شکربان

درخواست مشاوره

دیابت نوع 3: علل، تشخیص و درمان‌ها

دیابت نوع 3 اصطلاحی است که گاهی اوقات برای توصیف بیماری آلزایمر به کار می‌رود. این نام‌گذاری به این دلیل است که تحقیقات نشان داده‌اند که بین مقاومت به انسولین در مغز و بیماری آلزایمر ارتباط وجود دارد.
به طور خلاصه، در دیابت نوع 3:
مشکل اصلی  مقاومت به انسولین در مغز است (نه در کل بدن مانند دیابت نوع 2)؛
انسولین   در مغز، انسولین نقش مهمی در عملکرد سلول‌های عصبی، یادگیری و حافظه دارد. وقتی مغز به انسولین مقاوم می‌شود، این عملکردها مختل می‌شوند؛
ارتباط با آلزایمر   پژوهشگران معتقدند که این مقاومت به انسولین در مغز می‌تواند یکی از عوامل مهم در ایجاد و پیشرفت بیماری آلزایمر باشد. به همین دلیل، بیماری آلزایمر گاهی اوقات «دیابت نوع 3» نامیده می‌شود.

دیابت نوع 3 علل تشخیص و درمان‌ها

تفاوت دیابت نوع 3 با دیابت نوع 1 و 2

دیابت نوع 1  یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند و باعث کمبود انسولین می‌شود. برای آشنایی بیشتر با دیابت نوع 1 می‌توانید به مقاله «همه‌چیز در مورد دیابت نوع یک (دیابت وابسته به انسولین)» مراجعه کنید؛
دیابت نوع 2   به دلیل مقاومت به انسولین در بدن (نه فقط مغز) و عدم توانایی پانکراس در تولید کافی انسولین ایجاد می‌شود. برای آشنایی بیشتر با دیابت نوع 2 (یا دیابت بزرگسالان) می‌توانید به مقاله «تشخیص و درمان دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2» مراجعه کنید؛
دیابت نوع 3 (آلزایمر)  مربوط به مقاومت به انسولین در مغز است و بیشتر بر عملکرد شناختی و حافظه تاثیر می‌گذارد.
بنابراین، «دیابت نوع 3» یک اصطلاح غیررسمی برای بیماری آلزایمر است که بر ارتباط بین مقاومت به انسولین مغز و این بیماری تاکید دارد.

دیابت نوع 3

دیابت چیست و انواع آن

دیابت (Diabetes Mellitus) یک اختلال متابولیک مزمن است که با افزایش غیرطبیعی قند خون (گلوکز) مشخص می‌شود. این بیماری ناشی از نقص در تولید یا عملکرد هورمون انسولین (که توسط پانکراس (لوزالمعده) ترشح می‌شود) بوده و اگر کنترل نشود می‌تواند به عوارض قلبی-عروقی، کلیوی، عصبی و چشمی منجر شود. در ادامه انواع مختلف دیابت بررسی شده است.

۱. دیابت نوع ۱ (دیابت وابسته به انسولین)
علت  واکنش خود ایمنی علیه سلول‌های بتای پانکراس که منجر به از بین رفتن تولید انسولین می‌شود؛
مشخصات شروع معمولا در کودکی یا جوانی است و فرد نیاز دائمی به تزریق انسولین دارد. البته در سالیان اخیر ابتلا به آن در میان بزرگسالان در حال افزایش است؛
علائم شایع  افزایش ادرار، تشنگی شدید، کاهش وزن ناگهانی، خستگی مفرط.

۲. دیابت نوع ۲
علت  کاهش تدریجی حساسیت سلول‌ها به انسولین و ایجاد مقاومت به انسولین (Insulin Resistance) به‌همراه کاهش نسبی تولید انسولین؛
مشخصات  شایع‌ترین نوع (حدود 80 تا 90 % از مبتلایان)، آغاز اغلب در بزرگ‌سالان و افراد با اضافه‌ وزن یا چاق است. با این وجود، به علت گسترش سبک زندگی ناسالم در میان کودکان و نوجوانان بروز آن در سنین پایین نیز رو به افزایش است؛
علائم  اغلب بدون علامت یا خفیف؛ تشنگی، خستگی، عفونت مکرر، بهبود دیرهنگام زخم‌ها؛
درمان  تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش)، داروهای خوراکی (متفورمین، گلی‌ بن ‌کلامید و غیره) در موارد پیشرفته انسولین.

۳. دیابت بارداری (Gestational Diabetes) 
علت  به‌ دلیل تغییرات هورمونی در بارداری مقاومت به انسولین افزایش می‌یابد؛
مشخصات  در نیمه دوم بارداری تشخیص داده می‌شود؛ اغلب پس از زایمان بهبود می‌یابد ولی ریسک ابتلای مادر و فرزند به دیابت نوع۲ را افزایش می‌دهد؛
کنترل و درمان  کنترل قند خون با رژیم غذایی، ورزش و در صورت لزوم انسولین.
۴. سایر انواع دیابت
دیابت لادا یا LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults)  دیابتLADA  که به آن دیابت خود ایمنی نهفته بزرگسالان نیز گفته می‌شود، نوعی از دیابت است که ویژگی‌های مشترکی بین دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ دارد، اما در واقع یک دسته جداگانه محسوب می‌شود. به عبارت ساده‌تر، دیابت LADA نوعی دیابت خود ایمنی است که به آرامی پیشرفت می‌کند و معمولا در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود.

دیابت LADA

ویژگی‌های کلیدی دیابت LADA

  1. خودایمنی (Autoimmune) مانند دیابت نوع ۱ دیابت LADA ناشی از یک پاسخ خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بتا در پانکراس حمله می‌کند. سلول‌های بتا مسئول تولید انسولین هستند. این حمله خودایمنی باعث تخریب تدریجی سلول‌های بتا می‌شود.
  2. شروع در بزرگسالی (Adult Onset) برخلاف دیابت نوع ۱ که معمولا در کودکان و نوجوانان شروع می‌شود، LADA معمولا در بزرگسالان، اغلب بعد از 30 سالگی تشخیص داده می‌شود. به همین دلیل گاهی اوقات به اشتباه به عنوان دیابت نوع ۲ تشخیص داده می‌شود.
  3. پیشرفت آهسته (Latent/Slow Progression): پیشرفت تخریب سلول‌های بتا در LADA به مراتب کندتر از دیابت نوع ۱ است. در نتیجه، افراد دارای تشخیص دیابت LADA ممکن است در ابتدا به انسولین نیاز نداشته باشند و برای مدتی بتوانند با داروهای خوراکی کنترل قند خون را حفظ کنند، اما نهایتا به دلیل کاهش تدریجی تولید انسولین، به درمان با انسولین نیاز پیدا خواهند کرد.
  4. وجود آنتی‌بادی‌های خودایمنی همانند دیابت نوع ۱، در خون افراد دارای تشخیص LADA آنتی‌ بادی‌های خود ایمنی علیه سلول‌های بتا (مانند آنتی ‌بادی‌های GAD – گلوتامیک اسید دکربوکسیلاز، IA-2 – آنتی‌بادی پروتئین تیروزین فسفاتاز و ICA – آنتی‌بادی سلول‌های جزایر لانگرهانس) قابل شناسایی هستند. این آنتی ‌بادی‌ها نشان‌دهنده فرآیند خودایمنی فعال هستند.

تفاوت دیابت LADA با دیابت نوع ۱ و نوع ۲

با دیابت نوع ۱

  • شباهت هر دو خود ایمنی هستند و در نهایت منجر به کمبود انسولین می‌شوند؛
  • تفاوت LADA پیشرفت کندتری دارد و معمولا در بزرگسالان شروع می‌شود، در حالی که دیابت نوع ۱ سریع‌تر پیشرفت می‌کند و اغلب در سنین پایین‌تر شروع می‌شود. افراد دارای تشخیص دیابت LADA در ابتدا ممکن است به انسولین نیاز نداشته باشند، در حالی‌که افراد دارای تشخیص دیابت نوع ۱ معمولا از ابتدا به انسولین وابسته هستند.

با دیابت نوع ۲

شباهت  هر دو معمولا در بزرگسالان تشخیص داده می‌شوند و در ابتدا ممکن است با داروهای خوراکی قابل کنترل باشند (برای آشنایی با داروهای خوراکی کاهنده قند خون می‌توانید به مقاله «داروهای خوراکی کاهش ‌دهنده قند خون (قرص قند)» مراجعه کنید؛

تفاوت  دیابت نوع ۲ عمدتا ناشی از مقاومت به انسولین و کمبود نسبی انسولین است و معمولا با چاقی و سبک زندگی مرتبط است. در حالی‌که دیابت LADA یک بیماری خودایمنی است و ارتباط کمتری با مقاومت به انسولین دارد. افراد دارای تشخیص دیابت LADA معمولا لاغرتر هستند و علائم مقاومت به انسولین در آنها کمتر دیده می‌شود.

تشخیص دیابت LADA

تشخیص دیابت LADA می‌تواند چالش‌برانگیز باشد چرا که ممکن است در ابتدا با دیابت نوع ۲ اشتباه گرفته شود. برای تشخیص LADA معمولا از شاخص‌های زیر استفاده می‌شود:

  • سن شروع تشخیص دیابت نوع 2 در بزرگسالی است (معمولا بالای 30 سال)؛
  • عدم وجود مقاومت به انسولین افراد دارای تشخیص دیابت LADA معمولا لاغر هستند و علائم مقاومت به انسولین (مانند چاقی شکمی و آکانتوزیس نیگریکانس) در آنها کمتر دیده می‌شود.
  • وجود آنتی ‌بادی‌های خو دایمنیآزمایش خون برای تشخیص آنتی‌بادی‌های GAD، IA-2 و ICA. وجود این آنتی ‌بادی‌ها نشان‌دهنده فرآیند خود ایمنی است؛
  • سطح پپتید C اندازه‌گیری سطح پپتید C (ماده‌ای که همزمان با انسولین از پانکراس ترشح می‌شود). در دیابت LADA، سطح پپتید C معمولا پایین‌تر از حد طبیعی است که نشان‌ دهنده کاهش تولید انسولین است.

درمان و مدیریت دیابت LADA

هدف از درمان دیابت LADA، کنترل قند خون، کاهش علائم و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت دیابت است. مهم‌ترین رویکردهای درمانی دیابت LADA شامل موارد زیر می‌شود:

  1. تغییرات سبک زندگی رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب؛
  2. داروهای خوراکی در مراحل اولیه دیابت LADA ممکن است داروهای خوراکی کاهنده قند خون (مانند متفورمین یا داروهای گروه DPP-4 inhibitors) برای مدتی موثر باشند. بااین حال، به دلیل پیشرفت تدریجی بیماری و کاهش تولید انسولین، این داروها به مرور زمان کم اثر می‌شوند؛
  3. انسولین درمانی در نهایت، بیشتر افراد دارای تشخیص دیابت LADA برای کنترل قند خون به انسولین درمانی نیاز پیدا می‌کنند. زمان شروع انسولین درمانی بسته به سرعت پیشرفت بیماری در هر فرد متفاوت است؛
  4. پایش منظم قند خون اندازه‌گیری منظم قند خون، HbA1c و معاینات دوره‌ای برای بررسی عوارض دیابت ضروری است.

اهمیت تشخیص صحیح دیابت LADA

تشخیص صحیح دیابت LADA مهم است زیرا رویکرد درمانی و پیش‌آگهی آن ممکن است با دیابت نوع ۲ متفاوت باشد. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب می‌تواند به حفظ عملکرد سلول‌های بتا برای مدت طولانی‌تر و کنترل بهتر قند خون کمک کند. در صورتی که فرد در بزرگسالی به دیابت مبتلا شده باشد و لاغر نیز باشد یا سابقه خانوادگی دیابت نوع ۱ داشته باشد می‌بایست با پزشک خود در مورد احتمال دیابت LADA و انجام آزمایش‌های لازم مشورت کند.

دیابت MODY

دیابت MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young)   دیابت MODY به معنای «دیابت زودرس جوانان» است. دیابت MODY یک فرم نادر از دیابت است که به دلیل جهش‌های ژنتیکی در ژن‌های منفرد ایجاد می‌شود و بر عملکرد سلول‌های بتا در پانکراس تاثیر می‌گذارد. در مقایسه با دیابت نوع ۱ و نوع ۲ که شایع‌تر هستند، دیابت MODY کمتر شناخته شده است اما تشخیص صحیح آن اهمیت زیادی در انتخاب درمان مناسب و پیش‌آگهی بیماری دارد.

ویژگی‌های کلیدی دیابت MODY

  1. وراثتی و ژنتیکی  دیابت MODY یک بیماری ارثی است و معمولا در خانواده‌ها منتقل می‌شود. علت آن جهش در یک ژن منفرد است که نقش کلیدی در تولید یا عملکرد انسولین دارد. این جهش‌ها معمولا به صورت اتوزومال غالب به ارث می‌رسند، به این معنی که برای ابتلا به دیابت MODY تنها یک نسخه جهش ‌یافته از ژن از یکی از والدین کافی است؛
  2. شروع در سنین پایین اگرچه نام آن «دیابت زودرس جوانان» است، اما دیابت MODY معمولا پیش از 25 سالگی تشخیص داده می‌شود، اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی. با این حال، ممکن است در بزرگسالان نیز تشخیص داده شود؛
  3. عملکرد سلول‌های بتا مختل شده جهش‌های ژنتیکی در دیابت MODY باعث اختلال در عملکرد سلول‌های بتا در پانکراس می‌شوند. سلول‌های بتا مسئول تولید و ترشح انسولین هستند. در دیابت MODY ، این سلول‌ها نمی‌توانند به درستی به تغییرات قند خون پاسخ دهند و انسولین کافی تولید کنند؛
  4. عدم نیاز به انسولین در ابتدا (در برخی موارد) بسته به نوع ژن جهش ‌یافته و شدت نقص عملکرد سلول‌های بتا، برخی از افراد دارای تشخیص دیابت MODY ممکن است در ابتدا به انسولین نیاز نداشته باشند و بتوانند با داروهای خوراکی یا حتی فقط با رژیم غذایی و ورزش، قند خون خود را کنترل کنند. با این حال، برخی از انواع دیابت MODY ممکن است در نهایت به انسولین درمانی نیاز پیدا کنند.
  5. تفاوت دیابت MODY با دیابت نوع ۱ و نوع ۲

تفاوت با دیابت نوع ۱  دیابت MODY یک بیماری خودایمنی نیست. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتا حمله می‌کند و آن‌ها را تخریب می‌کند. در دیابت MODY مشکل ژنتیکی است و سیستم ایمنی درگیر نیست. همچنین، دیابت MODY معمولا پیشرفت کندتری دارد و ممکن است آنتی ‌بادی‌های خود ایمنی که در دیابت نوع ۱ دیده می‌شوند، در دیابت MODY وجود نداشته باشند؛
تفاوت با دیابت نوع ۲  دیابت نوع ۲ بیشتر با مقاومت به انسولین و سبک زندگی مرتبط است و معمولا در افراد مسن‌تر و چاق دیده می‌شود. در دیابت MODY مشکل اصلی ژنتیکی است و معمولا ارتباط کمتری با مقاومت به انسولین دارد. افراد دارای تشخیص دیابت MODY ممکن است لاغر باشند و علائم مقاومت به انسولین در آنها کمتر دیده شود؛

انواع اصلی دیابت MODY

انواع مختلفی از دیابت MODY وجود دارد که هر کدام به دلیل جهش در ژن‌های مختلف ایجاد می‌شوند. برخی از شایع‌ترین انواع دیابت MODY عبارتند از:

MODY2 (Glucokinase MODY)   ناشی از جهش در ژن GCK (گلوکوکیناز). این نوع از دیابت MODY معمولاً خفیف‌ترین شکل است و با افزایش خفیف و پایدار قند خون مشخص می‌شود. بسیاری از افراد دارای تشخیص MODY2 ممکن است نیازی به درمان دارویی نداشته باشند و با رژیم غذایی قابل کنترل باشد؛
MODY3 (HNF1-alpha MODY)  ناشی از جهش در ژن HNF1A (فاکتور هسته‌ای هپاتوسیت 1-آلفا) است. این شایع‌ترین نوع دیابت MODY است. افراد دارای تشخیص MODY3 معمولا به داروهای سولفونیل اوره (مانند گلی‌ بن ‌کلامید) به خوبی پاسخ می‌دهند، اما ممکن است در نهایت به انسولین نیاز پیدا کنند؛
MODY1 (HNF4-alpha MODY)  ناشی از جهش در ژن HNF4A (فاکتور هسته‌ای هپاتوسیت 4-آلفا) است.  مشابه MODY3، افراد دارای تشخیص MODY1 نیز معمولا به سولفونیل اوره‌ها پاسخ می‌دهند.
MODY5 (HNF1-beta MODY)  ناشی از جهش در ژن HNF1B (فاکتور هسته‌ای هپاتوسیت 1-بتا) است. این نوع دیابت MODY می‌تواند با مشکلات کلیوی و سایر مشکلات خارج از پانکراس همراه باشد.
MODY4 (PDX1 MODY)، MODY6 (NeuroD1 MODY) و سایر انواع نادرتر:  انواع دیگری از دیابت MODY نیز وجود دارند که به دلیل جهش در ژن‌های دیگر ایجاد می‌شوند و نادرتر هستند.
تشخیص دیابت MODY
تشخیص دیابت MODY معمولا بر اساس معیارهای زیر انجام می‌شود:

  1. سن شروع تشخیص دیابت MODY قبل از 25 سالگی؛
  2. سابقه خانوادگی وجود سابقه دیابت در حداقل سه نسل از خانواده؛
  3. عدم وجود ویژگی‌های دیابت نوع ۱  عدم وجود آنتی‌بادی‌های خودایمنی (مانند GAD، IA-2، ICA)؛
  4. عدم وجود ویژگی‌های دیابت نوع 2 افراد دارای تشخیص دیابت MODY معمولا لاغر هستند و علائم مقاومت به انسولین (مانند چاقی شکمی) در آنها کمتر دیده می‌شود؛
  5. تست ژنتیک تشخیص قطعی دیابت MODY از طریق تست ژنتیک و شناسایی جهش در یکی از ژن‌های مرتبط با دیابت MODY انجام می‌شود.

درمان و مدیریت دیابت MODY

درمان دیابت MODY بستگی به نوع ژن جهش‌یافته و شدت بیماری دارد. رویکردهای درمانی شامل:

  1. بدون درمان دارویی (برای MODY2) در بسیاری از موارد MODY2، به دلیل خفیف بودن بیماری، ممکن است فقط نیاز به رژیم غذایی و ورزش باشد و نیازی به دارو نباشد؛
  2. داروهای سولفونیل اوره (برای MODY3 و MODY1) افراد مبتلا به MODY3 و MODY1 معمولا به خوبی به داروهای سولفونیل اوره (مانند گلی ‌بن ‌کلامید) پاسخ می‌دهند. این داروها باعث افزایش ترشح انسولین از پانکراس می‌شوند.
  3. سایر داروهای خوراکی در برخی موارد ممکن است از داروهای خوراکی دیگر مانند متفورمین یا مهارکننده‌های DPP-4 استفاده شود، اگرچه اثربخشی آنها ممکن است کمتر از سولفونیل اوره‌ها باشد؛
  4. انسولین درمانی در برخی از انواع دیابت MODY یا در مواردی که کنترل قند خون با داروهای خوراکی کافی نیست، ممکن است نیاز به انسولین درمانی باشد؛
  5. رژیم غذایی و ورزش رژیم غذایی سالم و ورزش منظم برای همه انواع دیابت، از جمله دیابت MODY مهم است.

اهمیت تشخیص صحیح دیابت MODY

تشخیص صحیح دیابت MODY بسیار مهم است زیرا:
درمان مناسب   نوع درمان در دیابت MODY می‌تواند با دیابت نوع ۱ و نوع ۲ متفاوت باشد. به عنوان مثال، سولفونیل اوره‌ها در MODY3 و MODY1 بسیار موثر هستند، در حالی‌که در دیابت نوع ۱ کاربرد ندارند؛
پیش‌آگهی و عوارض  پیش‌آگهی و خطر عوارض در انواع مختلف دیابت MODY متفاوت است. تشخیص دقیق نوع دیابت MODY می‌تواند به پیش‌بینی بهتر مسیر بیماری و مدیریت مناسب‌تر آن کمک کند؛
مشاوره ژنتیک و غربالگری خانواده  از آنجاکه دیابت MODY یک بیماری ارثی است، تشخیص آن می‌تواند برای مشاوره ژنتیک خانواده و شناسایی سایر افراد در معرض خطر در خانواده اهمیت داشته باشد.

اگر شما یا فرزندتان در سنین پایین به دیابت مبتلا شده‌اید و سابقه خانوادگی دیابت دارید، حتما با پزشک خود در مورد احتمال دیابت MODY و انجام آزمایش‌های لازم مشورت کنید. تشخیص صحیح و به موقع دیابت MODY می‌تواند به انتخاب بهترین روش درمانی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

Shekarban وب‌سایت
مطالب مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *