایی قلبی
  • خستگی و ضعف  به دلیل کاهش خون‌رسانی به عضلات.
  • تنگی نفس (Dyspnea) ابتدا هنگام فعالیت و سپس در حالت استراحت، به خصوص هنگام دراز کشیدن (ارتوپنه).
  • ورم  (Edema)  تجمع مایعات در پاها، مچ پا، ساق پا، و در موارد شدیدتر در شکم (آسیت) و ریه‌ها (ادم ریوی).
  • افزایش وزن ناگهانی  ناشی از احتباس مایعات؛
  • سرفه خشک و مداوم  به‌ویژه در طول شب؛
  • ضربان قلب سریع یا نامنظم؛
  • کاهش تحمل ورزش.
• پیشرفت بیماری  نارسایی قلبی معمولا یک بیماری مزمن و پیشرونده است که با گذشت زمان بدتر می‌شود و نیاز به مدیریت طولانی‌مدت دارویی و تغییر سبک زندگی دارد.

۴. آریتمی قلبی  (Cardiac Arrhythmia)
آریتمی به معنای غیرطبیعی بودن ریتم یا ضربان قلب است. گرفتگی عروق کرونر و آسیب ناشی از آن به عضله قلب، می‌تواند منجر به اختلال در سیستم الکتریکی قلب شود. این اختلالات می‌تواند باعث ضربان قلب خیلی سریع، خیلی کند، یا نامنظم شود.

• علل آریتمی در بیماری عروق کرونر
  • ایسکمی عضله قلب کمبود اکسیژن در عضله قلب می‌تواند باعث تحریک‌پذیری غیرعادی سلول‌های قلبی و ایجاد ضربان‌های الکتریکی نامنظم شود؛
  • آسیب بافتی (اسکار)  پس از سکته قلبی، بافت عضله قلب که آسیب دیده و از بین رفته است، جای خود را به بافت اسکار می‌دهد. این بافت اسکار رسانایی الکتریکی متفاوتی نسبت به بافت سالم دارد و می‌تواند مسیرهای غیرطبیعی برای هدایت ایمپالس‌های الکتریکی ایجاد کند؛
  • عدم تعادل الکترولیت‌ها  بیماری‌های قلبی می‌توانند بر تعادل الکترولیت‌های بدن (مانند پتاسیم و منیزیم) که برای فعالیت الکتریکی قلب ضروری هستند، تاثیر بگذارند.
• انواع آریتمی‌های مرتبط
  • تاکی‌کاردی (Tachycardia) ضربان قلب سریع‌تر از حد طبیعی (معمولا بالای ۱۰۰ ضربه در دقیقه). این می‌تواند شامل تاکی‌کاردی بطنی باشد که بسیار خطرناک است؛
  • برادی‌کاردی (Bradycardia) ضربان قلب کندتر از حد طبیعی (معمولا زیر ۶۰ ضربه در دقیقه). این می‌تواند ناشی از اختلال در گره سینوسی-دهلیزی یا گره دهلیزی-بطنی باشد؛
  • فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation) ضربان نامنظم و سریع دهلیزهای قلب؛
  • فیبریلاسیون بطنی (Ventricular Fibrillation) ضربان نامنظم و سریع بطن‌های قلب که منجر به از دست دادن توانایی پمپاژ خون می‌شود و یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده حیات است.
• علائم آریتمی
  • احساس تپش قلب یا ضربان نامنظم؛.
  • سرگیجه یا سبکی سر؛
  • غش کردن؛
  • تنگی نفس؛
  • درد قفسه سینه؛
  • خستگی.
• اهمیت برخی آریتمی‌ها می‌توانند منجر به سکته مغزی (در صورت فیبریلاسیون دهلیزی) یا مرگ ناگهانی قلبی شوند.

۵. مرگ ناگهانی قلبی
مرگ ناگهانی قلبی یک رویداد غم‌انگیز است که در آن فرد به طور غیرمنتظره و بدون هشدار قبلی (یا با علائم خفیف) به دلیل از دست دادن ناگهانی عملکرد قلب از دنیا می‌رود. این عارضه اغلب ناشی از یک آریتمی کشنده، به‌ویژه فیبریلاسیون بطنی (VFib)، است که باعث می‌شود قلب قادر به پمپاژ خون نباشد.

• علل اصلی در گرفتگی عروق کرونر
  • آریتمی‌های بطنی کشنده فیبریلاسیون بطنی (VFib) و تاکی‌کاردی بطنی بدون نبض شایع‌ترین علل مرگ ناگهانی قلبی هستند. این آریتمی‌ها اغلب در افرادی که دچار آسیب شدید عضله قلب (به‌ویژه پس از سکته قلبی) یا ایسکمی حاد هستند، رخ می‌دهند؛
  • ایسکمی شدید  یک انسداد حاد و شدید در عروق کرونر می‌تواند باعث ایسکمی گسترده عضله قلب و تحریک الکتریکی آن شود که منجر به آریتمی کشنده می‌شود؛
  • فیبروز عضله قلب  بافت اسکار ناشی از سکته‌های قلبی قبلی می‌تواند بافت رسانایی غیرطبیعی ایجاد کرده و مستعد بروز آریتمی‌های خطرناک باشد؛
• فراوانی  بیماری عروق کرونر یکی از عوامل خطر اصلی برای مرگ ناگهانی قلبی است.
• نیازمندی به احیای فوری در صورت وقوع مرگ ناگهانی قلبی، شانس بقای فرد به میزان قابل‌توجهی به سرعت شروع اقدامات احیای قلبی-ریوی (CPR) و استفاده از دستگاه دفیبریلاتور (برای از بین بردن آریتمی کشنده) بستگی دارد. در عرض چند دقیقه اول، دفیبریلاسیون می‌تواند نجات‌بخش باشد.

۶. کاهش کیفیت زندگی
غیر از عوارض تهدیدکننده حیات، گرفتگی عروق کرونر می‌تواند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. محدودیت‌ها و ترس ناشی از این بیماری، بر جنبه‌های مختلف زندگی روزمره تاثیر می‌گذارد.

• محدودیت فعالیت‌های روزانه
  • عدم تحمل ورزش  آنژین یا تنگی نفس ناشی از بیماری می‌تواند انجام فعالیت‌های ورزشی، حتی پیاده‌روی سبک را دشوار کند؛
  • محدودیت شغلی  برخی مشاغل که نیاز به فعالیت بدنی شدید یا استرس روحی زیاد دارند، ممکن است برای افراد مبتلا غیرقابل انجام شوند؛
  • مشکل در انجام کارهای ساده  حتی کارهایی مانند بالا رفتن از پله‌ها، حمل اشیاء سنگین یا باغبانی ممکن است با درد یا تنگی نفس همراه باشد.
• تاثیرات روانی
  • اضطراب  ترس مداوم از وقوع حمله قلبی، سکته قلبی، یا مرگ، می‌تواند منجر به اضطراب شدید شود. افراد ممکن است از انجام فعالیت‌هایی که قبلاً برایشان لذت‌بخش بود، اجتناب کنند؛
  • افسردگی  محدودیت‌ها، درد مزمن و ترس ناشی از بیماری قلبی می‌تواند به احساس ناامیدی، غمگینی و افسردگی منجر شود؛
  • کاهش اعتماد به نفس  ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره و نیاز به کمک دیگران می‌تواند اعتماد به نفس فرد را کاهش دهد؛
  • نگرانی مداوم  نگرانی در مورد سلامتی، آینده و تاثیر بیماری بر خانواده.
• تاثیر بر روابط اجتماعی
  • اجتماعی‌گریزی به دلیل ترس یا خستگی؛
  • محدودیت در شرکت در فعالیت‌های خانوادگی یا دوستانه؛
  • نیاز به مراقبت از سوی همسر یا اعضای خانواده.